Terug naar de cursuspagina

Luister deze les als podcast:


‘Joy is not in things, it is in us’. Deze uitspraak kwam ik laatst ergens tegen (om precies te zijn: op de wand van een hotelkamer waar mijn vrouw en ik een weekendje doorbrachten). ‘Vreugde zit niet in dingen, maar zit in ons.’ Een boeiende uitspraak! Het gaat niet om de dingen die we hebben of die gebeuren, maar om ons eigen hart. Vreugde is de reactie die je zelf kiest bij alles wat er gebeurt.

Ik vond nog een ander citaat: ‘Joy is the echo of God’s life in us.’ Ook al zo mooi! ‘Vreugde is de echo van Gods leven in ons.’ Als we de Bijbelse betekenis van vreugde op het spoor willen komen, kunnen we met niet minder toe dan een verwijzing naar de levende God. Vreugde is de echo van Góds leven in ons.

Eigenlijk zijn alle mensen op zoek zijn naar vreugde. We verlangen allemaal naar geluk, naar vreugdevolle ervaringen, het liefst naar een constante aanwezigheid van geluk en blijdschap in ons leven. Hoe is dat bij jou? Dit is een mooie vraag om op dit moment even te stellen: Wat is voor jou een bron van vreugde? Of: Wie is voor jou een bron van vreugde? Denk daar maar even over na…

Vreugde is een verrassing

Een bron van vreugde: dat kan je hobby zijn, je sport, je vakantie, je kinderen, je kleinkinderen, of je opa of oma. Mensen waar je blij van wordt. Gebeurtenissen waarop je je verheugt: een huwelijk, een jubileum, een geboorte. Van heel veel wat ik nu noem, moet je zeggen: dat is een geschenk, het valt je ten deel, je hebt het niet zelf voor elkaar gemaakt.

Daar zit denk ik ook het verschil tussen aan de ene kant plezier en aan de andere kant vreugde. Plezier kun je maken. Je kunt het zelfs kopen. Een dag naar een pretpark bijvoorbeeld: dat kost wat, maar dan heb je ook een dag lang plezier. Plezier kun je maken. Vreugde niet. Van ‘vreugdeparken’ heb ik ook nog nooit gehoord. Vreugde valt je ten deel. Vreugde is een geschenk. Vreugde is een verrassing! 

Vreugde en genade

‘Maar de vrucht van de Geest is liefde: vreugde…’ Het gaat dus om een vreugde die nauw verbonden is met liefde: liefdevolle vreugde. Ook nu is het weer zinvol om even te kijken naar het Griekse woord dat gebruikt wordt, want het zal ons helpen op het spoor te komen van iets wat Bijbelse vreugde uniek maakt. Want natuurlijk is het geweldig om blijdschap en vreugde te kennen. En het is ook helemaal oké om intens veel plezier te beleven, om te lachen en om te genieten van humor. Dat hoort allemaal bij het leven hier op aarde zoals God het heeft bedacht. Je hoeft werkelijk geen christen te zijn om vreugde te kunnen ervaren.

Maar de vreugde waar we het nu over hebben is dus onderdeel van de vrucht van de Geest. In het Grieks staat er: chara. En het is zo goed om te zien dat er in het Grieks een ander woord is dat hier erg op lijkt: charis. Dat betekent: genade. Dat in de taal van het Nieuwe Testament genade (charis) en vreugde (chara) veel met elkaar te maken hebben, neem ik als aanleiding om die diepere betekenis van vreugde ook op het spoor te komen via dat woord genade.

Wat is genade? Genade is dat God goed is. Genade is dat God ons het goede gunt, het allerbeste. Genade is in de Bijbel dat God ons onvoorwaardelijk liefheeft en dat hij de puinhoop die wij vaak maken in ons leven herstelt. Genade heeft te maken met vergeving, en met genezing en met bevrijding. Genade is: opgelucht kunnen ademhalen. Genade is dat we bij God niets kunnen doen waardoor hij mínder van ons gaat houden. En genade is dat we ook niets kunnen doen waardoor hij méér van ons gaat houden. Dat is genade. Charis! Gratia! Gratis! Is dat niet een bron van vreugde?!

