Vrede ervaren – Les 4
Om te beginnen
Hieronder vind je de vierde les van de cursus. Deze les is bedoeld als een verwerking van wat er in het tweede webinar aan de orde is gekomen.
- Neem de les globaal een keer helemaal door zodat je ongeveer weet wat er aan de orde komt.
- Doe zo mogelijk direct in elk geval één onderdeel van de les.
- Verspreid de andere onderdelen van de les over de week die voor je ligt op momenten dat je er tijd voor hebt, of op momenten die je daarvoor apart in je agenda reserveert.
Kijk het webinar terug
Op dinsdag 30 september was het tweede webinar. Dat ging over: ziel en zenuwstelsel. Hieronder kun je het webinar op je gemak nog eens (of voor het eerst) bekijken en meemaken.
Zoek rust, mijn ziel
Neem een moment stilte.
Lees langzaam en aandachtig, eventueel op het ritme van je adem, onderstaand Psalmvers (Psalm 62:2).
“Zoek rust,
mijn ziel,
bij God
alleen,
van Hem
blijf ik
alles
verwachten.”
Voel hoe deze woorden landen in je hoofd, je hart, je lichaam.
Stil, mijn ziel, wees stil
Luisteren naar onderstaand lied kan rustgevend werken en helpen om dichterbij de toestand van vrede te komen waar je naar zoekt. Luister terwijl je rustig adem haalt en met al je aandacht bij de woorden en de muziek bent.
Mijn ziel
Hieronder vind je de zeven in het webinar genoemde aanduidingen voor de ziel (nefesj) van Kees Waaijman:
- De ziel als kwetsbare binnenruimte
- De ziel in haar behoeftigheid en gevoeligheid
- De ziel als levenskern
- De ziel als de persoonskern
- De ziel in haar beweeglijkheid
- De ziel als het vermogen om naar de ander te gaan en bij de ander te zijn
- De ziel als het vermogen zich te geven voor de ander
Lees onderstaande samenvattende beschrijving van de ziel:
“De ziel is geen los deel van de mens, maar de mens zelf in haar meest kwetsbare en open gestalte. De ziel is een kwetsbare binnenruimte, gevoelig en behoeftig, voortdurend verlangend naar voeding en vervulling. Zij is de levenskern waarin adem, kracht en verlangen samenkomen, en tegelijk de persoonskern waarin de mens uniek en onherhaalbaar is. De ziel is beweeglijk: ze kan zich openen, terugtrekken, uitstrekken. Ze heeft het vermogen naar de ander te gaan, zich te verbinden, en leeft uiteindelijk in de gave van zichzelf: zich geven voor de ander. In de ziel wordt de mens geraakt door God en wordt zij bron van liefde, ontmoeting en overgave.”
👉 Lees de beschrijving nog een keer heel aandachtig. Welke ene zin springt er voor jou uit? Wat denk je daarbij? Wat voel je daarbij?
👉 Lees de beschrijving nog een keer meer vervang ‘de ziel’ nu steeds door ‘mijn ziel’. Wat ervaar je als je dat doet?
Polyvagaaltheorie
Van de ziel naar het zenuwstelsel is geen grote stap. Beide woorden verwijzen naar de binnenkant, de innerlijkheid van ons mens-zijn. De ziel is geloofstaal: ‘ziel’ beschrijft hoe we ons leven ervaren voor Gods aangezicht, in kwetsbaarheid, verlangen en overgave. Het zenuwstelsel is lichaamstaal: het vertelt hoe ons lijf signalen verwerkt, spanning reguleert en veiligheid zoekt. Beide raken aan dezelfde werkelijkheid van innerlijkheid. Wie de ziel benoemt, spreekt in spirituele taal; wie het zenuwstelsel beschrijft, spreekt in biologische taal. In hun samenspel ontdekken we hoe geloven niet losstaat van ons lijf, maar juist belichaamd is.
Hieronder zie je het eerste overzicht uit het webinar met daaronder een beschrijving.
