Het was een heel bijzondere avond. Op woensdag 25 april 2012 was er in de Fonteinkerk voor het eerst een workshop Lectio Divina. Er kwamen vijftien deelnemers op af (het maximale aantal dat ik in gedachten had). Allemaal hebben ze de avond als heel inspirerend en waardevol ervaren. In enkele blogposts wil ik daarop wat reflecteren, met gebruikmaking van opmerkingen die ik achteraf van de deelnemers heb ontvangen.

‘Waardevolle persoonlijke verdieping in Gods woord.
Gods woord ging écht voor mij open.’

‘Ik beleefde innige verbondenheid,openhartigheid, veiligheid en verwondering.’

De workshopavond was als volgt aangekondigd:

Veel christenen willen graag de Bijbel lezen, maar vinden het moeilijk om daar een goede vorm voor te vinden.
Nu kent de christelijke traditie een al eeuwenoude vorm van Schriftlezen die heel behulpzaam is om op een persoonlijke manier met de Bijbel om te gaan.
Het gaat om de zogenaamde Lectio Divina. Letterlijk betekent dat: goddelijke lezing. Dat is een geestelijke manier van Bijbellezen die erop gericht is dat je leven er zo door gevormd wordt dat je meer op Christus gaat lijken.

We begonnen de avond met tot rust komen door te luisteren naar muziek. Ik had gekozen voor het Lied ‘Zegen mij’ van Sela, mee omdat het thema van de zegen ook in de tekst die we op de Lectio Divina-manier zouden benaderen daarover ging. Het luisteren hielp heel sterk om tot rust en concentratie te komen. Via deze link kun je ook luisteren.

Vervolgens plaatste ik de Lectio Divina in een wat breder kader van omgaan met de Bijbel. Daarbij onderscheidde ik drie manieren van omgaan met de Bijbel (die elk hun eigen waarde hebben en elkaar ook nodig hebben): Bijbellezing, Bijbelstudie en Bijbelmeditatie. Een wat uitgebreidere beschrijving daarvan kun je hier vinden: drie vormen van omgang met de Bijbel.

Daarna was er een praktijkoefening. Deze oefening introduceerde ik door een korte uitleg te geven van de opbouw van de Lectio Divina. Deze opbouw bestaat uit vier stappen (ook wel: trappen, fases, dimensies). In de praktijk blijkt dat de grenzen tussen deze vier stappen vloeiend zijn. Tegelijk zijn ze onderscheiden genoeg van elkaar om ze apart te beoefenen.

‘Elke keer in mijn leven kan ik weer opnieuw beginnen met een persoonlijke manier van bijbellezen, die gericht is op de bewaring van mijn ziel.’

De eerste stap is de Lectio (lezen). Deze bestaat uit een aandachtige lezing van de (korte) Bijbeltekst. Deze tekst jkun je een paar keer overschrijven of uit je hoofd leren. Ook hardop uitspreken heeft een eigen waarde. Het gaat er om dat je contact krijgt met de woorden van de tekst, dat de tekstwoorden je eigen worden. En wellicht gaan er ook andere Schriftwoorden meeresoneren.

De tweede stap is de Meditatio (overdenken), Nu gaat het erom dat je met je gevoel en je verstand verbinding maakt met datgene waar het in de tekstwoorden over gaat. Hier wordt het persoonlijk gemaakt. Wat doet het mij? Wat betekent het in mijn dagelijkse leven? Vind ik het mooi, of juist moeilijk?

De derde stap is de Oratio (bidden). Het overdenken gaat over in een dialoog. De tekstwoorden worden tot gebed. Je vraagt en smeekt, je dankt en looft. Je geeft een reactie op wat je God door de woorden van de tekst heen hoort zeggen.

De vierde stap is de Contemplatio (aanchouwen). Nu gaat het erom dat je, voorbij de woorden, tot rust komt in Gods genadige aanwezigheid die gekleurd wordt door wat er net is gebeurd in lezing, overdenking en gebed. Dit is de tijd om je te verwonderen, de Geest zelf te laten zorgen voor je ziel en dankbaar te zijn voor het wonder dat Gods lichtende gelaat zegenrijk op jou gericht is. De Heer kijkt je liefdevol aan en jij rust in zijn liefde.

Na deze uitleg en een kort gesprek erover (waarbij ik benadrukte dat de vierde ‘stap’ niet maakbaar is, maar een genadegave van de Geest die Heer is) werd het een kwartier stil. De vijftien deelnemers hadden een A4tje voor zich met daarop de woorden van de hogepriesterlijke zegen uit Numeri 6:24-26.

