Stil, mijn ziel, wees stil: Les 7

7 Luisterend bidden

Intro

Fijn dat je meedoet met deze cursus, met hopelijk een blijvend verlangen in je hart om te groeien in gebed en het leren ervaren van Gods aanwezigheid. In deze zevende les gaan we weer verder met het ontdekken van wat lectio divina is. Centraal staat de derde stap: het bidden (oratio).

7.1 De derde stap: bidden

In deze derde stap gaat het overdenken over in een dialoog. De tekstwoorden worden tot gebed. Je bent niet langer aan het nadenken over de betekenis van de woorden en ook niet meer bezig met het aanvoelen van de waarde ervan voor jouw leven. Nee, nu wend je je bewust naar God toe en spreek je hem aan. Jij spreekt tot de God die tot jou spreekt door de woorden van de tekst. Dat bidden kan allerlei vormen aannemen: vragen en smeken, danken en loven, aanbidden en belijden, klagen en prijzen. Zo reageer je op Gods Geest die spreekt.

Vaak laten de woorden van de tekst zelf zich ook omvormen tot gebedswoorden. Soms zijn het zelfs al gebedswoorden, zoals in de Psalmen bijvoorbeeld. Maar het kan ook heel behulpzaam zijn om tekstwoorden om te talen naar gebedswoorden, woorden dus waarin je God rechtstreeks aanspreekt.

Een voorbeeld. In Johannes 15:9 zegt Jezus: ‘Ik heb jullie liefgehad, zoals de Vader mij heeft liefgehad. Blijf in mijn ​liefde.’ Als je deze woorden omvormt tot een gebed, klinkt het zo: ‘Jezus, u hebt mij liefgehad, zoals de Vader u heeft liefgehad. Help mij om in uw liefde te blijven.’ En zo kun je dat eigenlijk met alle bijbelteksten doen die nog niet in een gebedsvorm staan.

7.2 Biddend mediteren

Nu zul je vast al gemerkt hebben dat het mediteren en het bidden heel dicht bij elkaar liggen. Als je ze scherp van elkaar onderscheidt, kun je stellen dat mediteren betekent dat je nadenkt óver de woorden (in een soort van monoloog) en dat bidden (de oratio) betekent dat je je rechtstreeks tot God richt en hem aanspreekt met woorden van gebed (in een soort van dialoog).

Maar zoals eerder al gezegd: het loopt ook door elkaar heen. Sterker nog: als lectio divina bíddend bijbellezen is, dan is heel die lectio divina doordrenkt van gebed, van begin tot eind. Ook wanneer je je niet expliciet met woorden en zinnen tot God richt, is de lectio divina een en al gebed omdat je de woorden van God in de bijbel, geleid door de Geest, overweegt en proeft terwijl je in Gods aanwezigheid bent. En dat is bidden toch ten diepste: in Gods aanwezigheid zijn.

Je zou de twee stappen dus ook samen kunnen nemen en dat ‘meditatief gebed’ kunnen noemen: een biddend overdenken en overwegen van wat God tegen je zegt, een overdenken en een aanvoelen hoe Gods Geest tot je hart spreekt. Ook ‘luisterend bidden’ is hiervoor een mooie aanduiding: met hart en ziel luister je naar wat God zegt en je doet dat in een sfeer van gebed, van een bewust aanwezig zijn in Gods aanwezigheid. Op dit punt merken we dat gebed overgaat in contemplatie. Daarover gaat de volgende les.

7.3 Hoe lang?

In deze les wil ik nog een nieuw aspect van de lectio divina toevoegen. Misschien heb je je al wel afgevraagd: hoe lang moet je eigenlijk bezig zijn met de lectio divina van een bijbeltekst? Wanneer stop je er weer mee? Uiteraard is elk antwoord op deze vraag goed. Het kan een paar minuten zijn of nog minder. Maar je kunt ook wel een half uur of een uur of nog langer bezig zijn met het biddend beluisteren van Gods stem in deze ene bijbeltekst.