1. Ontspannen – ventraal-vagaal – léven
In deze toestand voel je je veilig en verbonden. Je bent “erin”: aanwezig, open, in contact met jezelf, met anderen en met God. Hier ervaar je rust, vreugde, liefde en vrede. Dit is de stand van léven, niet van overleven.
2. Opgejaagd – sympathisch – overleven
Wanneer er gevaar of dreiging wordt ervaren, schiet het systeem in de vecht- of vluchtreactie. Je staat “aan”: alert, gespannen, opgejaagd. Deze energie kan soms nodig zijn, maar als het te lang duurt, overheerst stress en onrust. Hier ben je bezig met overleven.
3. Opgebrand – dorsaal-vagaal – overleven
Als spanning te groot wordt en vluchten of vechten niet lukt, schakelt het lichaam naar de bevries- of verlamtoestand. Je gaat “uit”: terugtrekken, verdoofd raken, leeg voelen. Dit kan tijdelijk beschermend zijn, maar langdurig leidt het tot machteloosheid en verlies van energie. Ook dit is overleven.
👉 Herken je dit verlangen: ‘Ik wil niet geleefd wórden, maar léven!’?
👉 Hoe voelt het in je lijf als je ontspannen bent? Hoe merk je dat je opgejaagd bent? Hoe herken je jezelf als je je terugtrekt of uitgeblust voelt?
Let op: alle drie de toestanden horen bij ons mens-zijn, het zijn responsen die we nodig hebben. Maar de ventrale toestand is de plek waar vrede, verbinding en leven het meest kunnen bloeien. Het is altijd de bedoeling dat je daar weer terug kunt komen.
Veilig en onveilig
Onderstaande afbeelding is hier gevonden.
Als je deze afbeelding bestudeerd, ontdek je dat er dus eigenlijk zes toestanden zijn waarin je zenuwstelsel zich kan bevinden met de bijbehorende beleving van de werkelijkheid.
Zes toestanden
In het webinar kwam daarvan deze afbeelding langs:
Lees onderstaande beschrijving:
Ons zenuwstelsel kent drie basisstanden: erin zijn, aan staan en uit gaan. Elke toestand kan zich in een veilige of een onveilige vorm laten zien. Bovenstaand overzicht helpt je woorden te vinden voor wat je in je lijf ervaart.
1. ‘Erin’ zijn
- Veilig: je voelt je verbonden, aanwezig en echt. Liefde, vreugde en vrede stromen vrij. Je ervaart dat je jezelf mag zijn in contact met anderen en met God.
- Onveilig: je bent wel aanwezig, maar niet echt. Er komt een masker op: oppervlakkig contact, een glimlach die niet echt van binnenuit komt.
2. ‘Aan’ staan
- Veilig: er is gezonde energie. Je voelt je actief, creatief, uitdagend. Je kunt dingen aanpakken met focus en plezier.
- Onveilig: de energie slaat door. Je staat in overdrive, gejaagd en overspannen. Stress en haast krijgen de overhand.
3. ‘Uit’ gaan
- Veilig: je schakelt terug om te herstellen. Je komt tot jezelf, ervaart stilte, rust en nieuwe kracht. Dit is de stand van opladen.
- Onveilig: je valt stil op een verdoofde manier. Je voelt je leeg, uitgeblust, machteloos of afgesneden van jezelf en de ander.
👉 In welke van deze zes toestanden herken jij jezelf het vaakst in je dagelijks leven?
👉 Hoe merk je in je lichaam of je in de veilige of onveilige variant zit?
👉 Welke eenvoudige oefening helpt jou om weer terug te bewegen naar de veilige kant?
Vrede ervaren: oefeningen
Als je vrede wilt ervaren, is vanuit het perspectief van het zenuwstelsel dus de centrale vraag: hoe komt – als ik me opgejaagd en gespannen of opgebrand en uitgeblust voel – mijn zenuwstelsel terug in de ventraal-vagale toestand: de toestand van vrede, veiligheid, verbinding en vreugde?
In de volgende les zal daar meer aandacht aan worden besteed als het gaat over de polyvagale werking van bekende christelijke spirituele oefeningen en andere praktijken die bijdragen aan mentale gezondheid.
