Je bent een mooi mens – Les 6: Goedheid
Luister deze les als podcast:
Veel christenen verlangen ernaar om het evangelie te delen met de mensen om hen heen. Maar we vinden het best moeilijk. In deze les denken we na over goedheid als element van de vrucht van de Geest. En we zullen ontdekken dat deze goedheid een prachtige aanknopingspunt biedt door een missionaire levensstijl.
Zinloze goedheid
Eerst introduceer ik een uitdrukking die je waarschijnlijk niet kent: zinloze goedheid. Dat is de tegenhanger van zinloos geweld. Een officiële omschrijving van zinloos geweld luidt als volgt: ‘Een spontane vorm van fysiek geweld waarbij het opzettelijk verwonden of doden van iemand centraal staat. Het geweld kenmerkt zich door zijn incidentele aard, en ook door de willekeurige wijze waarop de dader het slachtoffer kiest.’ Wellicht kun je er zelf wel concrete voorbeelden bij bedenken.
En wat is in dit verband dan zinloze goedheid? Ik geef er even een eigen definitie van: ‘Een spontane vorm van medemenselijkheid waarbij het opzettelijk goed doen aan iemand centraal staat. De goedheid kenmerkt zich door zijn incidentele aard, en ook door de willekeurige wijze waarop de dader zijn medemens uitkiest.’
Nu is dat natuurlijk helemaal niet zo zinloos. In Amerika bijvoorbeeld gebruiken ze niet de term zinloos geweld maar spreken ze over ‘random acts of violence’: willekeurige daden van geweld. Er bestaat in Amerika zelfs een beweging rondom ‘random acts of kindness’! Mensen worden aangemoedigd om zomaar eens iets goeds te doen, iets vriendelijks, zonder dat er een speciale aanleiding voor is! Een paar voorbeelden:
- Zwaai eens naar kinderen in een bus.
- Gooi eens wat muntjes van 20 eurocent in een zandbak waarin vaak kinderen spelen.
- Stuur eens een bos bloemen naar een verzorgingshuis.
- Koop eens een rol pepermunt voor iemand met een slechte adem.
- Betaal eens de boodschappen van degene die achter je in de rij bij de kassa staat.
- Bied eens een paar uur gratis oppas aan voor ouders met jonge kinderen.
- Doe eens een paar uitgelezen boeken kado aan de openbare bibliotheek.
- Houd eens de deur voor iemand open.
- Geef als het regent je paraplu eens weg aan iemand die er geen heeft.
- Laat eens iemand die achter je in de rij staat voorgaan.
- Verwijder eens afval wat je op straat vindt of op een grasveld.
Dat is dus allemaal het tegenovergestelde van zinloos geweld: zinloze goedheid, willekeurige daden waarmee je iets van Gods goedheid uitdeelt aan mensen om je heen. Een prachtige manier om het koninkrijk van God te promoten. Want goedheid heeft een kracht in zich om mensen bij God te brengen!
Bergrede
Daar is Jezus ook heel helder over. In de Bergrede, de bekendste toespraak die Jezus heeft gehouden toen hij op aarde was, spreekt hij over de betekenis van geodheid. Lees op dit moment even: Mattheüs 5:14-16 en 5:43-48. Je zou deze toespraak kunnen vergelijken met die bekende toespraak die Martin Luther King ooit hield. ‘I have a dream!’ Dat klonk als een refrein door die adembenemende toespraak uit 1963, een toespraak over vrijheid! ‘I have a dream today!’ King werd op die historische dag, vlak voordat hij ging spreken, geïntroduceerd met deze woorden: ‘Het is mij een eer u voor te stellen aan de morele leider van onze natie: dr. Martin Luther.’ Als we het evangelie van Matteüs lezen vanaf hoofdstuk 5, dan zegt deze evangelist als het ware: ‘Het is mij een eer om u voor te stellen aan de morele leider van deze wereld: Jezus de zoon van God.’ En Jezus begint te spreken. ‘I have a dream!’ Ik heb een droom, een visioen. Het koninkrijk van God is nabij!