In de praktijk heb ik gemerkt dat het beoefenen van lectio divina gedurende een periode van twintig minuten heel goed ‘werkt’. In lectio divina-samenkomsten die ik leid en workshops over lectio divina die ik geef, kies ik eigenlijk altijd voor deze tijdsduur. Als je namelijk geen tijdsduur bepaalt (helemaal als je in je eentje bent), kun je als je bijvoorbeeld na een paar minuten merkt dat je maar niet rustig kunt worden, al snel afhaken en denken: ik stop er maar weer mee. Dan helpt het om met jezelf afgesproken te hebben: ik besteed hier twintig minuten aan. Als je voor een langere periode (bijvoorbeeld drie kwartier) zou kiezen, kan het zijn dat dat toch teveel tijd vraagt omdat er natuurlijk ook nog andere dingen op een dag gedaan moeten worden dan alleen lectio divina.

Hierbij maak ik graag gebruik van een zelfgemaakte ’timer’: een audiobestand dat begint met een kort stukje van het Taizé lied ‘Behüte mich Gott’ (‘Behoed mij God’) waarna er in de audio-opname een stilte volgt die dan na 20 minuten verbroken wordt door opnieuw een stukje van het Taizé lied. Nu is 20 minuten natuurlijk geen ‘must’. Daarom heb ik ook audiobestanden gemaakt die korter duren, zodat je zelf kunt kiezen. Het belangrijkste is vooral: dat je een bepaalde tijdsduur kiest én dat je tijdens de lectio divina niet na hoeft te denken over hoe lang het nog duurt en wanneer je moet stoppen. Dat wordt vanzelf duidelijk als de muziek weer begint te klinken.

    Stilte van 4 minuten:

    Stilte van 8 minuten:

    Stilte van 15 minuten:

    Stilte van 20 minuten:

Deze audiobestanden met stilte vind je ook terug in de Oefenruimte lectio divina op deze site.

De Duitse tekst van het Taizé lied met Nederlandse vertaling luidt zo:

Behüte mich Gott / Behoed mij God
ich vertraue dir / ik vertrouw op u
du zeigst mir den Weg zum Leben / u toont mij de weg naar het leven
Bei dir ist Freude, Freude in Fülle / bij u is vreugde, vreugde in volheid

Reflectievragen

Neem nu wat tijd om deze vragen te beantwoorden:

• Bidden kan veel vormen aannemen: vragen, klagen, danken, aanbidden, worstelen, prijzen enzovoort. Welke vorm komt bij jou het vaakst voor?
• Bidden is spreken tot God. Bidden is ook: in Gods aanwezigheid zijn. Hoe verhouden die twee zich bij jou tot elkaar?

Oefening

In de vorige drie lessen stond Psalm 143 centraal. In deze en de volgende twee lessen gaan we luisteren naar wat Jezus zegt in Johannes 15:1-17. De lectio divina gaat deze keer over Johannes 15:5:

Ik ben de wijnstok en jullie zijn de ranken.
Als iemand in mij blijft en ik in hem,
zal hij veel vrucht dragen.
Maar zonder mij kun je niets doen.

Je kunt die bijbelvers ook beluisteren:

Voorafgaand aan de lectio divina zou je een keer naar het hele lied ‘Behüte mich Gott’ kunnen luisteren waarvan in de audiobestanden met stilte dus steeds een klein stukje te horen is.

Luister Taizé lied ‘Behüte mich Gott’:

Inspirerend citaat

Een kort citaat deze keer, van Thomas Merton, een monnik die heel veel geschreven heeft over gebed en contemplatie.

Als het om bidden gaat, willen we geen beginners zijn. Maar wees hiervan overtuigd: we zullen nooit iets anders zijn dan beginners, heel ons leven lang.

Verdieping

Heb je ruimte om nog wat meer tot je te nemen? Hier volgen twee tips.

• In 2017 verscheen mijn boekje ‘Zin in bidden’. In dat boekje schreef ik een inleiding waarin ik iets vertel over mijn eigen ontwikkeling rond bidden. Lees: Als je mij op dit moment zou vragen wat bidden voor mij is….
• Heb je al eens gehoord van ‘op je rode stip gaan staan’? Dat is een gebedsvorm die je helpt om in kwetsbaarheid naar God toe te komen in je bidden. Kijk naar de korte video waarin ik uitleg geef.

Tenslotte

Dit was les 7 van de cursus. Ook de lessen 8 en 9 zijn nog gewijd aan lectio divina. In les 8 zal de fase van de contemplatie uit de lectio divina centraal staan.