Onderstaand artikel, geschreven door Maarten Boersema, is in iets kortere vorm te lezen in het TU-Magazine van december 2014.

Proeven van spiritualiteit. Zo heet het boek dat ter ere van de 160e verjaardag van de Theologische Universiteit verschijnt. Het boek is een geschenk van de docenten aan de leden van de kerk, al moet je er wel gewoon voor betalen. Onder het thema spiritualiteit zijn in het boek 15 artikelen gebundeld. Deze artikelen zijn in drie onderdelen ondergebracht; bijbels-theologisch, in het spoor van de reformatie en eigentijds en concreet.

Ik sprak met Jos Douma, als voorganger verbonden aan de Plantagekerk in Zwolle, die al eerder van het boek mocht proeven. Naast voorganger is Douma ook een veelgelezen auteur en veelgevraagd spreker over onder andere spiritualiteit.

Douma is enthousiast over het boek. “Het is een geslaagd boek en ergens ook wel gewaagd boek.” Niet dat schrijven over spiritualiteit tegenwoordig nog gewaagd is, zoals dat enkele decennia geleden wel het geval was. Maar het feit dat je als universiteit op je 160e verjaardag met een boek over het thema spiritualiteit komt, maakt volgens Douma wel veel duidelijk. “Het is een statement en daarmee onderstreept men  het belang van dit thema.”

Voor Douma heeft spiritualiteit alles te maken met de manier waarop de Geest in ons bezig is. Daarin ben je als mens ook actief, maar het gaat volgens Douma in eerste instantie om wat de Geest doet. “Het gaat om wat de Heilige Geest in ons doet om ons meer te laten lijken op Jezus.” Dat is een beweging van bovenaf.

Douma plaatst hiermee een kritische noot bij de omschrijving die Gert Kwakkel in zijn artikel van spiritualiteit geeft: datgene wat een gelovige doet om zijn relatie met God vorm te geven. “In deze omschrijving zie je meer een beweging van onderop en zo zie ik spiritualiteit helemaal niet.” Het kan zijn dat Douma de woorden van Kwakkel verkeerd heeft begrepen, maar dit punt maakt volgens hem wel een zwakte van het boek duidelijk. Er ontbreekt een artikel dat gaat over wat spiritualiteit is.

“In zekere zin bevat het boek een serie artikelen waarin niet perse een duidelijke lijn zit. Dat is begrijpelijk omdat de auteurs niet allemaal de tijd hadden om een compleet nieuw artikel te schrijven. Maar ik had toch graag een artikel op niveau gezien waarin werd uitgewerkt wat spiritualiteit precies is.”

Dat neemt niet weg dat Douma blij is en blijft met het boek. Hij noemt het niet voor niets geslaagd. “De indeling in bijbels-theologisch, kerkhistorisch en concreet is een goede greep geweest.” Hij spreekt vol enthousiasme over het artikel Bijbellezen met Kohlbrugge en Bonhoeffer van de hand van Barend Kamphuis. “Ik heb geleerd van de ontspanning van Kohlbrugge en de ernst van Bonhoeffer.”

Toch springt een artikel er volgens Douma uit en daar spreekt hij dan ook het meest over. “Het artikel van Koert van Bekkum is boeiend omdat hij echt op zoek gaat naar de spiritualiteit in de vrijgemaakte kerken en dat onder woorden brengt.” Van Bekkum omschrijft aan het einde van zijn artikel de vrijgemaakte manier van geloven als een energiek verlangen naar tastbare genade die echt is en bevrijdend aanwezig; een genade die motiveert om als christen te leven.

“In zijn artikel laat Van Bekkum heel mooi zien hoe in de laatste jaren ook in de vrijgemaakte kerk aandacht is gekomen voor een stuk beleving. Juist die ontwikkeling maakt volgens mij ook het belang van spiritualiteit duidelijk. We komen heel erg vanuit een traditie waarin we sterk vanuit ons hoofd geloofden. We leven nu in een samenleving waarin het hart belangrijk is en dus ook geloven in en vanuit je hart.”

Douma is – als gezegd – blij met dit boek, maar hij spreekt wel de wens uit dat dit boek niet verstoft op de boekenplank, maar dat het aanzet tot nog meer aandacht voor spiritualiteit. Ook op de universiteit en in het curriculum.

Op woensdag 14 januari 2015 gaf Jos Douma aan de TU in Kampen een college over spiritualiteit: ‘Geworteld leven. Je weg gaan in de Geest van Jezus’. Dit college kun je hier terugkijken.