Geworteld leven – Les 3

De levende God

Spiritueel leven heeft voor mij in de eerste plaats alles te maken met de levende God. Rond spiritualiteit kan gemakkelijk een sfeer ontstaan van bezig zijn met jezelf en je eigen ervaring. Daarom wil ik in deze les beginnen met te zeggen dat ik geloof in openbaring. God maakt zichzelf bekend. Hij laat zich horen en zien en ervaren. De Bijbel is er vol van. Ik kom er allemaal mensen tegen die overrompeld zijn door de God die zich laat kennen als de HEER die zich met alles wat in hem is bekommert om mensen.

Spiritualiteit is geen doe-het-zelf-project van mensen die zin en diepgang zoeken, maar ten diepste een vorm van antwoordend leven omdat er een stem is gehoord, de stem van God. Spiritualiteit is de echo van die stem.

God is altijd groter

Als ik het dus heb over spiritueel leven wil ik allereerst hem op het spoor komen die de Levende is. Want het gaat om God die zich openbaart, die zich laat ontdekken, die uit is op ontmoeting. En meteen moet ik erbij zeggen dat hij niet grijpbaar is, dat ik hem nooit in de vingers kan krijgen, dat het er niet om gaat hem te vangen in theologische denkbeelden en kerkelijke papieren. Die denkbeelden en papieren kunnen zeker een eigen waarde hebben, bijvoorbeeld om op weg geholpen te worden, maar zodra ze gaan functioneren als het einde van alle tegenspraak, hebben we ons bezondigd aan het tweede gebod uit de wet van de HEER (‘Maak geen godenbeelden’).

Ik houd in dit verband erg van de Latijnse spreuk ‘Deus semper maior’: God is altijd groter! Groter namelijk dan onze gedachten over hem en onze gevoelens voor hem. Groter ook dan alles wat er ooit over hem is gezegd en geschreven. Groter zelfs dan zijn openbaring in de heilige schriften. Ook dat moet erbij: ik zie de Bijbel zonder meer als het boek waarin we te maken hebben met de God van hemel en aarde die zich openbaart. Maar die God is ook nog weer eindeloos veel groter dan wat er in dat boek over hem te ontdekken valt. En hij is altijd ook weer anders dan we dachten. God is God. En al ons menselijke gestamel is niet meer dan een flauwe echo van de goddelijke werkelijkheid.

Vooral de taal die de profeet Jesaja spreekt vind ik altijd weer krachtig:

Met wie wil je mij vergelijken, zegt de Heilige,
aan wie ben ik gelijk te stellen?
Kijk omhoog: wie heeft dit alles geschapen?
Hij laat het leger sterren voltallig uitrukken,
hij roept ze bij hun naam, een voor een;
door zijn kracht en onmetelijke grootheid
ontbreekt er niet één.
Weet je het niet? Heb je het niet gehoord?
Een eeuwige God is de HEER,
schepper van de einden der aarde.
Hij wordt niet moe, hij raakt niet uitgeput,
zijn wijsheid is niet te doorgronden.
Hij geeft de vermoeide kracht,
de machteloze geeft hij macht in overvloed.
(Jesaja 40:25-26, 28-29)

God is God

Spiritueel leven begint bij dit diepe besef: God is God. En dat is een geheim dat niet om een oplossing vraagt maar om aanbidding. God als levend mysterie is ondoorgrondelijk.

Hoe onuitputtelijk zijn Gods rijkdom,
wijsheid en kennis,
hoe ondoorgrondelijk zijn oordelen
en hoe onbegrijpelijk zijn wegen.
Alles is uit hem ontstaan,
alles is door hem geschapen,
alles heeft in hem zijn doel.
Hem komt de eer toe tot in eeuwigheid.
Amen.
(Romeinen 11:33-36)

Drie-enig geheim

Het bovenstaande betekent niet dat er dus weinig te zeggen valt. Het gaat me er vooral om dat we de beperktheid van ons denken en spreken willen zien. Maar als we ons daarvan bewust zijn, is er vervolgens ook alle ruimte om de God die zich laat kennen te leren kennen, om op ontdekkingsreis te gaan, om woorden te geven aan wat we over hem geloven. Op deze plek doe ik dat door me uit te spreken over wat ik zelf als heel wezenlijk ben gaan zien en ervaren in het kennen van God.