Openhartigheid, veiligheid en verwondering samen met zielsverwanten en daarmee met onze HEER.

Dat kwartier was vol genade en stilte, vol van de rust waar zoveel mensen naar verlangen, vol ook van God zelf die door de woorden heen zijn aanwezigheid liet voelen.

Samen in stilte op een spirituele manier een Bijbeltekst op je in laten werken. Het bleek een heel verbindende ervaring te zijn tijdens de workshop.

‘Ik beleefde innige verbondenheid,openhartigheid, veiligheid en verwondering samen met zielsverwanten en daarmee met onze HEER.’

Ik moest achteraf terugdenken aan een workshop die ik zelf een kleine drie jaren geleden meemaakte in een zaaltje bij de Oude Kerk in Heemstede. De workshop werd geleid door David Muyskens, gereformeerd emeritus predikant uit Amerika en verbonden met de beweging Contemplative Outreach die als doel heeft de praktijk van Lectio Divina en Centering Prayer te bevorderen. Tijdens de workshop noemde Muyskens een zestal vruchten van het (gedurende langere tijd in je leven) bezig zijn met Lectio Divina:

  1. je relatie met God verdiept zich en er is sprake van groeiende intimiteit
  2. het ervaren van wat in de reformatorische traditie de mystieke eenheid met Christus wordt genoemd
  3. het leren loslaten (‘let go, let God’)
  4. het leren waarderen van het nu, het moment zelf
  5. leren om het gewone leven vanuit een buitengewone liefde te leven (‘living ordinary life with extraordinary love’)
  6. de stilte waarin de (gezamenlijke) Lectio Divina wordt creëert gemeenschap en verbondenheid (‘silence creates community’)

Met name dat laatste gebeurde ook daadwerkelijk. Dat bleek vooral in in het gesprek dat volgde op persoonlijke Lectio Divina in de stilte. Er werden prachtige en kostbare gedachten en gevoelens en ervaringen gedeeld. We verrijkten elkaars inzicht in het gelezen Bijbelgedeelte en we proefden hoezeer we veiligheid, verbondenheid, Geestkracht, nabijheid van God en liefde hadden ervaren.

‘De workshop levert prachtige open interactie (onderling én met God) op over Gods woord. Niet veroordelend over interpretatie of kennis.’

‘De workshop heeft mij geholpen bij de verdiepte bewustwording, dat een simpele planning en het dagelijks uitvoeren daarvan, mij helpt om mezelf niet in eenzaamheid stil te laten worden, maar dat dat in de nabijheid van mijn Schepper is.’

‘Met een hart vol vrede.’ Dat klonk door in het zegenlied van Sela, en dat was wat er gebeurde toen we individueel én gezamenlijk via de Lectio Divina de sprekende en tegelijk stille aanwezigheid van de Heer zochten. Een hart vol vrede als vrucht van spiritueel Schriftlezen.

Bij het beoefenen van de Lectio Divina vormt de stilte een onmisbare component. Tijdens de workshop op 25 april hebben we hier ook apart mee geoefend. Daarvoor heb ik een handreiking aangeboden die als kern heeft dat je, als je stil wilt worden en merkt dat je steeds wordt afgeleid, telkens zachtjes moet terugkeren naar een ‘gebedswoord’ (zoals de naam ‘Jezus’ of ‘God’ of ‘genade’). De handreiking ziet er zo uit:

Kies een gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in de tegenwoordigheid van de Heer te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid.

1. Ga ontspannen zitten, sluit je ogen en neem enkele momenten om tot rust te komen.

2. Introduceer het gebedswoord.

3. Als je merkt dat je bezig bent met gedachten of andere prikkels, keer dan telkens weer zachtjes terug naar het gebedswoord.

4. Sluit deze tijd van gebed naar behoefte af met nog enkele minuten stilte, dankzegging, voorbede, aanbidding of met het Onze Vader.

Het ‘gebedswoord’ dat ik zelf altijd gebruik is de naam van Jezus. In de stilte gaat het er niet om dat ik dan veel óver hem nadenk, maar dat zijn naam het concrete symbool vormt dat me helpt om terug te keren naar de stilte die zo vaak doorbroken wordt door allerlei gedachtegangen of prikkels van buiten.

Deze stilte (in het Latijn: silentio) vormt de genadige context van de Lectio Divina die ten diepste als doel heeft om in de stille aanwezigheid van de Heer te zijn, waar niets meer moet, waar we tot rust mogen komen, bemoedigd door wat we ontvangen hebben in de lectio, meditatio en oratio. Want de vierde stap, de contemplatio, is uiteindelijk: stil van verwondering verkeren in Gods liefdevolle nabijheid.