Les 8

Donderdagavond 1 februari 2024 is er om 19.30 uur het tweede en laatste webinar dat hoort bij deze online cursus. Centraal zal staan de spirituele discipline van de afzondering. We proberen zo goed mogelijk te begrijpen wat Nouwen daarmee bedoelt én hoe we die afzondering in ons eigen leven in de praktijk kunnen brengen. Mocht je het webinar niet live mee kunnen maken is dat geen probleem: je kunt het webinar achteraf terugkijken en het webinar komt ook mee als onderdeel van Les 9.

8.1 Lezen uit ‘Alles nieuw’

Hieronder kun je uit ‘Alles nieuw’, hoofdstuk 3 ‘Zoek van harte’ het onderdeel ‘inleiding’ lezen en als podcast beluisteren waarin het thema van de spirituele disciplines wordt geïntroduceerd. Onder de leestekst vind je enkele reflectievragen.

“Zoek van harte

Inleiding

Spiritueel leven is een geschenk van de heilige Geest die ons opneemt in het koninkrijk van Gods liefde. Dit wil echter niet zeggen dat we passief kunnen gaan zitten afwachten tot het geschenk ons wordt aangeboden. Jezus zegt dat we het koninkrijk van harte moeten zoeken.

Iets van harte zoeken houdt niet alleen een serieus streven in, maar ook vastbeslotenheid Spiritueel leven vergt menselijke inspanning. Het is allesbehalve gemakkelijk weerstand te bieden aan de krachten die ons alsmaar willen terugtrekken in een leven vol zorgen. ‘Wat is het toch moeilijk,’ roept Jezus uit, ‘…om het koninkrijk van God binnen te gaan’ (Marcus 10, 23). En om ons te overtuigen dat we er hard voor moeten werken, zegt Hij: ‘Als iemand achter Mij aan wil komen, laat hij dan met zichzelf breken, zijn kruis opnemen en Mij volgen’ (Matteüs 16, 24).

Hieruit blijkt dat spiritueel leven discipline ons vraagt. Een spiritueel leven zonder discipline is onmogelijk. Discipline is de andere kant van het leerling zijn. Spirituele discipline leert ons gevoeliger te worden voor de zachte, tedere stem van God. De profeet Elia ontmoette God niet in de stormwind, de aardbeving of het vuur, maar in het suizen van een zachte bries (zie: 1 Koningen, 19, 9-13). Wanneer we spirituele discipline beoefenen, gaan we luisteren naar die zachte stem en willen er graag op antwoorden.

Uit alles wat ik geschreven heb over ons overvolle, bezorgde bestaan, wordt duidelijk dat we doorgaans omgeven zijn door zoveel lawaai vanbinnen en vanbuiten, dat het moeilijk is om onze God echt tot ons te horen spreken. We houden ons vaak doof voor zijn stem en zijn dan noch in staat te horen wanneer God ons roept, noch te begrijpen waarheen Hij ons roept. Zo is ons leven absurd geworden. In het woord absurd zit het Latijnse woord surdus dat ‘doof’ betekent.

Spiritueel leven heeft discipline nodig, aangezien we moeten leren luisteren naar de stem van God die voortdurend tot ons spreekt, maar die wij zelden horen. Leren we echter serieus luisteren, dan gaan we ook gehoorzaam leven. Het woord gehoorzaam komt van het Latijnse woord audire dat ‘luisteren’ betekent. Spirituele discipline is nodig om langzaam over te gaan van een absurd naar een gehoorzaam leven, van een leven vol luidruchtigheid en zorgen naar een leven waarin een vrije innerlijke ruimte is Daar kunnen we luisteren naar onze God en gaan waarheen Hij ons leidt.

Jezus’ leven was een gehoorzaam leven. Hij luisterde altijd naar de Vader, lette voortdurend op zijn stem, was onafgebroken bedacht op de richting die Hij wees. Jezus was ‘een en al oor’. Dat is de betekenis van echt bidden: een en al oor zijn voor God. Het hart van alle gebed bestaat immers uit luisteren, uit gehoorzaam in Gods aanwezigheid staan.

Spirituele discipline behelst dus een geconcentreerde inspanning om te bewerken dat er enige ruimte komt zowel in ons innerlijk leven als in de uiterlijke omstandigheden waar we deze gehoorzaamheid in praktijk kunnen brengen. Dankzij spirituele discipline beletten we de wereld om ons leven zo vol te maken dat er geen ruimte meer overblijft om te luisteren. Spirituele discipline maakt ons vrij om te bidden of – om het beter uit te drukken – geeft Gods Geest de gelegenheid in ons te bidden.

Ik zal nu twee disciplines beschrijven waarmee we ‘het koninkrijk van harte kunnen zoeken’. We kunnen ze beschouwen als methodes om te bidden. De ene discipline is die van de afzondering, de andere die van het gemeenschapsleven.”