En dan begin ik met de belijdenis dat hij de Drie-enige is. Dat ligt misschien niet heel erg voor de hand omdat we juist in deze belijdenis te maken hebben met een vrucht van theologisch nadenken en niet met een begrip dat we in de Bijbel vinden. Maar voor het verwoorden van de uniciteit van de God van de Bijbel kan ik met minder niet toe. De glorievolle verbondenheid en de veelkleurige schoonheid van God brengen we vol verwondering tot uitdrukking door hem te aanbidden als de drie-enige God, Vader, Zoon en heilige Geest, van eeuwigheid tot eeuwigheid, amen!

Een en al liefde

In God stroomt een en al liefde, een en al verbondenheid, een en al kracht en majesteit en barmhartigheid. Het allermooiste en allerdiepste en allerkrachtigste wordt in God met elkaar gedeeld doordat Vader, Zoon en Geest elkaar eeuwigdurend beminnen en bewonderen. De God van de Bijbel is de God van gemeenschap, de God die niet alleen liefheeft en liefde geeft maar liefde ís. Dat is de essentie van het spreken over God als drie-enig geheim. In wat nu volgt geef ik daar nog wat meer inhoud aan door achtereenvolgens bewonderende woorden te spreken over de Vader, de Zoon en de Geest die iets weergeven van de accenten die ik in mijn spiritualiteit als belangrijk ben gaan ervaren.

Vader

God de schepper is de Vader van hemel en aarde. Hij heeft alles voortgebracht wat is. Dat moet wel betekenen dat God enorm gesteld is op schoonheid en creativiteit. Als je op je in laat werken hoe mooi de schepping is, hoe ingenieus hij alles heeft gemaakt, dan blijft er niets anders over dan met stomheid geslagen te zijn. En dat ontstond allemaal doordat hij sprak. Telkens als ik de scheppingswoorden op me in laat werken en het effect dat ze hadden, valt mijn mond weer open van verbazing:

God zei:
‘Er moet licht komen,’
en er was licht!
(Genesis 1:3)

Dit licht straalt af van God zelf. Hij is een lichtende verschijning, een en al stralende luister en adembenemende glorie. Soms brengen juist kinderliedjes dat in alle eenvoud onder woorden: ‘Hij is machtig, hij is krachtig, hij is prachtig en waarachtig!’

Hier raak ik aan het thema dat in de voorbije jaren steeds meer tot mijn verbeelding is gaan spreken: de heerlijkheid van God. Zijn schitterende glorie is een eindeloze en fascinerende realiteit die me brengt tot ontzag en aanbidding. Deze woorden van eeuwigheidswaarde blijven maar nagalmen:

De HEER! De HEER!
Een God die liefdevol is en genadig,
geduldig, trouw en waarachtig,
die duizenden geslachten zijn liefde bewijst.
(Exodus 34:6-7)

En het is deze adembenemend heilige God die zichzelf graag Vader laat noemen. Ook dat ben ik steeds meer gaan ontdekken: dat God zo ongelooflijk graag als een Vader zijn geliefde kinderen omhelst. Dat maakt van hem niet opeens een lievige God, want hij blijft de luisterrijke Heer van de hemelse machten, en toch staat deze majesteit van hem niet op gespannen voet met de intimiteit die hij zoekt. Bij hem kan dat samen gaan. Daar is hij God voor.

Zoon

Nog een ontdekking die ik deed was deze: als ik de Vader wil leren kennen, moet ik echt bij Jezus zijn! Want de God die zich in het Oude Testament heeft geopenbaard als Jahweh komt mij in het Nieuwe Testament in Jezus tegemoet. Dit heeft bij mij geleid tot een grote fascinatie voor de Zoon van God die zelf ook God is en tegelijk zo ongelooflijk mens. In mijn boek ‘Jezus ontdekken’ (uit 2004) vertelde ik daar iets over:

“Uiteindelijk werd de 40-dagentijd van 2002 de periode waarin een vernieuwd inzicht doorbrak. Aan het begin van die periode had ik me toegewijd aan een heel eenvoudige vorm van vasten en aan het dagelijks bidden of God me nieuw zicht op Jezus wilde geven. En dat heeft hij gegeven! Ik werd eraan ontdekt dat het in christelijk geloven gaat om Christus, en om hem alleen. Ik ontdekte de waarheid van de uitspraak: ‘Christus is Alles’ (Kolossenzen 3:11). Ik ontdekte ook dat het niet zozeer gaat om iets wat we van Christus ontvangen (de rechtvaardiging die hij verdiende voor mij, of de heiliging die hij mij door zijn Geest toe-eigent) maar om hemzelf, om Jezus Christus in eigen persoon. Vanaf toen kregen de namen Jezus en Christus voor mij zo’n bijzondere klank! Waar ik vroeger in de Bijbel en in andere boeken wat ongeïnteresseerd over deze namen heen las, zocht ik er nu voortdurend naar en kwam ik tot de ontdekking hoezeer het Nieuwe Testament en speciaal de brieven van Paulus volledig beheerst worden door de kostbare en wonderbare namen van de Zoon van God: Jezus Christus. De bijbel werd voor mij nu – eigenlijk voor het eerst – een open boek, een verrassend boek, een levend boek, omdat ik er Jezus in vond, de levende en sprekende Heer.”

En nog weer later ontdekte ik hoe belangrijk het zien van de glorie van gekruisigde en opgestane Christus is. Want het is door het aanschouwen van zijn adembenemende schoonheid, die zowel in zijn diepe menselijkheid als zijn overweldigende goddelijkheid tot uitdrukking komt, dat ik naar zijn beeld kan gaan veranderen. Speciaal dit Bijbelwoord is voor mij gaan spreken:

Wij allen die met onbedekt gezicht de luister van de Heer aanschouwen, zullen meer en meer door de Geest van de Heer naar de luister van dat beeld worden veranderd.
(2 Korintiërs 3:18)

Eindeloos lang kunnen we kijken naar Jezus, want hij is ten diepste een mysterie. Dit mysterie kennen is levensveranderend.

Geest

In dat veranderingsproces speelt de Geest een cruciale rol. Hij is de kracht van God en de liefdesband tussen de Vader en de Zoon. Hij is God die diep in mensenharten doordringt om alles wat in ons gesloten is te openen naar Jezus toe. Hij is de Heer die levend maakt. Spiritueel leven betekent dat je je door hem laat vervullen met de aanwezigheid van Jezus en dat je door hem leert bidden ‘Abba, Vader’.

Maar de Geest van God is niet alleen de vernieuwer, hij is ook de trooster. In de Geest komt de drie-enige God mensen heel nabij, juist ook als ze door donkere dalen gaan, als ze lijden onder het leven en als wanhoop hun dagen kleurt. De Geest troost en hij pleit met woordloze zuchten bij God voor ons als we niet weten wat we moeten bidden.

Juist deze dimensie van het werk van de Geest is me ook steeds dierbaarder geworden. Ik geloof en ervaar dat hij een vernieuwer is en dat hij mensen en kerken kan inspireren tot nieuw leven. Maar hij is ook een en al barmhartigheid en geduld: hij gaat met je mee in het donker en laat je daar niet los.

Het is juist door het donker van de nacht heen, waarin hij je niet verlaat, dat de Geest je meeneemt naar een leven dat van binnenuit opbloeit als het de kenmerken gaat vertonen die hem typeren:

Liefde, vreugde en vrede,
geduld, vriendelijkheid en goedheid,
geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing.
(Galaten 5:22-23)

Hij is God

Je zult begrijpen dat er oneindig veel meer te zeggen is. Maar het bovenstaande wil voor dit moment een lofprijzing zijn voor de levende God die leven geeft en die als de Drie-ene mateloos op jou en mij betrokken is om ons te leren leven: leven in de Geest van Jezus voor de Vader.