Verlangen vervullen

Een van de belangrijkste dingen die we rond christelijke vreugde moeten leren, is dat het niet allereerst gaat over onze verlangens die vervuld moeten worden. Het gaat niet om de dingen we per se moeten hebben of per se moeten meemaken willen we tenminste echt gelukkig worden. Het is inzichtgevend om te ontdekken dat heel de reclamewereld daar juist wel om draait. Die reclamewereld, waar we allemaal dagelijks de invloed van ondergaan, belemmert ons juist in het beoefenen van de christelijke vreugde, vreugde als vrucht van de Geest. Vele miljarden euro’s worden er in reclame geïnvesteerd om ons als consumenten te verleiden onze diepste verlangens te vervullen. 

Iemand uit de reclamewereld omschrijft het zo: ‘We kopen en consumeren niet zozeer een fles sterke drank, een auto, een broek, een jurk, een diner, of een meubelstuk maar we kopen en consumeren de vriendschap, het zelfrespect, de liefde, de trots, het geluk en de vreugde die de reclame ons belooft als we die producten aanschaffen. En omdat geen enkele van deze diepste menselijke verlangens door enig commercieel product blijvend kan worden vervuld, is de enige manier om toch gelukkig te worden en steeds opnieuw blij te zijn: meer van dat product of een verbeterde versie van dat product, met nog meer mogelijkheden, opties of gadgets.’

En zo leren we denken dat iets wat nieuw is, of anders of beter of meer, ons gelukkig maakt en ons vreugde geeft. En dat ondanks die prachtige spreuk waarvan we allemaal wel begrijpen dat het waar is: ‘Joy is not in things, it is in us.’

Vreugde in de hemel

Laten we een paar Bijbelgedeelten lezen om iets meer te proeven van de Bijbelse vreugde die hoort bij de vrucht van de Geest. Als eerste een gelijkenis van Jezus. Een belangrijk verhaal als het gaat om het leren kennen van de christelijke vreugde. Lees Lucas 15:4-7 nu aandachtig. 

Als iemand van u honderd schapen heeft waarvan er één verloren is geraakt, laat hij dan niet de negenennegentig andere in de woestijn achter om naar het verdwaalde dier op zoek te gaan tot hij het gevonden heeft? En als hij het gevonden heeft, legt hij het vol vreugde op zijn schouders en gaat hij naar huis. Daar roept hij zijn vrienden en buren bijeen en zegt tegen hen: “Deel in mijn vreugde, want ik heb het schaap gevonden dat verdwaald was.” Ik zeg u: zo zal er in de hemel meer vreugde zijn over één zondaar die tot inkeer komt dan over negenennegentig rechtvaardigen die geen inkeer nodig hebben.

Een mooi verhaal! En het mooiste van dit verhaal is dat het ons leert om te zien dat God een God van vreugde is. Als we de christelijke vreugde willen leren kennen moeten we eerst ontdekken dat er vreugde is in God. ‘God is liefde’. Als we dat zeggen, spreken we de Bijbel na. Maar voor hetzelfde geld zeggen we: ‘God is vreugde!’ Er is vreugde in de hemel over één zondaar die de weg naar God terug vindt. God verheugt zich dan. God is blij, uitbundig blij! Dat hoort bij zijn karakter.

En als wij mooiere mensen willen worden, als wij ons karakter willen laten vormen zodat we weer Gods beeld vertonen, is het dus echt heel belangrijk dat we eerst ook ontdekken waarover die blije God zich dan verheugt: over iemand die verloren was en weer gevonden wordt! En we leren dus dat we onze vreugde allereerst moeten richten op het grootse gebeuren dat God al zoveel mensen weer gevonden heeft en hen heeft omhelsd. Liefde, genade, vreugde – in één adem.