En hoe wordt dat koninkrijk zichtbaar? Hoe wordt de aandacht van mensen op dat koninkrijk gevestigd? Luister maar: ‘Jullie licht moet schijnen voor de mensen, opdat ze jullie goede daden zien en eer bewijzen aan jullie Vader in de hemel.’ Goede daden doen, goedheid ten toon spreiden, dat is de manier die Jezus hier aanwijst om te evangeliseren. Vaak genoeg gaat het er in de evangeliën ook over dat je het evangelie met woorden moet brengen. Maar hier gaat het om daden: licht voor de wereld zijn is daden doen die getuigen van Gods goedheid.
Galaten 5
Laten we van Matteüs 5 ook weer even naar Galaten 5 gaan, het Bijbelhoofdstuk waar de vrucht van de Geest wordt genoemd. De vrucht van de Geest is: goedheid! Direct daaraan voorafgaand lezen we (Galaten 5:21): ‘Ik herhaal de waarschuwing die ik u al eerder gaf: wie zich aan deze dingen overgeven, zullen geen deel hebben aan het koninkrijk van God.’ En dan heeft Paulus net al heel wat slechtheid neergeschreven: afgoderij, toverij, tweespalt, geruzie, zedeloosheid, losbandigheid enzovoort. Allemaal dingen waarvan de meeste mensen zullen zeggen (en daar hoef je helemaal nog geen christen voor te zijn): ‘Dat deugt niet, dat is niet goed, dat is slecht.’ En Paulus zegt er dus bij dat je, als je je daarmee bezig houdt, geen deel hebt aan het koninkrijk van God. Maar dat moeten we niet vertalen met: dan ga je niet naar de hemel. Want dat is niet de vraag waar Paulus en Jezus zich allereerst mee bezig houden, of je wel of niet naar de hemel gaat als je dood bent. Hier gaat het hen om: dat het koninkrijk van God op aarde zichtbaar wordt. Dat Gods liefderijke en krachtige heerschappij in deze wereld door mensen wordt ervaren alsof er al een stukje hemel op aarde is.
Wie zich steeds ophoudt in de duisternis, heeft aan dat koninkrijk geen deel: die ziet er niks van, ervaart er niks van, geniet er ook niet van. Kortom: zo iemand doet zichzelf en ook God vreselijk tekort. Maar er is een andere mogelijkheid: de hemel op aarde. En om die hemel op aarde te beschrijven, spreekt Paulus dan over de vrucht van de Geest. Die twee horen dus heel dicht bij elkaar: het koninkrijk van God (waar Jezus het altijd over heeft) en de vrucht van de Geest. De vrucht van de Geest is het kloppende hart van Gods koninkrijk!
Zo ontdekken we dat Matteüs 5 en Galaten 5 als het ware op elkaar rijmen. Paulus zegt: ‘De vrucht van de Geest is goedheid!’ Jezus zegt: ‘Jullie licht moet schijnen voor de mensen, opdat ze jullie goede daden zien en eer bewijzen aan jullie Vader in de hemel.’ Goede daden doen dus, zomaar, willekeurig. Zo komt het koninkrijk dichtbij.
Wat is goed?
Maar wat is goed? Goed heeft heel veel betekenissen. Je kunt spreken over een goed verhaal, een goed antwoord, een goede keuze, een goed mes, een goede voetballer. Dat woord goed betekent dan telkens net weer iets anders. Ik denk dat de goedheid in de vrucht van de Geest vooral het tegenovergestelde van slechtheid is. En ook: het goede is de tegenhanger van het kwade, dat wat deze wereld verziekt. Maar ook nu weer is het wezenlijk dat we de goedheid als karaktertrek verbinden met het karakter van God. God is goed! Wij geloven in een goede God. Geen kwade God, geen onberekenbare God. Hij is goed, in heel zijn wezen goed!
Jezus zelf brengt dat een keer heel sterk onder woorden. Op een dag komt er iemand naar hem toe, een jonge man. Hij heeft een vraag: ‘Goede meester, wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven?’ En Jezus geeft als antwoord: ‘Waarom noemt u mij goed? Niemand is goed, behalve God’ (Marcus 10:18). En als we teruggaan naar het begin van de Bijbel zien we ook dat vanaf de allereerste bladzijde Gods goedheid centraal staat. Want alleen een Schepper die zelf helemaal en door en door goed is kan een schepping scheppen waarvan gezegd wordt: het is goed, zeer goed (Genesis 1)! En het eerste wat hij goed noemt is: het licht! ‘God zag dat het licht goed was.’
Goed en kwaad
Maar waarom is er dan ook zoveel duisternis? Zoveel wat we slecht moeten noemen? En nog een stapje verder: God is goed, maar kunnen ménsen wel goed zijn? Kúnnen mensen wel goede daden doen? Is dat niet teveel gevraagd? Is er niet teveel kwaad, teveel slechtheid, teveel duisternis in onze levens gekomen? De Bijbel zegt ook nog eens her en der dat mensen slecht zijn. Is goed doen wel haalbaar? Die vraag wordt helemaal belangrijk als we Jezus in Matteüs 5:48 zelfs horen zeggen: ‘Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is.’ Volmaakt is de overtreffende trap van goed. Goed, beter, best, volmaakt! Twee dingen daarover.
Het eerste: gelukkig is er ondanks alles wat slecht is in deze wereld en in mensenlevens ook nog heel veel goeds. Verreweg de meeste mensen willen graag goed zijn voor de ander, willen graag liefde uitdelen, willen graag gelukkig zijn. Daar hebben christenen geen patent op. In de christelijke theologie wordt dit wel Gods algemene genade genoemd, genade die God in het algemeen uitdeelt aan iedereen. Ondanks alles wat slecht is, ondanks veel schuld en zonde, is er ook nog veel waarin licht straalt.
Het tweede: toch is er ook nog iets anders nodig. Dat noemt de Bijbel: wedergeboorte. Want we kunnen niet ontkennen dat heel veel van het goede dat we doen toch ook nog op onszelf gericht is, terwijl God ernaar verlangt dat het helemaal voor hem is. Wedergeboorte betekent dat je een nieuw leven begint, waarin je de slechtheid en het kwaad achter je laat en waarin je definitief kiest voor het goede. Paulus brengt dat ergens zo onder woorden (Kolossenzen 1:13-14): ‘God heeft ons gered uit de macht van de duisternis en ons overgebracht naar het rijk van zijn geliefde Zoon, die ons de verlossing heeft gebracht, de vergeving van onze zonden’.
En vanwege dat krachtige werk van de Geest van God kan Jezus ons uitnodigen tot iets heel radicaals: ‘Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is.’ Waarin dat volmaakte bestaat? Hierin: dat je niet alleen goed doet aan mensen die je mag, mensen met wie je goed op kunt schieten, maar ook aan de vreemdeling, aan de mens die je maar één keer tegenkomt en die je nooit zal bedanken voor wat je deed, aan degene die je vijand is. Volmaakt betekent hier niet allereerst: zonder dat je ooit nog iets fout doet. Volmaakt betekent: net als God zonder onderscheid te maken tussen mensen. Want iedereen heeft het recht om te genieten van de goedheid van God.
Oefeningen
Ik hoop dat er een verlangen bij je is gegroeid om die goedheid te kennen in je leven, waardoor je in staat bent om goede daden te doen en iets van het koninkrijk van God zichtbaar te maken. Als dat gebeurt, is dat vrucht van de Geest! Drie oefeningen ter inspiratie.
1. Ontdek Gods goedheid
Leer God kennen als een goede God die alles goed heeft gemaakt. God houdt ongelooflijk van zijn schepping waarvan hij in het begin zei: ‘Goed, zeer goed.’ Dat is iets wat we elke dag weer moeten ontdekken, telkens opnieuw er contact mee maken, elke morgen weer zachtjes fluisteren: ‘Ik geloof in God, hij is goed en een zeer overvloedige bron van al het goede!’
2. Geniet van Gods goedheid
We mogen nog een stapje verder gaan. Gods goedheid kennen is nog niet hetzelfde als ervan genieten. Weten waar het zwembad is, is nog niet hetzelfde als er in duiken. Het terrasje kennen waar je in de zomerzon een lekker pilsje kunt drinken of een bitter lemon of gewoon een glas water, is nog niet hetzelfde als daar ook gaan zitten en het daadwerkelijk doen. Je wordt ook niet nat van de regen als je onder je paraplu blijft staan. Verheug je in de goedheid van God, zing erover, dank ervoor, vraag om meer te mogen zien van Gods goedheid, en geloof dat de eindeloze goedheid van God het mooiste is wat een mens kan overkomen.
3. Deel Gods goedheid uit
Hou goedheid niet voor jezelf. Als je door Jezus met God verbonden bent, als de heilige Geest bezig is om de vrucht van de Geest tot bloei te brengen, ontdek je tot je verrassing, tot je verbijstering misschien wel, dat je ook zelf een overvloedige bron van al het goede wordt. Stel daden van zinloze goedheid, gewoon zomaar, willekeurig, zonder dat er een reden voor is. En wat is de belofte van Jezus? Dat de mensen je goede daden zien en eer bewijzen aan onze Vader in de hemel!
Citaten om over na te denken
- De woorden van een goed mens zijn als diepe wateren, ze zijn een sprankelende beek, een bron van wijsheid. – Spreuken 18:4
- Een mens heeft het verlangen goed te doen, je kunt beter arm dan onbetrouwbaar zijn. – Spreuken 19:22
- Een beetje goedheid van mens tot mens is beter dan alle liefde voor de mensheid. – R. Dehmel
- Om de goedheid, die ons ontbreekt, te vervangen, hebben wij de beleefdheid uitgevonden, die er al de schijn van heeft. – Gaston de Lévis
- De goedheid van een mens is een vlam die wel verborgen, maar niet gedoofd kan worden. – Nelson Mandela
Reflectievragen
- ‘Zinloze goedheid’: ‘random acts of kindness’. Stel je zelf nog wat meer voor wat hiermee bedoeld wordt.
- Wat zou er gebeuren als je het volgende doet:
- Zwaai naar kinderen in een bus.
- Gooi wat muntjes van 20 eurocent in een zandbak waar vaak kinderen spelen.
- Stuur een bos bloemen naar een verzorgingshuis.
- Houd de deur voor iemand open.
- Verwijder afval wat je op straat vindt of op een grasveld.
- Wat is jouw beeld van ‘het koninkrijk van God’? Wat vertelt Jezus erover? Wat hebben de vrucht van de Geest en het koninkrijk van God met elkaar te maken?
- Lees de aangegeven verzen uit Matteüs 5. Hoe kun je deze woorden van Jezus toepassen in je eigen leven?
- Zoek de zeven Psalmwoorden van de afbeelding hieronder op en lees ze hardop. Wat is de betekenis van deze uitspraken voor jou?
- Bedenk hoe je deze drie aanwijzingen om je te oefenen in goedheid gaat toepassen
∙ Ontdek Gods goedheid!
∙ Geniet van Gods goedheid!
∙ Deel Gods goedheid uit!
Liefde: vijf meditaties
1
Bijbelgedeelte: Galaten 5:13-26
Maar de vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid…
Galaten 5:22
Vrucht van de Geest: goedheid
De vrucht van de Geest bestaat vooral hierin dat God zelf zichtbaar wordt op aarde, door mensen heen. Zo heeft de vrucht van de Geest alles te maken met het herstel van het beeld van God in mensen. En deze God is een goede God: de openbaring van God is vol van zijn goedheid. ‘De HEER is goed, zijn liefde duurt eeuwig, zijn trouw van geslacht op geslacht.’ ‘Goed is de HEER voor alles en allen, hij ontfermt zich over heel zijn schepping.’ Het is deze goedheid die ook zichtbaar wordt in het leven van Gods kinderen als ze verbonden zijn en blijven met Jezus Christus. Dan klinkt ook deze oproep als een liefdevolle uitnodiging waarop we door de Geest in kunnen gaan: ‘Wees goed voor elkaar en vol medeleven.’
Heer, goede God, laat uw goedheid ook in mijn leven tot uitdrukking komen.
2
Bijbelgedeelte: Psalm 34:1-11
Proef, en geniet de goedheid van de HEER,
gelukkig de mens die bij hem schuilt.
