Dit weekend las ik de scriptie van Cors Visser waarover hij onlangs een LinkedIn-bericht deelde. Hij schreef de scriptie ‘Heil en redding volgens toetreders en een ordinary soteriology’. In het bericht licht hij een tipje van de sluier op als het gaat om de uitkomst van zijn onderzoek: “Rust – dat is wat toetreders vooral vinden in het geloof.” 

Rust

Dat is een thematiek die mij ook al jaren sterk bezighoudt: wat is de betekenis van rust in het christelijk geloof en hoe kun je die rust vinden en beoefenen? Daarbij spelen in mijn eigen spiritualiteit (en in de cursussen die ik in de online School voor Spiritualiteit geef) praktijken als stilte, contemplatie, meditatie, centrerend gebed, ademgebed, Jezusgebed (gebed van rust, ‘hesychastisch gebed’) en lectio divina een grote rol.

Ik kreeg de scriptie toegestuurd en omdat de scriptie dus nog niet publiek is op internet voel ik me nu nog niet vrij om er uitgebreid te citeren. Maar het is wat mij betreft een erg interessant verhaal dat Cors Visser te vertellen heeft naar aanleiding van interviews met acht toetreders tot het christelijk geloof. 

Kerkelijke praktijk

Voor één citaat maak in een uitzondering. We zijn dan al in het slothoofdstuk van de scriptie en zelfs in de slotparagraaf: “Aanbevelingen voor de kerkelijke praktijk”. Daar lees ik (en ik ging helemaal ‘aan’ toen ik het las): 

“Dat roept ook de vraag op of het zinvol is naast de Alpha-cursus die veel aandacht legt op Jezus’ kruisdood en vergeving, een andere vorm van toetredingscursus te hebben. Een cursus waar het gemeenschapselement blijft, maar er  meer aandacht is voor elementen van rust en vrede.”

Alpha-cursus

Want ik deel die analyse: de Alpha-cursus legt veel accent op Jezus’ kruisdood en vergeving en communiceert daarmee een versmald evangelie, namelijk dat Jezus voor onze zonden is gestorven aan het kruis en dat mensen door in Hem te geloven gered worden. 

Jezus en zijn koninkrijk

Maar het evangelie is breder dan dat. Misschien moet je zelfs zeggen: het evangelie draait niet allereerst daarom (Jezus en het kruis), maar hierom: Jezus en zijn koninkrijk. Ik denk dat het wezenlijk is om het evangelie te communiceren (met toetreders net zo goed als met gelovigen) door Jezus zelf direct aan het woord te laten met zijn kernboodschap: “Het koninkrijk van God is nabij, kom tot inkeer en geloof dit goede nieuws” (Marcus 1:15, Matteüs 4:17).

De weg van vrede

Daarbij ben ik tegelijk zeer geïnspireerd door het gedachtegoed dat Stefan Paas (begeleider trouwens van de scriptie van Cors Visser) inmiddels in elk geval in twee boeken heeft gedeeld (‘Vrede op aarde’ en ‘De weg van vrede’): de kern van het evangelie is vrede. Daar draait alles om: de vrede van God voor mensen, tussen mensen, in mensen. Paas werkt dat uit door drie lagen in dat begrip aan te wijzen: recht, verzoening en vreugde. Lees vooral zelf zijn boek ‘De weg van vrede’.

Zegen

Terug naar die Alpha-cursus: die brengt al decennia heel veel zegen. Het is evident dat het een cursus is die voor veel mensen levensveranderend is. Dus daar wil ik niets aan af doen. Dat wil ook Cors Visser niet. Hij schrijft: 

“Anderzijds, de Alpha-cursus loopt  heel goed. In 2024 was er zelfs een recordaantal van 20.000 deelnemers, bijna 4.000  meer dan het jaar ervoor (Alpha Nederland, 2025).”

