Terug naar de cursuspagina

Luister deze les als podcast:


Iedereen is geïnteresseerd in de liefde en verlangt ernaar! Of je nu christen bent of niet, man of vrouw, oud of jong, kleurling of blank – er is geen mens die geen behoefte heeft aan liefde. Maar bedoelen we allemaal hetzelfde als we dat woord ‘liefde’ in de mond nemen?

Want we kunnen het woord ‘liefde’ en de uitdrukking ‘houden van’ met van alles en nog wat verbinden. Liefde is de lichamelijke aantrekkingskracht tussen twee mensen, liefde is ook de toewijding van ouders aan hun kinderen of de intense verbondenheid tussen vrienden. We spreken ook over vaderlandsliefde, liefde voor de natuur of voor voetbal. We zeggen ‘ik houd van patat met mayonaise’ of ‘ik houd van jou’ en ‘God houdt van jou’. Achter liefde en houden van gaat dus van alles schuil. 

Op de eerste plaats

Paulus’ rijtje van negen start met de liefde. Je zou het zelfs zo kunnen zien, dat er na het woord liefde niet een komma staat, maar een dubbele punt: ‘Maar de vrucht van de Geest is liefde: …’ En dan volgen er acht uitwerkingen van die liefde, acht oefeningen of lessen in de liefde. De liefde is dan dus niet maar één van de onderdelen van de vrucht van de Geest maar de kern, de bron, het centrum.

Dat betekent dat je voor de andere eigenschappen steeds het bijvoeglijke naamwoord ‘liefdevol’ zou moeten zetten. Het gaat niet om vreugde, maar om liefdevolle vreugde (en dat is wat anders dan uitbundige pret). Het gaat niet om goedheid maar om liefdevolle goedheid (en dat is wat anders dan een wat zelfingenomen ‘kijk-mij-eens-goede-daden-doen)’. Het gaat niet om zelfbeheersing maar om liefdevolle zelfbeheersing (en dat is wat anders dan een nogal agressieve zelfdiscipline die een bepaalde narigheid met zich meebrengt).

Eros, filia, agapè

Maar wat bedoelt de Bijbel precies met liefde? Het is helpend als we dan ontdekken dat het Grieks, de taal waarin het Nieuwe testament oorspronkelijk geschreven is, drie woorden heeft die we in het Nederlands met liefde vertalen: eros, filia en agapè.

Eros is de erotische liefde, de liefde die met seksualiteit te maken heeft.

Filia is de vriendschappelijke liefde, de verbondenheid tussen mensen die vrienden van elkaar zijn.

Maar Paulus gebruikt niet het woord eros of filia maar: agapè. En dat woord wordt gebruikt voor de goddelijke liefde, voor liefde die tot het uiterste gaat, voor de eeuwige en onvoorwaardelijke liefde die we in Christus zien.

Je zou de ‘gewone’ liefde tussen mensen, de erotische liefde en de vriendschappelijke liefde kunnen vergelijken met een gloeilamp van bijvoorbeeld 30 of 60 of 100 Watt. Maar de agapè-liefde is het zonlicht!

Het gaat in de liefde als het eerste element van de vrucht van de Geest dus om de liefde die God voor ons heeft en die hij aan ons heeft laten zien in Jezus. Een liefde dus die God alles heeft gekost. Ik moet dan ook denken aan die bekende Bijbeltekst: ‘Want God had de wereld zo lief dat hij zijn enige Zoon heeft gegeven…’ (Johannes 3:16). Gods liefde is een gévende liefde. God geeft zichzelf weg. God verloochent zichzelf, kiest voor het lijden, omdat hij zoveel liefde voor ons heeft. De liefde van God krijgt in het leven van zijn Zoon Jezus op aarde zelfs de vorm van een kruis…

Liefde is moeilijk

Maar dan we moeten ook onder ogen zien dat we in een samenleving leven die het ons helemaal niet zo gemakkelijk maakt om deze liefde te leren kennen en te beoefenen. We leven namelijk in een ‘voor wat hoort wat cultuur’. We bewijzen een ander een dienst als we daar wat voor terugkrijgen. Dat kan geld zijn: we werken voor een inkomen. Dat kan ook een tegenprestatie zijn. Alles heeft een prijs! Onze maatschappij zit tot in haar diepste vezels zo in elkaar dat bij alles geldt: voor wat hoort wat! In een markteconomie zoals die waarin wij leven, leer je van jongs af aan dat alles te koop is voor een prijs: kleding, een woning, kunst, deskundigheid, kennis, image, gezondheid, tijd, seks en noem maar op. 