---

Reflectievragen

(1) “Ik kom in de bijbel allemaal mensen tegen die overrompeld zijn door de God die zich laat kennen als de HEER die zich met alles wat in hem is bekommert om mensen.” Herken je dat? Welke drie mensen uit de Bijbel zou jij noemen bij wie dit is gebeurd? (zie ook deel-formulier)

(2) “Spiritualiteit is geen doe-het-zelf-project van mensen die zin en diepgang zoeken, maar ten diepste een vorm van antwoordend leven omdat er een stem is gehoord, de stem van God.” Herken je het gevaar vanspiritualiteit als doe-het-zelf-project? Wanneer merk je dat?

(3) Vader, Zoon, Geest. Voel jij je bij één van hen misschien meer thuis dan bij de ander? Waar komt dat door? Zou je willen dat het anders was?

(4) ‘God is God. God is altijd groter’. Wat betekent dat voor jou?

Oefeningen

(1) Luister aandachtig naar de voorlezing van Jesaja 40:25-26, 28-29. Neem de tijd o de woorden bij herhaling op je in te laten werken.

(2) In deze les gaat het over de lofprijzing op God, op wie hij is in zijn glorie. Hieronder vind je drie liederen die daar uitdrukking aan geven. Luister er eens een paar keer aandachtig naar. Of kies zelf andere liederen die voor jou (beter) de glorie van God verwoorden. Kies er bijvoorbeeld 2 of 3 uit op YouTube en neem de tijd er er aanbiddend naar te luisteren (en eventueel mee te zingen). En je kunt, als je wilt, op het deel-formulier ook kwijt welke ene zin uit een gehoord lied je in het bijzonder aanspreekt.

(3) Maak kennis met het vrucht-van-de-Geest-gebed (en eventueel ook met de 3vers18-beweging) en probeer dit gebed dagelijks een keer te bidden.

(4) Beluister dagelijks (of een paar keer per week) de Tijd met Jezus Podcast (via Google Podcasts, Spotify, Podbean of een ander podcastkanaal). Dat is een kort bijbelmoment van drie minuten met nadruk op stilte. Je kunt je hier abonneren.

Deel-formulier

Bij elke les zit een ‘deel-formulier’. Dat is een Google Formulier waar je antwoorden kwijt kunt op vragen die gesteld zijn, waar je vragen kunt stellen en waar je andere opmerkingen of ideeën kunt achterlaten of gewoon iets kunt delen.

Met wat daar te lezen zal zijn, hoop ik als begeleider van de cursus mijn winst te doen bij het verder vorm en inhoud geven aan deze cursus. Geen enkele vraag hoeft verplicht te worden beantwoord. Je hoeft ook je naam niet door te geven (dat mag wel).

Extra

1 Spiritualiteit: echo van een stem

In de les komt deze uitdrukking voor: “Spiritualiteit is de echo van die stem”. Ik ontleen deze uitdrukking aan een twee boeken van Tom Wright: ‘Eenvoudig christelijk’ en ‘Zeven richtingwijzers’. Bij het eerste boek gaf ik jaren geleden een belijdeniscursus met een aantal handouts. De eerste handout introduceert de idee van de echo’s van een stem. Lees hier meer (op de tweede pagina) over gerechtigheid, spiritualiteit, relaties en schoonheid als echo’s van Gods stem in onze levens.

2 Verdieping: de live sessie terugkijken

Op woensdagmorgen 15 september was er een live sessie waarin ik inging op vragen en opmerkingen rond de inhoud van de cursus. Hieronder kun je deze sessie terugkijken of alsnog meemaken.

3 Verdieping: nog een keer de 9 spirituele talen

Misschien is het mooi om het verhaal over de negen spirituele talen nog een keer tot je te nemen en te ontdekken hoe de glorie van God in elk van deze talen op een eigen manier tot uitdrukking wordt gebracht. Daarnaast reik ik je (zie ook het deel-formulier) vanuit de live sessie nog deze vraag aan: zou jij een tiende taal kunnen verzinnen?