Mijn vreugde

Het tweede Bijbelgedeelte is Johannes 15. Daar zie je trouwens de liefde en de vreugde ook heel dicht bij elkaar staan! Lees maar: Johannes 15:9-11.

‘Ik heb jullie liefgehad, zoals de Vader Mij heeft liefgehad. Blijf in mijn liefde: je blijft in mijn liefde als je je aan mijn geboden houdt, zoals Ik me ook aan de geboden van mijn Vader gehouden heb en in zijn liefde blijf. Dit zeg Ik tegen jullie om je mijn vreugde te geven, dan zal je vreugde volkomen zijn.’

Dat is bijzonder. Jezus spreekt over: ‘mijn vreugde’. Er is in Jezus dus vreugde. Hij is blij. En hij wil die blijdschap aan ons geven, zodat onze blijdschap volkomen wordt. Dus Jezus biedt zichzelf aan als bron van vreugde. 

Maar waar komt de vreugde van Jezus vandaan? Dat is een belangrijke vraag. Ik denk dat Jezus’ vreugde hier vandaan komt: hij weet zich de intens geliefde zoon van zijn Vader in de hemel! Wat was het voor hem een groots en geweldig moment, die dag dat de hemel openging, toen Jezus werd gedoopt in de Jordaan: ‘Dit is mijn geliefde zoon, in hem vind ik vreugde!’ Als we dus de vreugde als vrucht van de Geest in de praktijk willen brengen, dan is het ongelooflijk belangrijk om te weten wat de bron van Jezus’ vreugde was. Dat God tegen hem zei: ‘Jij bent mijn oogappel. Ik houd van jou, met heel mijn hart.’ Dat geeft Jezus zoveel vreugde! En die vreugde wil hij met ons delen door ons te leren luisteren naar zijn woorden zoals hij luisterde naar de woorden van zijn Vader.

Het wordt nu trouwens ook tijd het citaat waar deze les mee begon te herzien. Want ook al is de gedachte mooi, toch klopt er iets niet vanuit Bijbels perspectief. Want ik word in deze spreuk op mezelf teruggeworpen. ‘Joy is not in things, it is in us’. Vreugde zit niet in dingen. Helemaal mee eens! Vreugde zit in ons – ik snap dat hier gedoeld wordt op hoe ik in het leven sta en of ik er zelf voor kies om vreugdeloos of vreugdevol door het leven te gaan. Maar toch voel ik me dan wat alleen staan. En iets wat je het gevoel geeft alleen te staan, kan nooit evangelie zijn! Daarom moeten we het citaat herzien: ‘Joy is not in things, it is in Christ.’ Vreugde zit niet in dingen, maar is in Christus! En hij zegt tegen jou: ‘Ik wil jou mijn vreugde geven’.

Vreugde en lijden

Het derde Bijbelgedeelte helpt ons om ook een echte vraag aan de orde te stellen: is vreugde wel altijd mogelijk? Er is toch ook gewoon veel verdriet in ons leven? Negeert de oproep tot vreugde niet de realiteit van het lijden die altijd aanwezig of minstens in de buurt is? Laten we even luisteren naar wat Paulus zegt in Filippenzen 4:4:

‘Laat de Heer uw vreugde blijven;
ik zeg u nogmaals: wees altijd verheugd.’

Heeft Paulus soms geen weet van lijden en pijn of van bezorgdheid en verdriet? Hoe kán hij het zeggen!? Maar Paulus weet juist heel goed van lijden en pijn en teleurstelling en tegenslag. Zijn hele leven als apostel hing zo’n beetje aan elkaar van tegenslagen, pijn en tegenstand. Als je Paulus zou vragen of hij blij was met zijn levensomstandigheden, zou hij zeker niet geantwoord hebben met een volmondig ‘Ja’. Maar Paulus zegt ook niet dat je blij moet zijn met wat er in je leven gebeurt. Want veel van wat er gebeurt is om te huilen, om diep verdrietig van te worden. Maar juist Paulus, een echte ervaringsdeskundige, zegt: ‘Laat de Heer uw vreugde blijven; ik zeg u nogmaals: wees altijd verheugd.’ 

Iemand heeft het zo verwoord: ‘Vaak definiëren wij vreugde of geluk als de áfwezigheid van iets wat niet begerenswaardig is zoals pijn, lijden of teleurstelling. Als deze niet begerenswaardige dingen afwezig zijn, vermoeden we dat we gelukkig zijn. Maar christelijke vreugde is de geëigende reactie op de áánwezigheid van iets wat begerenswaardig is, de aanwezigheid van God.’ 

Oefeningen 

Dit moeten we dus vasthouden: christelijke vreugde is niet allereerst iets wat in ons zit. Het is ook niet allereerst een gevoel. Het is een kwestie van karakter, een kwestie van kiezen, het is een deugd die je kunt beoefenen. Ook nu weer drie oefeningen die door de Geest gebruikt kunnen worden om te groeien in vreugde.

1. Lach

Er is een verband tussen de vreugde en de lach. Uit de christelijke kerkgeschiedenis is er zelfs zoiets als de ‘Paaslach’ bekend. De priester kwam na de Paasdienst de trappen van het altaar af en kwam tussen de gewone gelovigen staan. Dan vertelde hij een ‘Ostermärlein’ (Duits woord), een grappig Paasverhaaltje. Het was eigenlijk een mop, met de bedoeling de mensen tot lachen te brengen. Want er moest gelachen worden, gelachen van blijdschap omdat de Heer waarlijk was opgestaan. Zo moeten we als christenen, ook samen in de kerk, serieus werk maken van het lachen. Waar de lach galmt, komt de vreugde op gang!

2. Wees dankbaar

De theoloog Karl Barth zei eens: ‘Blijdschap is de eenvoudigste vorm van dankbaarheid.’ Er is dus verband tussen dankbaar zijn en blij zijn. Denk eens na over de manier waarop je je dag begint. Wat gebeurt er over het algemeen gedurende de eerste vijf minuten dat je wakker bent geworden? Ben je meteen bezig met wat er allemaal moet gebeuren, wat er allemaal in je agenda staat, wat er in je leeft aan zorgen en verplichtingen? Leer om die eerste minuten van de dag te beginnen met dankbaarheid. Dank God voor het licht, voor je leven, voor het feit dat hij er is, voor Jezus, voor de mensen om je heen, voor zijn liefde. Begin de dag met dankbaarheid. Begin de dag met een glimlach. En je zult beloond worden met vreugde.

3. Wees genadig

Als je wilt groeien in vreugde (chara), leef dan van genade (charis). Wees genadig voor jezelf: veroordeel je zelf niet als je iets fouts doet maar breng het bij God en ga ontspannen verder. Wees genadig voor anderen: reken anderen niet af op hun fouten, word niet bitter, raak niet gefrustreerd. Deel de genade die je zelf ontvangt ook weer uit aan anderen: je collega’s op je werk, je partner, je kinderen, je ouders, je buurvrouw. Wees genadig, en de vreugde van de Heer zal door je hart heen stromen!

Citaten om over na te denken

  • Joy is not in things, it is in us. (Vreugde zit niet  in dingen, maar zit in ons.) – Richard Wagner
  • Joy is the simplest form of gratitude. (Vreugde  is de eenvoudigste vorm van dankbaarheid.) – Karl Barth 
  • Joy is the echo of God’s life in us. (Vreugde is  de echo van Gods leven in ons.) – Columba  Marmion 
  • Bederf niet hetgeen je hebt door te verlangen naar wat je niet hebt; herinner je, dat wat je nu  hebt ooit iets was waar je naar verlangde. – Epicurus. 
  • Vreugde zit nooit in de dingen maar komt  alleen door de dingen. – C.S. Lewis 
  • Wij zijn niet bedoeld voor oppervlakkig  vermaak maar evenmin voor vreugdeloosheid.  We zijn gemaakt om een permanente diepe  vreugde te ervaren. – Tim Vreugdenhil

Reflectievragen

  1. Wat heeft jou de afgelopen week het meeste vreugde gegeven? Of: heb je een herinnering aan een intense vreugde-ervaring in de voorbije tien jaar?
  2. Kies een of meer van de citaten hierboven en denk er wat langer over na of schrijf er iets over op.
  3. Mediteer over de samenhang tussen vreugde (chara) en genade (charis). Hoe genadig is God? Hoe genadig ben jij? Hoe leidt genade tot vreugde?
  4. Op welke manieren laten reclames je geloven dat iets wat je koopt en consumeert je geluk en vreugde geeft?
  5. Lees Johannes 15:9-17 en Filippenzen 4:4-7. Welke vers spreekt je het meeste aan? Wat leer je in deze Bijbelgedeeltes over vreugde?
  6. Zoek in Lucas 15:1-32 alle plaatsen op waar over vreugde en feest wordt gesproken. Wat leer je daarvan?
  7. Zoek de zeven Psalmwoorden de hieronder staan op en lees ze een voor een langzaam en liefdevol hardop voor.
  8. In de les worden drie oefeningen in vreugde aangereikt: 1. Lach!, 2. Wees dankbaar!, 3. Wees genadig zijn. Hoe ga je hiermee aan de slag?

Liefde: vijf meditaties

1

Bijbelgedeelte: Galaten 5:13-26

Maar de vrucht van de Geest is liefde, vreugde…
Galaten 5:22

Vrucht van de Geest: vreugde
De vrucht van de Geest is het meest zichtbaar in het leven van Jezus. Want in Jezus leeft de vreugde van de eeuwigheid. Jezus verheugt zich er telkens opnieuw over dat zijn Vader in hem als zijn eniggeboren Zoon zijn vreugde vindt. Veel verhalen die Jezus vertelt lopen uit op een feest vol vreugde. Daarom verklaart Jezus ook wanneer hij zijn leerlingen oproept om dichtbij hem te blijven: ‘Dit zeg ik tegen jullie om je mijn vreugde te geven, dan zal je vreugde volkomen zijn.’ Het is de vreugde die kenmerkend is voor de vrucht van de Geest. Het gaat daarin om de liefdevolle vreugde en de vreugdevolle liefde die zo horen bij het komende koninkrijk van God.

Heer van de vreugde, leer me om mijn blijdschap te allen tijde in u te vinden.

2

Bijbelgedeelte: Johannes 15:9-17

Dit zeg ik tegen jullie om je mijn vreugde te geven, dan zal je vreugde volkomen zijn.
Johannes 15:11

Zijn vreugde
De woorden die Jezus spreekt en de liefdevolle geboden die hij ons voorhoudt hebben als doel: dat de vreugde van Jezus in ons zal zijn. Er is blijkbaar vreugde in Christus! Dat is zo omdat hij zo intens verbonden is met de Vader en de Geest: deze drie verheugen zich mateloos in elkaar. Jezus weet zich eindeloos geliefd door zijn Vader en eindeloos verheerlijkt door zijn Geest. Dat maakt hem blij. En die blijdschap wil hij door ons aan te spreken in ons uitstorten. Voor volkomen vreugde heeft God ons geschapen. Niet de vreugde in onze levensomstandigheden, maar de vreugde in Christus Jezus.

Jezus Christus, laat de vreugde die in u is ook in mij stromen.

