Kunnen protestanten en katholieken elkaar vinden in de oecumene van de ‘Lectio Divina’? Deze vraag staat centraal tijdens de Inspiratiedag Lectio Divina die a.s. vrijdag in de Abdij van Berne in Heeswijk door Berne Media wordt georganiseerd. Een gesprek van Greco Idema (nieuwwij.nl) met dominee Jos Douma, een van de sprekers.

Wat is lectio divina?

“Lectio divina is een manier van Bijbellezen die sinds de zesde eeuw vooral in kloosters wordt beoefend. Het gaat om een intensief en liefdevol lezen van Schriftteksten vanuit het verlangen Gods stem doorheen de woorden te horen met het oog op het eigen leven. Letterlijk betekent lectio divina: goddelijk lezen. Je kunt dat ook vrij vertalen met: ‘bijbellezen met het hart’ of ‘spiritueel Schriftlezen’. In de lectio divina spelen vier momenten een hoofdrol: lezen (lectio), mediteren (meditatio), bidden (oratio) en aanschouwen (contemplatio). Met dat laatste wordt bedoeld: tot rust komen bij God.”

In hoeverre is lectio divina gerelateerd aan ‘sola scriptura’?

“Het ‘sola scriptura’ staat voor: ‘alleen de Schrift’. Dat betekent voor christenen dat ze zich alleen door de woorden van de Schrift willen laten inspireren voor hun geloof. Lectio divina wil aan dat gegeven ook recht doen door een sterke focus op Gods Woord.

Maar ook andere religieuze tradities kennen hun eigen manieren van het (spiritueel) lezen van heilige teksten. Dat betekent dat er ook overeenkomsten zijn aan te wijzen tussen de christelijke lectio divina enerzijds en anders-religieuze manieren van teksten lezen anderzijds.”

Interessant. Op diverse christelijke websites las ik nogal wat kritiek op ‘lectio divina’… Hoe verklaar je dat?

“De kritiek op lectio divina is gebaseerd op het signaleren van (oppervlakkige) overeenkomsten met andere spirituele praktijken uit andere religies zoals aandacht voor herhaling, rust en stilte. De kritiek doet vaak geen recht aan het evident christelijke en bijbelse karakter van deze manier van Bijbellezen, die eeuwenoude christelijke wortels heeft.

Daarnaast komt het mij voor dat de kritiek ook te maken geeft met een eenzijdig rationele en analyserende benadering van bijbelteksten (je moet ze vooral bestuderen en analyseren, en je kunt ze vooral ook als ‘bewijsteksten’ gebruiken) terwijl de lectio divina zich vooral ook richt op de omvormende kracht die bijbelwoorden hebben in mensenlevens, niet alleen op het niveau van het denken, maar ook op dat van ervaren, voelen en handelen.”

A.s. vrijdag dus de bijeenkomst in Heeswijk. Wat gaat er precies gebeuren?

“De kern van de dag is dat protestanten en katholieken elkaar ontmoeten rond de praktijk van de lectio divina. Dom Bernardus, abt van Koningshoeven, zal zijn visie op lectio divina geven in een lezing en ons leiden in een lectio divina oefening. En ikzelf zal dat ook doen, maar dan als dominee uit de protestantse traditie. Als deelnemer aan de dag onderga je dus in elk geval twee lezingen maar oefen je ook in gezamenlijkheid met lectio divina. Daarnaast wordt op de dag een nieuw boekje aangeboden: Lezen voor je leven. Aan de slag met lectio divina dat Dom Bernardus en ik samen hebben geschreven.”

In dit boekje, dat ik al heb mogen lezen, wordt o.a. vermeld dat de lectio divina wellicht tot meer toenadering tussen katholieken en protestanten kan zorgen. Dat is volgens mij ook het doel van de Inspiratiedag. Een prachtig streven, lijkt me…

“Ja, we leven in een tijd waarin we niet meer de verschillen tussen protestant en katholiek benadrukken maar op zoek zijn naar overeenkomsten. Dat gebeurt echter nog vaak vooral op het gebied van de leer, de theologie. De Inspiratiedag en het boekje hebben als doel te laten zien dat het misschien wel allereerst een concrete spirituele praktijk is waar we elkaar vinden: samen luisteren naar de stem van de Heer door middel van lectio divina.”

Zitten er ook grenzen aan de praktijk van lectio divina? Het vraagt wel wat van je, toch?

“Lectio divina is uiteraard niet de enige vorm van omgaan met de Bijbel. Bijbelstudie, Bijbelexegese en vele andere vormen van omgaan met de Bijbel hebben allemaal hun eigen rechtmatige plaats.

Verder zijn niet alle mensen gelijk, en zal de een zich meer thuisvoelen bij de lectio divina (en de rust, de stilte en het herhalend bezig zijn met de woorden) dan de ander.”

Wanneer is de bijeenkomst geslaagd voor jou?

“Als we ervaren hebben hoe krachtig en helend het is als we samen liefdevol en afgestemd op de heilige Geest bezig te zijn met de woorden van de Schrift.”