Reflectie

Wat betekent het voor jou om het koninkrijk van God met heel je hart te zoeken?
Op welke manieren kun je serieus streven naar spiritueel leven in je eigen bestaan?
Welke weerstand ervaar je tegen spirituele discipline en hoe kun je deze overwinnen?
Op welke manieren kun je gevoeliger worden voor de zachte stem van God te midden van het lawaai van het dagelijks leven?
Hoe kun je concrete stappen zetten om spirituele discipline te beoefenen en gehoorzaamheid aan God te cultiveren in je dagelijks leven?

8.2 Contemplatie en actie

In ‘Alles nieuw’ komt de thematiek van actie en politiek niet echt in beeld. Nouwen beperkt zich hier tot contemplatie en persoonlijke afzondering en het vormen van en gemeenschap. Op andere plekken in zijn werk schrijf Nouwen ook over contemplatie of mystiek ( de weg naar binnen) en actie of revolutie (de weg naar buiten). Lees onderstaande passage (uit: ‘De gewonde heelmeester’) aandachtig door en neem wat tijd om de betekenis ervan tot je door te laten dringen.

“Is er een derde, een christelijke weg? Ik raak er steeds meer van overtuigd, dat in Jezus de mystieke en de revolutionaire weg geen tegenstellingen zijn, maar twee kanten van dezelfde menselijke wijze van ervaringstranscendentie. Het wordt mij steeds duidelijker dat bekering het individuele equivalent is van revolutie. Daarom moet elke echte revolutionair in zijn hart een mysticus zijn en is ieder die de mystieke weg bewandelt geroepen het illusoire karakter van de menselijke samenleving te ontmaskeren. Mystiek en revolutie zijn twee aspecten van dezelfde poging een radicale verandering tot stand te brengen. Geen enkele mysticus kan voorkomen zelf een maatschappijcriticus te worden, want reflecterend over zichzelf zal hij de wortels van een zieke samenleving ontdekken. Op dezelfde manier kan geen enkele revolutionair eraan ontkomen zijn eigen menselijke conditie onder ogen te zien, daar hij midden in de worsteling om een nieuwe wereld tot de ontdekking zal komen, dat hij ook vecht tegen zijn eigen reactionaire angsten en valse ambities.”

Reflectie

Hoe zie jij de relatie tussen mystiek en revolutie (activisme)? Zie je ze als tegenstellingen of als complementaire aspecten van menselijke ervaring?
Hoe zou het eruit kunnen zien om zowel een mysticus als een revolutionair te zijn in onze samenleving?
Zie jij mogelijkheden om zowel persoonlijke spirituele groei als maatschappelijke verandering te integreren in je eigen leven?

8.3 Over discipline

Wat is spirituele discipline. Daar gaat het over in deze les en de volgende lessen. Hieronder kun je nog een passage over die thematiek lezen uit ‘Een spiritualiteit van het leven’.

“Leerling zijn en leren horen bij elkaar – dat heeft mij altijd gefascineerd. Als wij er eenmaal voor gekozen hebben om leerling te worden van Jezus, dan is de volgende vraag: ‘Wat moet ik aanleren, zodat mij dat helpt om trouw te blijven aan die keuze?’ Als wij leerlingen van Jezus willen zijn, moeten wij een zekere discipline in ons leven aanleren.

Met discipline bedoel ik niet kennis en controle. Als ik de wetenschappelijke discipline van de psychologie of de economie beheers, heb ik een zekere mate van kennis. Als ik mijn kinderen discipline bijbreng, wil ik hen een beetje onder controle houden. Maar in het geestelijk leven betekent het woord discipline dat wij wat ruimte willen maken zodat God iets teweeg kan brengen. Discipline houdt in dat wij proberen te voorkomen dat alle ruimte in ons leven dichtslibt, Discipline betekent daar dat er ruimte is om niet bezig te zijn en al helemaal niet om ons zorgen te maken. In het geestelijk leven leren wij een ruimte te scheppen waarin iets kan gebeuren dat wij niet gepland of voorzien hebben. Discipline helpt ons om de Geest te volgen waarheen die ons roept, naar nieuwe ruimtes, nieuwe mensen en nieuwe vormen van dienstbetoon.”

Reflectie

Hoe zie jij het verband tussen leerling zijn van Jezus en het aanleren van discipline in je leven?
Wat betekent discipline voor jou in het geestelijk leven in vergelijking met andere aspecten van het leven waar discipline nodig is?
Hoe kun je ruimte maken in je leven voor God om iets teweeg te brengen?

8.4 Wandelen in je ware identiteit

Hieronder kun je kijken naar de derde video van een preek van Henri Nouwen. Hierin komen ook de disciplines aan de orde.

“Dit is het laatste deel van de prekenserie ‘U bent geliefd’ door Henri Nouwen. Om te kunnen wandelen in je ware identiteit, zijn er drie dingen die je in acht moet nemen volgens Henri Nouwen. Een daarvan is stil worden in deze rumoerige wereld om open te staan voor de stem van God.”