Zo’n maatschappij staat dus heel ver af van het Bijbelse concept van liefde. Stel je voor dat God zou zeggen: ‘voor wat hoort wat’. ‘Ik heb jullie verlost, nu moeten jullie wat voor mij doen.’ Soms denken christenen wel zo: we vinden dat we wat terug moeten doen, dat we onze dankbaarheid moeten tonen. En daar lopen we vervolgens direct in vast: want we kunnen nooit genoeg doen. Maar dat heeft dus met die Bijbelse liefde niets te maken. God gééft, zonder prijs; ja, het kost hem zelf alles, zijn eigen Zoon. Dat is de liefde, de goddelijke liefde. Die kost God alles!

Deze agapè-liefde is dus ook gericht op de ander. Ook dat is moeilijk te vatten in een maatschappij die ons vooral leert met onszelf bezig te zijn, die voortdurend een beroep doet op onze interesse in onszelf. En daardoor leren we onszelf van jongs af aan te vragen: ‘What’s in it for me? Wat heb ík eraan? Wat levert dit míj op?’ Wat is het moeilijk om in zo’n maatschappij te leren bevatten wat Bijbelse liefde is: dat je geïnteresseerd bent in de ander. Echt geïnteresseerd. Dat je iets voor de ander over hebt zonder iets terug te verwachten. 

Ik hoop dat je een sterk verlangen hebt om die Bijbelse liefde te leren kennen. Maar misschien denk je ook wel: dat is toch onmogelijk! En dat is het ook: liefhebben zoals God liefheeft, kost echt alles. Voor mensen is dat onmogelijk. Maar we kunnen er dankzij Gods Geest wel verder in komen. En vergeet daarbij niet dat het om een vrucht gaat: het kost tijd, wil die vrucht groeien en tot bloei komen.

Daarom is het ook zo belangrijk om die Bijbelse betekenis van de liefde beter te leren kennen, die agapè-liefde. Dat doen we nu door de Bijbel op een paar plaatsen open te slaan en te proeven waaruit blijkt wat liefde is en hoe belangrijk liefde is.

Ik houd zoveel van je

De liefde is allereerst de liefde van God. Luister maar eens naar deze woorden uit Jesaja 43 ver 1 tot 4, een gedicht over Gods liefde voor zijn kinderen, een liefdeslied is het eigenlijk, duizenden jaren oud, maar Gods hart klopt er nog steeds in:

Welnu, dit zegt de HEER,
die jou schiep, Jakob, die jou vormde, Israël:|
Wees niet bang, want ik zal je vrijkopen,
ik heb je bij je naam geroepen, je bent van mij!
Moet je door het water gaan – ik ben bij je;
of door rivieren – je wordt niet meegesleurd.
Moet je door het vuur gaan – het zal je niet verteren,
de vlammen zullen je niet verschroeien.
Want ik, de HEER, ben je God,
de Heilige van Israël, je redder.
Voor jou geef ik Egypte als losgeld,
Nubië en Seba ruil ik in tegen jou.
Jij bent zo kostbaar in mijn ogen,
zo waardevol, en ik houd zo veel van je.

Als je leest: ‘de vrucht van de Geest is: liefde’, denk dan allereerst aan déze liefde van God, God die tegen jou persoonlijk zegt: ‘Ik houd zóveel van je!’ Eigenlijk is heel de Bijbel één groot liefdesverhaal: het verhaal van een God die koste wat kost zich voor ons in blijft zetten omdat hij zóveel van ons houdt. Niets kan hem tegenhouden. 