Inhoud en vorm

Maar dan is het toch ook goed om deze vraag stellen: is de cursus zo succesvol vanwege de theologische inhoud ervan? Of is de cursus vooral zo succesvol vanwege de vorm ervan (mensen die elkaar ontmoeten rond een maaltijd, kwetsbaar en open met elkaar omgaan, het evangelie aangereikt krijgen en delen, diepe gesprekken voeren onder leiding van hartelijke en milde christenen die passie hebben voor Jezus)?

Authentieke ontmoetingen

Ik denk zelf dat laatste: niet de theologische inhoud (een combinatie van klassieke verzoeningstheologie en charismatische elementen door de nadruk op het werk van de Geest), maar de kwetsbare en authentieke ontmoetingen van mensen rond een tafel, met gesprekken van hart tot hart, in de sfeer van de Geest van Jezus.

Maar dat betekent dat het format van de Alpha-cursus ook prima gebruikt kan worden met een andere cursus-inhoud, een andere insteek, een andere theologie, bijvoorbeeld een theologie van de vrede of een koninkrijkstheologie. Bij een dergelijke insteek zal het ook gemakkelijker zijn om – terugkomend op een belangrijke bevinding van Cors Visser – aan te sluiten bij het breed levende verlangen naar “rust en vrede”.

Een vredesvariant van de Alpha-cursus

Daarom wil ik een eerste aanzet geven voor een ‘nieuwe’ cursus. Deze cursus kan een vervolg zijn op de Alpha-cursus, een alternatief voor de Alpha-cursus of (misschien de mooiste optie) een variant van de Alpha-cursus. Hieronder schets ik de contouren van de theologische inhoud van de cursus. De opzet en vormgeving van de cursus kunnen dus helemaal hetzelfde zijn als bij de Alpha-cursus: tien avonden, het samen eten, een weekend, bewogen gespreksleiders met liefde voor Jezus en natuurlijk de deelnemers.

Titel: de Shalom-cursus

In de cursus wordt het evangelie van de vrede gedeeld met de deelnemers. De cursus kan eventueel aangekondigd worden als: Alpha-cursus (de Shalom-variant). 

Centrale bijbels-theologische uitgangspunt

Afgezien van de precieze opzet en volgorde van de deelthema’s is het voor deze cursus fundamenteel dat het uitgangspunt wordt gekozen in hoe Jezus zelf de boodschap van het evangelie verkondigt: “Het koninkrijk van God is nabij: kom tot inkeer en geloof dit goede nieuws”. Dat betekent ook dat twee centrale begrippen in de cursus zijn: koninkrijk (basileia) en inkeer of bekering (metanoia). 

Dit centrale uitgangspunt wordt vanaf het begin ook vanuit vrede gevuld: Jezus komt vrede brengen, hij is de Vredevorst van het vrederijk. Van meet af aan wordt in de cursus duidelijk dat het gaat om ‘Gods nieuwe wereld’ en niet allereerst om mijn persoonlijke relatie met God. De insteek is breed zodat het gewone dagelijkse leven met alles wat er speelt in de maatschappij, op het werk, in relaties en gezinnen, in de schepping en op het wereldtoneel op ontspannen wijze direct kan worden verbonden met Jezus’ visie op het leven.

Uiteraard vraagt het koninkrijks-begrip (basileia) in zo’n cursus om (veel) uitleg: Wat is toch dat koninkrijk? Waar is het? Kun je het zien en ervaren? Hoe ga je er binnen? En ook het inkeer-begrip (metanoia) vraagt om veel toelichting, maar biedt tegelijk een heel direct bijbels aanknopingspunt voor het gesprek over leefstijl: de leefstijl van het koninkrijk die gepaard gaat met bekering, verandering en transformatie.

Centrale uitspraak van Jezus

De cursus zet in met Jezus zelf aan het woord te laten. (Tussen haakjes: ik ben minder gelukkig met de suggestie van Cors Visser om Jezus “een minder prominente plek” te geven in een toetrederscursus, omdat zijn persoon veel vragen en ongemak oproept én omdat een inzet bij Jezus haast automatisch vertaald wordt naar de Jezus-die-voor-onze-zonden-gestorven-is. Dat laatste is niet nodig. Het evangelie zelf biedt alle ruimte om Jezus op een andere manier voor te stellen aan de cursusdeelnemers.)

Dit is wat Jezus zegt, en hiermee wordt meteen het door Visser aanbevolen accent op rust (als vrede, of innerlijke vrede) gehonoreerd:

“Kom allen bij Mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, Ik zal jullie rust geven. Neem mijn juk op je en leer van Mij: Ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want mijn juk is zacht en mijn last is licht” (Matteüs 11:28-30).

Centrale evangelie: Matteüs

Om de cursus een heldere bijbelse basis te geven, wordt gekozen voor één evangelie als de rode draad van de cursus. Tijdens de cursus wordt zoveel mogelijk dit evangelie als bijbelse inspiratiebron gebruikt. Daarbij kunnen deze vier momenten een eigen rol spelen:

  1. De Grote Toespraak: Matteüs 5-7 (‘Gelukkig wie nederig van hart zijn’)
  2. De Grote Uitnodiging: Matteüs 11:28-30 (‘Kom naar mij’)
  3. Het Grote Gebod: Matteüs 22:37-40 (‘Heb God lief en de naaste als jezelf’)
  4. De Grote Opdracht: Matteüs 28:18-20 (‘Ga op weg en maak leerlingen’)

Centrale begrip: vrede

Het begrip vrede (shalom) vormt het centrum van het evangelie dat in de cursus wordt gedeeld. De gelaagdheid die Stefan Paas in zijn ‘De weg van vrede’ aanbrengt is een sterke stimulans om die vrede breed te interpreteren: recht en koningschap, verzoening en gemeenschap, vreugde en feest.

Daarnaast is het ook belangrijk het begrip vrede in verschillende complementaire relaties in te vullen: Gods vrede, vrede met God, innerlijke vrede, vrede met de naaste, vrede in de maatschappij, vrede als kern van bloeiend leven.

De insteek bij vrede als relationeel (spiritueel, individueel en sociaal) concept biedt ook veel ruimte om het perspectief van spirituele vorming en het beoefenen van spirituele disciplines in te brengen. Want vrede vraagt om beoefening en om concrete praktijken zoals sabbat, stilte, gemeenschap, meditatie, vasten en dienstbaarheid). Het werk van de heilige Geest krijgt ook precies op dit punt een grote plaats: verandering en transformatie komen tot stand waar de Geest werkt en waar wij leren om met Hem mee te werken.

Opzet van de cursus

Dit kan uitgewerkt worden in een heldere opzet van de cursus waarbij net als in de Alpha-cursus een twaalftal vragen of thema’s leidend zijn. Dat is voor een volgende post over dit onderwerp.

Het bovenstaande is bedoeld als een eerste schets. Voor mijzelf komt hierin bij elkaar wat ik jarenlang in preken (in de Plantagekerk Zwolle vanaf 2013 en nu in Pro Rege Emmeloord vanaf 2025) en in cursussen (binnen de School voor Spiritualiteit vanaf 2020) heb gedeeld over deze thematieken.

In de kern komt dat hierop neer: we kunnen het evangelie beter dan in termen van ‘zonde-en-genade’ in termen van ‘basileia-en-metanoia’ (koninkrijk-en-bekering of nieuwe-wereld-en-transformatie) delen.

Alles draait erom dat het koninkrijk van de levende Christus (die is gekruisigd en opgestaan) opengaat, zodat mensen er binnen kunnen gaan om hier en nu de shalom te ervaren en uit te leven die de Geest van God geeft. Het gaat God om ‘mensen van vrede’ (Stefan Paas) die vredestichtend aanwezig kunnen zijn in een wereld die snakt naar vrede.

Wordt vervolgd…