Psalm 34:9
De goedheid van de HEER
Als je je wilt oefenen in goedheid als vrucht van de Geest, is het belangrijk eerst Gods goedheid te kennen. In Psalm 34 worden we opgeroepen om die goedheid van de Heer te proeven en ervan te genieten. Goed zijn, goede daden doen, goedheid uitdelen – het begint bij de ervaring dat God een goede God is: hij is genadig en hij heeft het beste met ons voor. Als we dat op ons in laten werken, wordt de goedheid van God een bron waaruit wij het goede voor onze naaste kunnen putten. Hoe doe je dat: genieten van Gods goedheid? Dat doe je door Gods goedheid te prijzen, door bij hem te schuilen en daar steeds weer te ontdekken dat hij het beste voor je wil. Gods goedheid zie je het allerbeste als je kijkt naar Jezus: Gods goedheid in eigen persoon.
Heer, leer me proeven en genieten van uw goedheid zodat ik het goede kan doen.
3
Bijbelgedeelte: Jesaja 63:7-14
Ik zal de liefde van de HEER gedenken
en zijn roemrijke daden bezingen:
alles wat de HEER voor ons heeft gedaan,
de goedheid die hij het volk van Israël bewees
in zijn ontferming en onbegrensde liefde.
Jesaja 63:7
De goedheid die hij bewees
God is goed! Dat geloof is de basis onder het verlangen van zijn kinderen om goed te doen en anderen goedheid te bewijzen. Die goedheid heeft dus alles te maken met de genade van God, met zijn liefde, met de roemrijke daden die hij heeft gedaan. Goedheid als vrucht van de Geest tot bloei brengen in je leven is dus niet in eigen kracht je beste beentje voor zetten, maar deel leren uitmaken van het grote verhaal van God die goed is, die goed doet, die mensen het goede gunt. Gods goedheid krijgt een echo in ons leven als we onder de indruk zijn van zijn ontferming en onbegrensde liefde.
Heer, dank u voor uw goedheid, liefde en ontferming. Schep van daaruit in mijn hart het verlangen om goed te doen.
4
Bijbelgedeelte: Romeinen 2:1-11
Aan wie het goede doet en daarin volhardt, aan wie glorie, eer en onsterfelijkheid zoekt, schenkt hij het eeuwige leven.
Romeinen 2:7
Het goede doen
Aan het doen van het goede zijn prachtige beloften verbonden. Wie de goedheid van God in zijn of haar leven weerspiegelt ontvangt namelijk niets minder dan glorie, eer en onsterfelijkheid. Zo is het beoefenen van goedheid als onderdeel van de vrucht van de Geest niet maar een bijzaak, maar iets wat het hart van het christelijke leven raakt. Door het goede te doen dienen we niet alleen onze naaste, maar eren we daadwerkelijk de God van ons leven die zelf om zijn goedheid bekend staat. Weet je daarom aangemoedigd om deze goedheid in je leven tot bloei te laten komen door de Geest te laten werken. Dan schenkt God je het eeuwige leven, nu al.
Heer God, vervul me met uw genadige goedheid en laat me het goede mogen doen in de kracht van de Geest.
5
Bijbelgedeelte: Galaten 6:1-10
Laten we dus, in de tijd die ons nog rest, voor iedereen het goede doen, vooral voor onze geloofsgenoten.
Galaten 6:10
Goed voor iedereen
Paulus doet hier een krachtige oproep. Even hiervoor heeft hij gezegd: ‘Wie op de akker van zijn zondige natuur zaait oogst de dood, maar wie op de akker van de Geest zaait oogst het eeuwige leven.’ Wil jij op de akker van de Geest zaaien? Oefen je dan in goedheid als vrucht van de Geest. En wees niet kieskeurig als het gaat om de vraag voor wie je het doet: iedereen mag delen in het goede! Iemands huidskleur of leeftijd, geaardheid of de nationaliteit doet er dan niet toe. En dat je het vooral voor je geloofsgenoten moet doen betekent volgens mij dit: laat de kerk, de geloofsgemeenschap rondom Jezus, de primaire plek zijn waar je je oefent in het goede doen.
Heer, ik verlang er naar om te zaaien op de akker van de Geest. Leer me daarom het goede te doen voor iedereen.