golfstromenIn het Nederlands Dagblad van vandaag schreef Wim Houtman een bijdrage onder de titel Golfstromen in de kerk. Hoofdvraag: Wat worden in 2016 de trends in kerkelijk Nederland? Over een aantal thema’s wordt dan het een en ander gezegd: christenvervolging, minder vergaderen, oeumene, missionair zijn, vrouwen in de kerk, barmhartigheid etc. Ik pak er nu even drie trends uit die me speciaal aanspreken.

De barmhartige kerk

Op 8 december is het door Paus Franciscus uitgeroepen Jaar van Barmhartigheid begonnen. Houtman schrijft: “Wat gaat dat uitwerken, in preken en activiteiten, in de uitstraling van de kerk? En deze paus geniet wel zo veel sympathie bij protestanten, dat de vraag ook is: laten ook zij zich door het thema van dit jaar omarmen?”

Ja, dat is een mooie vraag, maar misschien moet je de vraag wel andersom stellen omdat er ook wel enig initiatief voor nodig is: Omarmen protestanten het thema van de barmhartigheid? Grijpen kerken dit Jaar aan om een barmhartiger kerk te worden? Wat is dat eigenlijk: een barmhartige kerk? Ik geloof dat dat allereerst een kerk is waar heel veel ruimte is voor gebrokenheid en kwetsbaarheid. Het is een kerk waar iedereen zich gezien voelt, ook als je net een beetje anders bent dan veel anderen. Het is een kerk waar steeds minder behoefte bestaat om oordelen uit te spreken. Want het is niet voor niets dat Jezus dit in één adem zegt: “Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is. Oordeel niet, dan zal er niet over je geoordeeld worden. Veroordeel niet, dan zul je niet veroordeeld worden. Vergeef, dan zal je vergeven worden” (Lucas 6:36-37).

Ik draag graag mijn eigen steentje bij aan dit Jaar van Barmhartigheid door op www.tijdmetJezus.nl na de december-serie over ‘…zoals jullie Vader barmhartig is’ in januari een serie meditaties te schrijven over ‘Leven met compassie. De werken van barmhartigheid‘.

De oeumenische kerk

In 2016 zal de Nationale Synode weer bijeen komen. Dat is natuurlijk mooi, dat oecumenische verlangen om elkaar meer te zien en te kennen. Maar hoe komt het toch dat ik er persoonlijk niet zo enthousiast van kan worden? Is het omdat het toch weer een hoop geregel is, een hoop vergaderwerk? Houtman stelt ook deze vraag: “Of misschien boeit organisatorische eenheid mensen juist steeds minder en zoeken ze elkaar daar buitenom wel op.” Ik ben geneigd om deze vraag volmondig te beantwoorden met: inderdaad, die organisatorische eenheid boeit veel mensen (mij ook) steeds minder. Het brengt zoveel gedoe met zich mee. En juist dat gedoe is zo weinig inspirerend. Er moet weer zoveel gepraat worden.

2015 was voor mij het jaar dat ik kennis maakte met het nieuwe boek van Arend Ardon: Ontketen vernieuwing. Blokkades wegnemen en beweging creëren. Een must-read wat mij betreft voor iedereen die zich in kerken bezig houdt met veranderings- en vernieuwingsprocessen. Ardon moet weinig meer hebben van het top-down uitrollen van veranderplannen. Ga vuurtjes stoken! Dat is zijn boodschap. En: “Doen is het nieuwe praten.” Prachtig vind ik dat. Er wordt zo eindeloos veel gepraat in kerken en kerkelijke vergaderingen. Inderdaad: “de mensen zoeken elkaar daar buitenom wel op.” Doen is het nieuwe praten. Dat geldt ook voor de oecumenische kerk. En wie kijkt wat er gedaan wordt, ziet ook dat er een beweging gaande is die veel breder is dan alleen protestants. Het is pas oecumenisch als ook bijvoorbeeld de rooms-katholieke en de oosters-orthodoxe spiritualiteit en de monastieke spiritualiteit mogen meedoen. Oecumene is oecumene van de spiritualiteit.

De missionaire kerk

“Missionair werk stond de afgelopen jaren in de belangstelling: kerkplanting, pioniersplekken, nieuwe vormen van kerk-zijn.” Aldus Wim Houtman. Maar: wat levert het eigenlijk op? Het blijft allemaal maar heel klein (en het kost erg veel geld). Daarom is er een nieuwe trend zichtbaar aan het worden: “Inzetten op missionair leven van christenen. En zoiets als kerkplanting veel meer verankeren in de plaatselijke gemeente, want dáár leven de vragen over hoe je het geloof in deze tijd behoudt.”

Het boek van Stefan Paas over “Vreemdelingen en priesters” levert een belangrijke bijdrage aan een veel meer ontspannen missionaire houding, zegt Houtman terecht: “als veel succes uitblijft, de moed niet te verliezen en gewoon je plek in te nemen tussen God en mensen.” En ik voeg daar graag het kleinere boekje van Kors Visser aan toe: De spelende kerk. Hoe geloofsgemeenschappen de wereld veranderen.

Ga toch spelen! Dat is wat Cors Visser samengevat zet. Samen spelen, samen delen. Dat is pas ontspannen missionair zijn en verschil maken in de wereld, tussen God en mensen in.

Barmhartig, oecumenisch, missionair

Drie trefwoorden dus voor 2016. Ik ben benieuwd welke bewegingen de Geest van Jezus op gang brengt of op gang houdt. Kerk in beweging, bewogen door de Geest. Waar de Geest is, is leven: barmhartig leven, oecumenisch leven, missionair leven.