Liefde als opdracht

De liefde is tegelijk ook een opdracht die gebaseerd is op Gods liefde voor ons. Hét grote gebod in de Bijbel, hét grote gebod van Jezus is (Matteüs 22:37-40): 

Heb de Heer, uw God, lief 
met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand 
en heb uw naaste lief als uzelf.

Als we niet weten dat deze liefde vrucht van de Geest is, wordt het een onmogelijke opdracht. Maar we leren nu dat de liefde waartoe we worden opgeroepen niet de liefde is die we uit onze tenen moeten halen, maar vrucht van de Geest, gave van God, een kado van Jezus. Maar tegelijk ook een kado dat we echt moeten leren uitpakken. Laat maar eens op je inwerken wat Jezus zegt (Johannes 13:34-35);

Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. 
Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. 
Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.

Voel je nu ook hoe belangrijk die liefde is? Dááraan herkennen mensen christenen!

Liefde is Jezus

Er zijn nog zoveel andere plaatsen waar de Bijbel spreekt over deze liefde, de agapè-liefde die zich helemaal geeft aan de ander. Een heel belangrijk gedeelte is 1 Korintiërs 13. Daar zien we ook direct dat de Bijbelse liefde ongelooflijk ver en ongelooflijk diep gaat. We ontdekken dat we eruit onszelf niet toe in staat zijn. We hebben Jezus nodig. En we zien Jezus ook hier in 1 Korintiërs 13. Kijk maar eens wat er gebeurt als je in vers 4 tot 8 het woord liefde vervangt door de naam van Jezus:

Jezus is geduldig en vol goedheid. 
Jezus kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. 
Jezus is niet grof en niet zelfzuchtig.
Jezus laat zich niet boos maken en rekent het kwaad niet aan.
Jezus verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid. 
Alles verdraagt Jezus, alles gelooft hij, alles hoopt hij, in alles volhardt Jezus.

Ik denk dat je nu ook heel goed aanvoelt dat liefde niet maar een gevoel is. Liefde is een radicale keuze. Liefde is Gods radicale keuze voor ons en onze radicale keuze voor God en voor onze naaste. Kun je dat leren: radicaal kiezen voor de liefde? Het is een levenslang proces. Maar ik geloof dat we met vallen en opstaan kunnen groeien in liefde. Als dat niet zo was, zou God niet zeggen: ‘Heb lief!’ Als dat niet zo was zou Paulus de vrucht van de Geest niet aanprijzen.

Oefeningen

Hoe kun je groeien in liefde? Hoe kan jouw karakter zo worden gevormd dat je een liefdevoller mens wordt, en zo een mooier mens? Dat vraagt in elk geval ook om oefening. Als we aan onze lichamelijke conditie willen werken, gaan we hardlopen, fietsen of naar de sportschool. Wat kunnen we doen als we aan onze geestelijke conditie willen werken? Drie oefeningen in de liefde.

1. Bid om Jezus’ liefde 

Bid elke dag om liefde. ‘Jezus, uw liefde in mij!’ Dat gebed helpt je allereerst om steeds opnieuw te ontdekken dat het allemaal begint bij God, bij zijn liefde voor jou. ‘Ik heb jullie eerst liefgehad!’ ‘Jezus, uw liefde in mij.’

2. Denk aan mensen

Zet wat tijd apart en schrijf drie namen op van mensen die jou liefhebben. Wat betekent dat? Hoe ziet dat eruit? Waaraan merk je dat? Schrijf vervolgens ook drie namen op van mensen die jij liefhebt. Waaraan merkt die ander dat? Maak het dus concreet: het gaat over ménsen. De liefde die we van God krijgen is bedoeld om aan mensen door te geven. En bedenk dat we niet groeien in liefde door alleen maar naar verhalen over liefde te luisteren, zoals je niet sportiever wordt als je in een sportschool een kopje koffie drinkt terwijl je alleen maar naar anderen kijkt hoe zij trainen.