3

Bijbelgedeelte: Filippenzen 4:4-9

Laat de Heer uw vreugde blijven; ik zeg u nogmaals: wees altijd verheugd.
Filippenzen 4:4

Altijd verheugd
Het is een uitspraak waar je gemakkelijk tegen aan kunt hikken: altijd verheugd? Is dat niet het onmogelijke vragen? Want er zijn in onze levens zoveel omstandigheden die verdriet geven, zoveel gebeurtenissen die pijnlijke herinneringen hebben achtergelaten, zoveel mensen die ons geen vreugde geven maar moeite en verdriet. Maar Paulus bedoelt ook niet dat we onze vreugde moeten vinden in onze levensomstandigheden of in mensen, maar in de Heer. Laat de Héér uw vreugde blijven. Dat is misschien wel de belangrijkste geestelijke oefening die we kunnen doen: dat we de Heer zien, dat we zijn ogen zien stralen en dat zijn vreugde bij ons naar binnen stroomt.

Heer, maak een mooi mens van me door mijn ogen te richten op mijn Heer en zijn vreugdevolle uitstraling.

4

Bijbelgedeelte: Filippenzen 1:1-11

Ik dank mijn God altijd wanneer ik aan u denk, telkens wanneer ik voor u allen bid. Dat doe ik vol vreugde.
Filippenzen 1:3-4

Vol vreugde
Het is geweldig om te zien hoe Paulus begint als hij aan de gemeente in Filippi gaat schrijven (neem nu even je eigen gemeente in gedachten): hij begint spontaan te danken en dat doet hij altijd. Vaak kijken we naar wat er allemaal mis is in de gemeente en hebben we onze gefrustreerde gedachten over onze broers en zussen. We draaien er soms helemaal in vast en verliezen de vreugde van ons geloof. Maar als we vanuit de genade, die we zelf ook ontvangen hebben, leren kijken naar de gemeente van Jezus, zullen we nieuwe ontdekkingen doen. Dan gaan we eerst danken, en we gaan bidden, en we gaan dat doen vol vreugde. Vreugde, omdat we zijn aangeraakt door Jezus’ genade.

Heer, ik wil danken, ik wil het leren. Ik dank u voor mijn gemeente, voor mijn broers en zussen en draag hen allemaal aan u op. Vul me zo met uw vreugde.

5

Bijbelgedeelte: Psalm 5:1-13

Er is vreugde bij allen die schuilen bij u, 
eeuwige jubel omdat u hen beschermt, 
wie uw naam beminnen juichen u toe! 
U zegent de rechtvaardigen, HEER, 
als een schild beschut hen uw genade.
Psalm 5:12-13

Vreugde en zegen
Vreugde ervaren heeft alles te maken met Gods zegenende aanwezigheid: je bent een gezegend mens als je in Gods nabijheid blijft, als je ervaart dat hij altijd om je heen is. In de slotverzen van Psalm 5 proef je dat ook: gezegend ben je als je schuilt bij de HEER, als je door hem wordt beschermd, als je zijn naam bemint, als zijn genade je beschutting geeft. Gezegend zijn brengt ons bij het hart van God die er helemaal voor ons is. Het brengt je bij je eigen hart dat heeft geleerd om de vreugde niet in de levensomstandigheden maar in de altijd genadige aanwezigheid van de HEER te vinden. Ervaar zo dus de zegen van de vreugde en de vreugde van de zegen.

HEER, wat is het heerlijk om te schuilen bij u, om uw naam te beminnen, en zo een gezegend en vreugdevol mens te zijn.

Extra materiaal

Jezus je vreugde

Lees en bestudeer deze preeksamenvatting van een preek over Laat Jezus je vreugde blijven.

Het zachte juk van Jezus

In aansluiting op de thematiek van het Startwebinar kun je onderstaande preek bekijken/beluisteren over Matteüs 11:28-30. Wat is toch dat juk? Wat maakt dat het een zacht juk is?