De vragen die Brian McLaren stelt in zijn boek The Great Spiritual Migration zijn bij tijd en wijle best heftig. ‘Can Christianity Be Saved?’ Is dat wat binnen het christelijk geloof zo’n cruciale rol speelt, redding, nog mogelijk voor het christelijke geloof zelf?

Want wie eerlijk om zich heen kijkt en luistert, ziet hoeveel er mis is met de christelijke kerk en het christelijk geloof: tallozen nemen er afscheid van omdat de religie die wordt verkondigd en gedeeld zo’n beetje het tegenovergestelde is geworden van wat de oorspronkelijke stichter ermee bedoeld heeft. Waar Jezus vrijheid brengt, brengt de kerk vaak oordeel en uitsluiting. Waar Jezus liefde leeft en uitdeelt, zaait de kerk verdeeldheid. Waar Jezus zuiverheid aanprijst, gaan kerken te gronde door seksuele schandalen. Waar je bij Jezus ruimte vindt, kom je in de kerk vaak in aanraking met benepenheid en formalisme, regelzucht en commissiewerk.

Is de kerk nog te redden? Kan het christelijk geloof nog verlost worden?

Met die vragen heeft McLaren vooral ook zelf geworsteld. Vaak heeft hij de aandrang gevoeld om de kerk en misschien ook het geloof los te laten. Toch gebeurde dat niet. Zelf schrijft hij (blz. 7):

Geen enkele keer gebeurde het, als ik van binnen tot rust kwam, dat ik de heilige Geest hoorde fluisteren: “Geef het maar op! Stop ermee. Haak maar af!” Integendeel, steeds opnieuw hoorde ik: “Ga verder! Wees niet bang. Hou vol. Ga vooruit!” Ik heb geprobeerd om dat te doen. En de titels van mijn boeken vertellen het verhaal van  een rusteloze zoektocht, een spirituele reis of migratie.

Dat maakt dat dit ook zo’n hoopvol boek is. De echte vragen en ervaringen worden benoemd en onder ogen gezien. De verleiding om ermee te stoppen (met de kerk, met het christelijk geloof) krijgt een eerlijke plaats. En daarmee verwoordt Brian McLaren wat veel mensen denken en voelen die de stap allang gezet hebben om ermee te stoppen én wat velen ervaren en die stap (nog) niet gezet hebben.

Natuurlijk is er nog wel verschil tussen afknappen op de kerk (als instituut of in de concrete verschijningsvorm waarmee je in aanraking bent gekomen en waar van alles mis ging) of op het christelijk geloof (dat vaak eerder als slecht nieuws dan als goed nieuws klinkt). Maar het is toch ook goed die twee dicht bij elkaar te houden omdat de kerk als het goed is ’the medium of the message’ is.

Hoe dan ook, McLaren pleit hartstochtelijk voor de bekering van de kerk en de conversie van het christelijk geloof (blz. 8):

Het is verleidelijk om het christelijk geloof helemaal achter je te laten – ik weet het. Maar er ligt een schat verborgen in de akker van het christelijk geloof. En ik verzeker je dat je toestemming hebt om alle afleidingen weg te scheppen en om de kostbare schat te herontdekken die al veel te lang begraven ligt. Dat is het goede nieuwe dat ik met je wil delen: je hoeft het christelijke geloof niet op te geven. Je hoeft het ook niet te accepteren zoals het zich nu voordoet. Het christelijke geloof kan worden gered en jij bent uitgenodigd om te participeren in die reddingsoperatie .

McLaren weet dat wat hij schrijft ook de (paniek)reactie kan oproepen dat in dit conversieproces het christelijke geloof alsnog het onderspit moet delven en onherkenbaar verandert. Weer een citaat (blz. 10):

De spirituele conversie die we nodig hebben, zal de ware essentie, het hart, of de schat van het christelijk geloof niet veranderen. Christen-zijn zal nog steeds diep verworteld zijn in Jezus en zijn goede nieuws. Christen-zijn zal nog altijd worden gevoed, zoals Jezus, door de Bijbel als rijke bibliotheek vol wijsheid, waarschuwing, uitdaging, strijd en inspiratie. Christen-zijn zal nog altijd zijn bronnen vinden in de christelijke traditie met al haar inspiratie en dubbelzinnigheid, haar tragedie en komedie, haar ironie, paradox en rusteloze hoop. Christen-zijn zal nog altijd gevoed en gevormd worden door de spirituele kernpraktijken die christenen al eeuwenlang hebben ondersteund –  gebed, contemplatie, gemeenschap, aanbidding, dienstbaarheid, en een leven lang leren van teksten en tradities. Ja, het zal op significante manieren verschillen van het conventionele christendom, speciaal in haar Amerikaanse vorm. Maar het zal christelijk zijn in de beste betekenis van het woord: een betere, verantwoordelijker, wijzere en meer duurzame manier van mens zijn… op de manier van Jezus.

Het christelijk geloof heeft, aldus McLaren, gelukkig ook al een rijke traditie in het zichzelf opnieuw uitvinden in tijden van vernieuwing, opwekking, hervorming of reformatie!

Na de introductie van het boek, waaraan deze blogpost is gewijd, volgen er drie delen over drie fundamentele migraties, drie spannende maar noodzakelijke verschuivingen om het oorspronkelijke christelijke geloof in ere te herstellen:

  1. De spirituele migratie: van systeem van geloofsovertuigingen naar een manier van leven
  2. De theologische migratie: van een gewelddagige God van overheersing naar een geweldloze God van bevrijding
  3. De missionaire migratie: van een georganiseerde religie naar een organiserende religie