3. Spreek de talen van de liefde

Misschien ken je de vijf talen van de liefde wel (de auteur Gary Chapman heeft er vele boeken over geschreven). Oefen je in de vijf talen van de liefde. Want liefde is maar niet een Bijbels of zelfs filosofisch concept. Liefde gebeurt. Liefde is een keuze. Liefde is een daad. Vraag je af: hoe kan ik vandaag de liefde die ik van God ontvang doorgeven aan mensen om me heen? Dat kan dus op vijf manieren:
1. Spreek positieve woorden (geef een compliment, zeg iets aardigs, zeg ‘ik hou van je’);
2. Geef tijd en aandacht (breng tijd met een ander door, geef onverdeelde aandacht, toon interesse);
3. Geef een kadootje (een bos bloemen, een leuk boek, een plantje, wat ook maar);
4. Dien de ander (bied een helpende hand, doe een klusje);
5. Raak de ander aan (geef een knuffel, een aai over de wang). 

Citaten om over na te denken

  • Everybody knows that a saint is a great lover of God and man. And everybody knows that love is the greatest thing in the world. But not everybody knows what kind of love this is or where to get it. The answer to both questions is Christ. – Peter Kreeft, The Philosophy of Jesus, 2020
  • Liefde kun je niet verspillen. – Marcel Achard, Franse schrijver.
  • Zoals een bloem de zon nodig heeft om bloem te worden, zo heeft een mens de liefde nodig om mens te worden. – Phil Bosmans
  • Als Christus zegt: ‘Vergeeft uw vijanden’ zegt Hij dat niet ter wille van de vijand, maar ter wille van onszelf en omdat liefde schoner is dan haat. – Oscar Wilde
  • De kunst van liefde is grotendeels de kunst van het volhouden. – Albert Ellis.
  • Vrede begint met een glimlach en een glimlach is het begin van de liefde. – Moeder Theresa
  • Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde. – Paulus in 1 Korintiërs 13:13.
  • Wie niet liefheeft kent God niet, want God is liefde. ■ Johannes in 1 Johannes 4:8.

Reflectievragen

  1. Wat zijn jouw eerste associaties bij de woorden ‘liefde’ en ‘houden van’?
  2. Waarin verschilt de liefde die God voor ons heeft met de liefde die wij voor elkaar hebben?
  3. In de vrucht van de Geest is de eerstgenoemde eigenschap (liefde) het centrum, de bron. Wat
    betekent dat voor bijvoorbeeld de eigenschappen: vriendelijkheid, geduld en zelfbeheersing?
  4. Reflecteer op de verschillen tussen eros (erotische, seksuele liefde), filia (vriendschappelijke liefde) en agapè (goddelijke liefde). Hoe kunnen deze drie talen elkaar aanvullen in een liefdesrelatie (zoals een huwelijk)?
  5. Waaraan zie jij dat we in een voor-wat-hoort wat-cultuur leven? Op welke manier maakt zo’n cultuur het moeilijk om je te oefenen in (ware) liefde?
  6. Lees 1 Korintiërs 13:1-8a en betrek daarbij ook de Jezus-versie van vers 4-7 die je in de les vindt. Hoe bereikbaar lijkt deze liefde jou?
  7. Lees Jesaja 43:1-4a en overdenk wat je mooi vindt aan deze woorden.
  8. Maak nader kennis met de vijf talen van de liefde (als praktische manier om je te oefenen in liefde). Welke taal versta je het beste? Welke taal spreek je het beste?

Liefde: vijf meditaties

1

Bijbelgedeelte: Galaten 5:13-26

Maar de vrucht van de Geest is liefde…
Galaten 5:22

Vrucht van de Geest: liefde
Het is opvallend dat Paulus spreekt over ‘vrucht’, in enkelvoud dus. Deze ene vrucht wordt als het ware opgedeeld in een achttal partjes, want na de liefde volgen nog acht andere woorden. Maar uiteindelijk gaat het in al die vruchtdelen om de ene vrucht van de liefde. Deze vrucht groeit in een geleidelijk proces waarin de Geest aan het werk is. Zo wordt duidelijk dat we niet zelf die vrucht kunnen produceren door onze eigen inspanning: het is het groeizame werk van de Geest van Christus. Hij wil de allesomvattende liefde van God in onze levens tot uitdrukking brengen en hij doet dat naar de mate waarin we verbonden zijn met Jezus. Wie in hem blijft, draagt vrucht, veel vrucht.

