Stil, mijn ziel, wees stil: Les 18

18 Hoe ga ik om met al die gedachten?

Dit is de derde les over centrerend gebed. In deze les kijken we vooral naar de tweede en derde richtlijn voor deze manier van bidden.

18.1 Ontspannen en alert

De tweede richtlijn luidt zo:

2. Ga ontspannen zitten, kom tot rust en maak contact met je verlangen om in Gods aanwezigheid te zijn. Introduceer vervolgens het gebedswoord.

Nadat je je gebedswoord hebt gekozen (in principe voor langere tijd, dus dat komt niet elke keer weer terug) ga je ontspannen zitten. Doe dat op een manier en op een plek die bij je past, waar je je prettig bij voelt. Je kunt eventueel ook liggen, maar de kans is dan dat je zo ontspannen wordt dat je in slaap valt. Je zit op een manier die zowel ontspannenheid als alertheid tot uitdrukking brengt.

Je realiseert je waarom je tijd gaat nemen voor centrerend gebed: niet om een (gebeds)taak van je lijstje af te vinken, maar omdat je ernaar verlangt tijd door te brengen in Gods aanwezigheid. Hij is er al. Altijd. De tijd die jij nu neemt drukt jouw intentie uit om je ervan bewust te zijn dat God er is en werkzaam is in jouw leven, hoe verborgen ook. Je kunt als je wilt een kort gebed uitspreken, bijvoorbeeld: ‘Heilige Geest, leid mij in deze tijd van gebed en stilte’.

En dan introduceer je je gebedswoord. Dat betekent eenvoudigweg dit: dat je in je gedachten je gebedswoord ‘zegt’ (met je hoofd en je hart). Zachtjes. Niet heel nadrukkelijk. Zoals je een donsveertje op een kussen legt (zo zeggen ze dat graag in kringen waar centrerend gebed wordt beoefend).

18.2 Gedachten en andere prikkels

De derde richtlijn luidt zo:

3. Als je merkt dat je bezig bent met gedachten of andere prikkels, keer dan telkens weer zachtjes terug naar je gebedswoord.

In wezen is dit de centrale richtlijn. Dit is wat er steeds weer gebeurt. Want er zijn steeds weer andere gedachten, andere prikkels waar je aandacht naartoe gaat. Je denkt aan iets wat net is gebeurd, aan iets wat je niet moet vergeten, aan de jeuk die je aan je neus hebt, aan een geluid dat je buiten hoort. En ga zo maar door. Het is goed om dit te benadrukken: het is normaal en menselijk dat er steeds weer andere gedachten en prikkels zijn die je ‘weghalen’ bij waarom je ook al weer was gaan zitten. Namelijk: om gehoor te geven aan je verlangen om aandachtig aanwezig te zijn in Gods aandachtige aanwezigheid.

Het is goed om die ‘gedachten en andere prikkels’ nog wat concreter te maken. Je kunt vijf categorieën onderscheiden:

De gewone afdwalingen van onze verbeelding: dat zijn al die gedachten die zich aandienen naar aanleiding van activiteiten die we hebben gedaan of nog gaan doen, of vanwege geluiden die we op de achtergrond horen enzovoort.
Aantrekkelijke gedachten: dat zijn emotioneel geladen gedachten (die prettig of onprettig kunnen zijn) die de neiging hebben om je helemaal mee te nemen, zodat je erop doorgaat.
Inzichten: je kunt in de stilte ook zomaar inzichten krijgen, een doorbraak in een vraagstelling waar je mee bezig was of ook mooie en en betekenisvolle gedachten over God en over de bijbel en over Jezus.
Zelfreflectie: je gaat nadenken over hoe het gaat met het centrerend bidden, over waarom je dit eigenlijk doet, of je denkt: ‘het lukt heel goed vandaag’ (of juist niet). Of er zijn gedachten over hoe je je voelt, of je vrede en rust ervaart (of juist niet). Of ook: ‘Zal ik toch een ander gebedswoord kiezen?’
Opruiming van het onderbewuste: we dragen allemaal ervaringen en herinneringen met ons mee die naar de achtergrond zijn geraakt, opgeborgen in ons onderbewuste. In de stilte van het centrerend gebed komen die ervaringen naar de voorgrond en vragen om aandacht.

18.3 Keer zachtjes terug

In al deze gevallen geldt deze ene richtlijn: keer zachtjes en zonder oordeel terug naar je gebedswoord. In geen enkel geval is het de bedoeling dat je verder gaat met de gedachten of de prikkels die zich aandienen. Dat is de kern van centrerend gebed: altijd terug gaan naar de intentie om in Gods aanwezigheid te zijn. Centrerend gebed is niet de tijd om na te denken over dingen die gebeurd zijn, niet de tijd om fascinerende inzichten te krijgen en verder te doordenken, niet de tijd om je agenda voor de dag die komt door te nemen, niet de tijd om in je hoofd discussies te voeren met mensen op wie je misschien boos bent. Er zijn andere momenten waarop dat uiteraard wel mag, maar niet tijdens het centrerend gebed.

Dat wordt nog wat helderder als we ook verwoorden wat we niet doen tijdens centrerend gebed:

We vechten niet tegen onze gedachten: daardoor geef je ze juist veel aandacht en krijgen ze je in hun greep.
We houden die gedachten ook niet vast: dan halen ze ons weg bij onze intentie.
We reageren niet emotioneel op die gedachten: we proberen emotionele geladenheid los te laten.
In het Engels wordt het zo gezegd (met vier keer een R): Resist no thought, Retain no thought, React emotionally tot no thought. Het enige wat je doet is: Return to your sacred word. Je keert telkens opnieuw zachtjes en vriendelijk terug naar je gebedswoord dat je actieve verlangen uitdrukt om in Gods aanwezigheid te zijn.

Al die gedachten en prikkels, ze zullen er steeds weer zijn. Centrerend is zo een voortdurende oefening in loslaten: de gedachten en prikkels die zich aandienen loslaten, laten voor wat ze zijn, zodat ze geen macht over je uitoefenen. En zodat alleen overblijft: je actieve verlangen om in Gods aanwezigheid te zijn en je open te stellen voor zijn vernieuwende werkzaamheid binnenin jou.

Reflectievragen

Neem nu wat tijd om deze vragen te beantwoorden:

Het bovenstaande biedt, vermoed ik, veel nieuwe inzichten en informatie. Wat vind je het meest inzichtgevend? Wat helpt je echt verder?
Leren loslaten is een heel belangrijk aspect van centrerend gebed. Hoe zou het oefenen in loslaten tijdens dit gebed kunnen doorwerken in je dagelijkse leven?

Oefening

Je kunt nu zelf een keuze kunt maken voor een oefening met lectio divina, het Jezusgebed of centrerend gebed.

Bepaal ook hoeveel tijd je daaraan wilt besteden met behulp van de stilte-audio’s:

4 minuten | 8 minuten | 15 minuten | 20 minuten

Voor een (nieuwe) tekst voor een lectio divina-oefening kun je terecht in de Oefenruimte lectio divina. Kies daar, als je dat wilt, zelf ook een lied uit om met volle aandacht naar te luisteren.

Inspirerend citaat

Deze keer een uitspraak van Karin Seethaler op de laatste bladzijde van haar boek ‘De kracht van de contemplatie. In de stilte genezing vinden’, aansluitend bij de ervaring van samen lectio divina doen (online of offline). Ze spreekt daar over de waarde van samen optrekken op de innerlijke weg waarop bijvoorbeeld lectio divina, het Jezusgebed en centrerend gebed een belangrijke rol spelen:

Het is een waardevolle belevenis te ervaren dat men niet alleen is op zijn innerlijke weg. Gemeenschapservaring versterkt de persoonlijke weg en is een steun om in moeilijke tijden vol te houden. Gemeenschappelijk zwijgen en mediteren worden net als samen delen als krachtbronnen ervaren. Aanwezigheid van Christus is in gemeenschap op een bijzondere wijze te ervaren.

Verdieping

Ik heb zelf veel geleerd van Thomas Keating. Van hem zijn op Youtube veel filmpjes te vinden waarin hij onderwijs geeft over lectio divina en ‘centering prayer’. Hieronder staat een filmpje dat een mooie eerste kennismaking met hem is en waarin hij kort uitleg geeft over centrerend gebed. Het filmpje is wel in het Engels.