Stil, mijn ziel, wees stil: Les 13

13 De weg van het Jezusgebed

Fijn dat je meedoet met deze cursus! Laat ik dat nog een keer tegen je zeggen. We zijn al bij les 13 (van de in totaal 21 lessen). Ik kan me voorstellen dat het allemaal ook best veel is. Maar je weet inmiddels dat het je vrij staat om onderdelen eerst maar te laten liggen (om er dan later nog eens bij terug te komen) of in je eigen tempo de lessen te volgen.

Deze les gaan we ons weer verder verdiepen in het Jezusgebed en zal ik ook enkele vragen meenemen die ik van deelnemers kreeg.

13.1 De aanroeping van de Naam

Ik start met een citaat van de al eerder aangehaalde monnik Benoît Standaert die het boek ‘De Jezusruimte’ schreef. Ergens anders deelt hij zijn passie voor het Jezusgebed, namelijk in het boek ‘In de school van de Psalmen. Bidden met woorden en voorbij alle woorden’. Lees maar even mee (ik geef het citaat in een wat vrije weergave door):

“Deze tien woorden vormen samen het Jezusgebed, zoals het ons werd overgeleverd uit de Grieks-byzantijnse traditie. Door de eeuwen heen hebben vrome mensen – leken, monniken, monialen en bisschoppen – deze aanroeping herhaald en uitgediept. Dit gebed kent vandaag de dag een steeds bredere verspreiding, ook in het Westen. Als sijpelend water, onstuitbaar verder wellend, trotseert dit gebed de eeuwen: geen enkel politiek regime, hoe atheïstisch ook, is er in geslaagd dit simpele kruid in de harten van de armen uit te roeien. (…) Dit gebed vraagt niet om een bijzondere aanprijzing: wie erover leest, raakt er onmiddellijk door geboeid. Wie het al beoefent, wil er graag verder over lezen. Alles wat erover werd geschreven baadt trouwens in een heel apart licht: ook al is niemand volleerd op deze weg, toch blijkt de meest eenvoudige toeleg op dit gebed een mens in wezen te veranderen. De aanroeping van de Naam raakt het hart, verandert de blik op dingen en mensen, en schenkt een nieuwe taal, gedragen door een andere stilte.”

Je voelt de bewondering, de liefde, de passie voor dit bijzondere gebed. Het is ook in die zin bijzonder, zo ervaar ik dat zelf ook, dat dit in wezen zo heel eenvoudige gebed ook steeds opnieuw verdiept kan worden. Je kunt het bidden, je kunt erover lezen, je kunt het delen met anderen – het is een gebed dat vol kracht en licht is. Dat kan alleen maar zo zijn omdat alles in dit gebed draait om die ene naam: Jezus. Die naam is veranderend, vernieuwend en liefdegevend.

13.2 Gebedszinnen

Is het Jezusgebed nu de enig denkbare gebedszin die je herhalend kunt bidden, zo vaak dat het gebed zichzelf begint te bidden in je hart en in je leven? Uiteraard niet. Het Jezusgebed heeft wel een unieke plek en een unieke geschiedenis als het om bidden gaat, maar is tegelijk ook één mogelijkheid te midden van veel andere mogelijkheden. Andere mogelijke gebedszinnen die hetzelfde doel hebben als het Jezusgebed, zijn bijvoorbeeld:

God kom mij te hulp, Heer, haast U mij te helpen.
Mijn Heer en mijn God.
Uw wil geschiede.
Zoek rust, mijn ziel, bij God alleen.

Je voelt wel aan, dat zijn allemaal korte bijbelse zinnen die je op een krachtige manier ondersteunen in het zoeken van Gods aanwezigheid. Zo kun je ook rustig een zin zoeken (of misschien heb je allang zo’n zin gevonden) die voor jou heel goed ‘werkt’.

Tom Wright, een bekende nieuwtestamenticus, doet in zijn boek ‘Eenvoudig christelijk’ de suggestie om naast het Jezusgebed dat gericht is op de Zoon, ook gebedszinnen te gebruiken die gericht zijn op de Vader en de Geest:

Almachtige Vader, maker van hemel en aarde, richt uw koninkrijk op onder ons.
Heilige Geest, adem van de levende God, vernieuw mij en de hele wereld.

Tenslotte nog twee alternatieve gebedszinnen, een die Benoît Standaert doorgeeft en een die ik ontving van een cursusdeelnemer:

(bij te inademen): Ja, Abba, (bij het uitademen): Jezus, Liefde.
(bij het inademen): Papa (GOD), (bij het uitademen): Ik ben van U.

Er ligt dus niets vast. Er is niet één juiste manier. ‘Waar de Geest van de Heer is, daar is vrijheid’ (2 Korintiërs 3:17). Wel kan het goed zijn om niet steeds weer andere gebedszinnen te kiezen, maar een eenmaal gekozen gebedszin gedurende langere tijd te blijven vasthouden, zodat de woorden en de sfeer van die gebedszin zich diep in jou (in je geest, je hart, je ziel) kunnen nestelen.

13.3 Contemplatie en transformatie

Nu ik net 2 Korintiërs 3:17 heb aangehaald, is het ook mooi 2 Korintiërs 3:18 een plek te geven. Je zou dat mijn lievelingstekst uit de bijbel kunnen noemen: de woorden gaan al jaren met me mee omdat ze zo’n prachtige belofte bevatten die ik in eenvoudige taal graag zo samenvat: ‘Hoe meer we naar Jezus kijken, hoe meer we op Jezus gaan lijken’. Deze bijbeltekst legt wat mij betreft een bijbelse basis onder de drie contemplatieve praktijken die in deze cursus centraal staan. Want het doel van deze praktijken is: leren om in Gods aanwezigheid te zijn en zó te groeien in Christusgelijkvormigheid.

Wij allen die met onbedekt gezicht
de luister van de Heer aanschouwen,
zullen meer en meer door de Geest van de Heer
naar de luister van dat beeld worden veranderd.

Aanschouwen. Aanwezig zijn. Rusten. De drie contemplatieve praktijken van deze cursus gaan uiteindelijk daarover. De contemplatie die centraal staat in deze oefeningen leidt door genade tot transformatie, verandering, omvorming (in het Grieks staat er het woord ‘metamorfose’). Dat is een langzaam en geduldig proces. De vrucht van de beoefening van de contemplatieve praktijken zit niet allereerst in het moment van het oefenen zelf, maar dient zich op de langere termijn aan.

Later in de cursus zal dit nog meer aandacht krijgen. Nu al geef ik met het bovenstaande een voorschotje op het antwoord op de vraag die misschien al wel bij je leeft: ‘Wat levert dit eigenlijk op? Wat heb ik eraan?’ Een vraag die helemaal kan leven als je het moeilijk vindt om op de weg van de stilte wat verder te komen.

Reflectievragen

Neem nu wat tijd om deze vragen te beantwoorden:

Kun je onder woorden brengen wat je kennismaking met het Jezusgebed en de beoefening ervan je tot nu toe heeft gebracht?
Welke andere gebedszin spreekt je aan zodat je daar ook mee zou willen oefenen?

Oefening

Neem ook bij deze les weer tijd om het bidden van het Jezusgebed te oefenen. Maak een keuze hoeveel tijd je daaraan wilt besteden met behulp van de stilte-audio’s:

4 minuten | 8 minuten | 15 minuten | 20 minuten

Je kunt ook weer een lectio divina-oefening doen in de Oefenruimte lectio divina. Kies daar, als je dat wilt, zelf ook een lied uit om met volle aandacht naar te luisteren.

Inspirerend citaat

Een kort citaat deze keer, over gebed in het algemeen. De uitspraak is van C.S. Lewis:

Het gebed dat aan alle gebeden vooraf gaat, is: ‘Geef dat het de ware ik is die spreekt. Geef dat het de ware U is met wie ik spreek.’

Verdieping

Als verdieping heb ik deze keer een blog en twee filmpjes voor je:

De drie contemplatieve praktijken die centraal staan in deze cursus maken deel uit van het veel bredere thema van spiritualiteit. Daarover schreef ik in 2009 een boekje met de titel ‘Geworteld leven’. Uit dat boekje kun je hier het eerste hoofdstuk lezen: Wat is spiritualiteit?
In een korte video ga ik in op de vraag die ik van een deelnemer kreeg: ‘Is het Jezusgebed ook geschikt om te gebruiken om te bidden voor andere mensen? Om in plaats van ‘mij’ aan het einde de naam van een dierbare in te vullen? Ik zou namelijk willen groeien in volhardend bidden voor anderen.

Twee studenten (lid van Navigators Studentenvereniging Zwolle) hebben onder de titel ‘Korreltje Zout’ twee filmpjes gemaakt waarin iets gedeeld wordt van deze cursus waar zij ook aan meedoen.