Heer Jezus, uw allesomvattende liefde wil ik graag zien groeien in mijn leven. Leer me om door uw Geest met u verbonden te zijn.

2

Bijbelgedeelte: Psalm 90:13-17

Vervul ons in de morgen met uw liefde, 
laat ons van blijdschap juichen, al onze dagen.
Psalm 90:14

Liefde in de morgen
Er is bijna geen mooier Psalmvers om ‘s morgens als je opstaat op de lippen te nemen dan dit vers uit Psalm 90. Hierdoor leer ik te beginnen bij Gods liefde. Ik heb van mezelf de neiging om te beginnen bij mijn agenda, bij de eisen die deze nieuwe dag weer aan mij worden gesteld en waaraan ik moet proberen te voldoen. Maar daarin faal ik zo vaak. Daarom wil ik leren om me allereerst en steeds weer te laten vervullen met Gods liefde: onverdiende liefde, onvoorwaardelijke liefde, liefde die er gewoon is, onafhankelijk van mijn prestaties. Deze liefde van God, die ik in Jezus leer kennen en die de Geest aan me uitdeelt, zal blijdschap in mijn leven brengen. Niet alleen aan het begin van de dag, maar alle dagen.

Heer, vul de leegte in mij met uw onvoorwaardelijke liefde zodat ik vreugdevol kan leven.

3

Bijbelgedeelte: Romeinen 5:1-11

Deze hoop zal niet worden beschaamd, omdat Gods liefde in ons hart is uitgegoten door de heilige Geest, die ons gegeven is.
Romeinen 5:5

De liefde van de Geest
Als we zoeken naar de liefde als de eigenschap die mooie mensen van ons maakt, dan moeten we ontdekken dat deze liefde niet alleen buiten ons is, maar zelfs in ons is gekomen. Gods liefde is in ons hart uitgegoten door de heilige Geest! We hebben dus binnen in ons altijd een bron van liefde. Er is van alles waardoor die bron verstopt kan zitten: onze drukte, onze zorgen, onze onwil om echt op God gericht te zijn en op de ander. Als we dat onder ogen zien, is het dus belangrijk om steeds weer contact maken met die bron van liefde in ons die er dankzij de Geest al is.

Heer Jezus, dank u dat door uw Geest de liefde al in mij is. Wilt u de liefde tot bloei brengen?

4

Bijbelgedeelte: Romeinen 5:1-11

Maar God bewees ons zijn liefde doordat Christus voor ons gestorven is toen wij nog zondaars waren.
Romeinen 5:8

Bewezen liefde
De ware liefde kenmerkt zich door onvoorwaardelijkheid. Ware liefde is geen liefde die in de ander iets moois ziet en daarom liefheeft. Ware liefde kent een eigen bron, buiten die ander. Zo is het in elk geval bij God. Hij heeft het ook bewezen! Want toen wij nog zondaars waren had hij ons al lief. Er was niets moois of aantrekkelijks te zien. En toch had God lief. Want God is liefde: het is zijn wezen om lief te hebben, helemaal, van binnenuit. Het bewijs daarvoor is Christus: zijn dood laat zien hoeveel God van ons houdt! Laat deze liefde diep binnenkomen in je leven.

Dank u, Heer, dat uw liefde zo volkomen echt en betrouwbaar is!

