Stil, mijn ziel, wees stil: Les 3
3 Trek je terug in je huis
Intro
‘Trek je terug in je huis’. Die opdracht van Jezus klonk in het begin van de coronaperiode (vanaf maart 2020) als nieuw in de oren toen we allemaal (in elk geval veel van ons) meer thuis waren dan anders. Deze derde les gaat over de binnenkamer en over de ziel. We zetten weer een stapje op de weg van het leren zoeken van Gods aanwezigheid.
3.1 Matteüs 6:6
De woorden van Jezus in Matteüs 6:6 hebben voor mij de afgelopen jaren steeds meer betekenis gekregen.
Als jullie bidden, trek je dan in je huis terug, sluit de deur en bid tot je Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen.
Deze woorden vormen het hart van de Bergrede. Want Jezus wijst in die Bergrede de weg naar binnen, de weg van het hart. Leven met God is een leven van binnenuit. De eerste woorden van de Bergrede wijzen al direct in die richting (Matteüs 5:3):
Gelukkig wie nederig van hart zijn,
want voor hen ik het koninkrijk van de hemel.
Als Jezus over dat ‘huis’ spreekt, bedoelt hij waarschijnlijk niet het fysieke huis waarin je woont. Het woord dat in het Grieks wordt gebruik, betekent letterlijk zoiets als een ‘voorraadkamer’, een ‘kast’. Maar ik denk dat Jezus toch allereerst bedoelt: je ‘binnenkamer’, je binnenste, je hart. Ergens binnen in ons is een plek, een ruimte, die we vaak aanduiden met het woord ‘hart’ of ook wel het woord ‘ziel’.
Misschien is ‘binnenruimte’ wel een mooie vertaling die recht doet aan wat Jezus bedoelt: als jullie bidden, trek je dan in je binnenruimte terug.
3.2 De deur dicht doen
Maar als je dat probeert, in die binnenruimte gaan, dan merk je al snel dat het in die binnenruimte helemaal niet zo rustig en stil is als je wel zou willen. Wat een lawaai, wat een gedachten wat een onrust, wat een chaos! Ik herken dat zelf ook in deze coronatijd. We zijn allemaal ‘stilgezet’, zeggen we vaak. Maar heel veel mensen ervaren misschien juist nu wel hoe weinig stilte we eigenlijk van binnen hebben. Dan kan het om je heen stiller en rustiger zijn geworden (we horen de vogels weer fluiten!), maar dat zegt nog weinig over onze eigen binnenruimte.
Want als je eenmaal binnen bent, is er van van alles wat op de deur klopt: allemaal gedachten, herinneringen, plannen, allemaal dingen die mensen gezegd hebben, verwachtingen en andere prikkels die je afleiden van de stilte en de rust.Er blijkt zich in je hoofd en je hart nog zo ontzettend veel af te spelen! Herken je dat? Een druk en vol hoofd en hart, dat steeds weer met iets anders bezig is? Zoveel om je zorgen over te maken, zoveel om over na te denken, zoveel plannen en ideeën, zoveel moedeloos makende gedachten ook, zoveel angsten.
3.3 Stop met vechten
De deur sluiten betekent dan allereerst: erken gewoon dat dit er allemaal is. Vecht er niet tegen. Smijt de deur niet voortdurend met een harde knal en veel zelfverwijten dicht om al die prikkels en afleidingen buiten te sluiten. Dat gaat niet werken. ‘Doe de deur dicht’ betekent voor mij: dat ik met vriendelijkheid en zonder oordeel opmerk dat er blijkbaar nog een deur open staat waardoor van alles naar binnen komt wat om aandacht vraagt.
Is dat erg? Nee. Zo zit onze geest in elkaar. Onze geest wil altijd wat hebben om aan te denken en mee bezig te zijn. Dat erkennen is de eerste stap op weg naar de rust en de stilte waar je zo naar verlangt.
Daar is nog veel meer over te zeggen. Want hoe doe je dat dan? Dat komt in de loop van de komende lessen nog uitgebreid aan bod. Voor nu is het genoeg (en misschien heb je je handen er al vol aan) om echt te luisteren naar die uitnodiging van Jezus: ‘Trek je terug in je binnenruimte’. En ook: ‘Erken dat er van binnen heel veel onrust is’. Er zijn manieren op de deur dicht te doen!
Reflectievragen
De twee reflectievragen bij deze les zijn:
- Welk woord spreekt jou het meeste aan als het gaat om die binnenkamer waarin Jezus ons uitnodigt: ‘binnenruimte’, ‘hart’ of ‘ziel’? Of heb je er zelf misschien nog een ander woord voor?
- Neem even wat tijd om te proberen stil te zijn, en schrijf daarna eens op waar je allemaal aan gedacht hebt. Wat leer je daarvan?
Oefening
Ik nodig je uit om voor jezelf nog wat langer stil te staan bij de woorden van Matteüs 6:6. Hoor ze als een liefdevolle uitnodiging tot gebed, als een persoonlijke tot jou gesproken woord van de Heer die weet wat je nodig hebt.
Lees de woorden een (paar) keer hardop. Je kunt ze ook een (paar) keer overschrijven.
Proef de woorden. Proef de liefde. Proef de stilte.
Als jullie bidden,
trek je dan in je huis terug,
sluit de deur
en bid tot je Vader,
die in het verborgene is.
En jullie Vader, die in het verborgene ziet,
zal je ervoor belonen.
De taal van gebed en stilte
Er zijn vele manieren om Gods aanwezigheid te ervaren. In deze cursus gaat het vooral over gebed, stilte en contemplatie. Maar je kunt God ook op heel andere plekken ontmoeten. Als je daar nog wat meer over wilt horen, klik dan op de button hieronder en kijk naar de korte video.
Inspirerend citaat
Dietrich Bonhoeffer heeft in 1928 een keer een preek gehouden met de titel ‘De moed om stil te zijn’. In die preek zegt hij iets moois over de ziel (dat andere woord waarmee je je binnenruimte ook kunt aanduiden). Lees onderstaand citaat een aantal keren aandachtig door. Laat je raken en ook uitdagen door wat Bonhoeffer ook vandaag nog te zeggen heeft.
“Dat woordje ‘ziel’ klinkt zo vreemd te midden van de verwarring en het geschreeuw van de stemmen die zichzelf aanprijzen. Het heeft een zo rustige en stille klank, dat het nauwelijks meer uitkomt boven het razen en woeden in ons innerlijk. Maar het heeft een klank van grote verantwoordelijkheid en ernst: jij, mens, hebt een ziel. Let op dat je die niet verliest, dat je niet op een dag ontwaakt uit het gewoel van het leven – zowel beroepsmatig als privé – en ziet dat je van binnen hol bent geworden, een speelbal van gebeurtenissen, een blad waarmee de wind speelt, en dat uiteindelijk verwaait; dat je geen ziel hebt. Mens, let op je ziel!”
Verdieping
Heb je ruimte om nog wat meer te lezen? Hier volgt een tip:
- Al heel wat jaren geleden hield ik een preek over Psalm 13 waarin ik ook inging op de betekenis van de ziel. Je komt in die preek ook het citaat van Bonhoeffer weer tegen. Lees de preek: Mijn ziel gekweld door zorgen.
Tenslotte
Ik weet niet in welk tempo je deze cursus volgt. Een les per dag? Per twee of drie dagen? Per week? Je kunt zo nu en dan ook nog eens teruggrijpen op de eerdere lessen, de video’s nog eens te bekijken of de aangeboden liederen nog eens beluisteren. Herhaling is een krachtig middel in veranderingsprocessen!