5

Bijbelgedeelte: Romeinen 12:9-21

Laat uw liefde oprecht zijn. Verafschuw het kwaad en wees het goede toegedaan.
Romeinen 12:9

Oprechte liefde
De God die liefde is, verlangt er intens naar dat wij zijn liefde op aarde weerspiegelen. Daar is niets vaags aan, het is zeer concreet. Liefde is niet een mystiek concept, een gevoel, iets wat binnen zit – liefde is vooral een levenshouding, een daad. Oprechte liefde wil de Geest in ons wekken. Geen liefde dus die iets terugverlangt, maar onbaatzuchtige en onvoorwaardelijke liefde. Dat betekent ook: het tegendeel van liefde verafschuwen. Het kwaad van de bange liefdeloosheid mag ons leven niet langer kleuren. We mogen het goede deel kiezen: onvoorwaardelijk liefhebbend met mensen omgaan. Zoals Jezus.

Heer, dat kan ik niet zelf, zo liefhebben. Wilt u het door mij heen doen: dat ik de ander oprecht liefheb.

Extra materiaal

Startwebinar

Kijk hier het Startwebinar terug:

De vier bewegingen van de liefde

Kijk naar deze video waarin ik een bladzijde voorlees uit een boek van Dallas Willard (onder de video van je de hele tekst van de betreffende bladzijde uit het boek, bladzijde 112):

De vier bewegingen van liefde

“In zo’n wereld mengt God Zich, teder en op vele manieren, maar vooral in de persoon van Jezus Christus. Hij staat voor liefde, brengt haar tot voren en betaalt de prijs ervoor. Het grootste bewijs daarvan is Zijn kruisiging. ‘Toen wij nog zwak waren, is Christus te zijner tijd voor goddelozen gestorven’ (Romeinen 5:6). Niets binnen of buiten de wereld van de goddeloosheid komt zelfs maar in de buurt van wat God in Christus gedaan heeft. Dit is de eerste beweging van liefde in het proces van verlossing. Dit is de eerste beweging van liefde: Hij heeft ons eerst liefgehad (1 Johannes 4:19). ‘Hieraan hebben wij de liefde leren kennen, dat Hij zijn leven voor ons heeft ingezet’ (1 Johannes 3:16). Alle andere liefdes moeten naar deze maatstaf worden gemeten.

Wanneer we ontvangen wat zo duidelijk wordt aangeboden, de openbaring van Gods liefde in Christus, maakt dit mogelijk dat we op onze beurt kunnen liefhebben. Liefde wordt door Hem in ons opgewekt. We voelen haar roep om eerst Jezus lief te hebben en daarna God. Zo kan het eerste grote gebod, God lief te hebben met ons hele wezen, worden vervuld vanwege Gods schoonheid die ons in Christus gegeven is. Dit is de tweede beweging in antwoord op Gods liefde: ‘Wij hebben lief, omdat Hij ons eerst heeft liefgehad.’

De tweede beweging is onlosmakelijk verbonden met de derde beweging: onze liefde voor anderen die God liefhebben. ‘Indien wij elkander liefhebben, blijft God in ons en is zijn liefde in ons volmaakt geworden’ (1 Johannes 4:12). Het eerste grote gebod maakt het mogelijk om het tweede te vervullen: je naaste liefhebben als jezelf. Met Gods hulp anderen liefhebben zal ervoor zorgen dat anderen ons zullen liefhebben. Want voor de anderen in onze gemeenschap van liefde zijn wij de ander die zij liefhebben, omdat zij God liefhebben en omdat God hen liefheeft. Jezus’ leerlingen vormen een gemeenschap van liefde (Johannes 13:34,35). Dit is de vierde beweging in het proces van verlossende liefde.

Dit is het volledige overzicht van de bewegingen van liefde in ons leven: we worden door God die liefde is bemind, en in antwoord daarop houden we van Hem en door Hem van anderen die op hun beurt door Hem van ons houden. Zo wordt de liefde perfect of volmaakt. ‘Volmaakte liefde drijft de vrees uit’ (1 Johannes 4:18).”

De kerk als school van de liefde

In 2019 hield ik een serie preken over de kerk als de school van de liefde. In 2023 verscheen een boekje met die titel. Als je daar mee over wilt weten, kijk dan hier: De kerk als school van de liefde. Op deze pagina kun je de preeksamenvattingen teruglezen én de gehouden preken beluisteren!

Bijvoorbeeld deze preek over ‘God is liefde’: