Preek gehouden tijdens het Gemeentekerstfeest op 25 december 2019 in de Plantagekerk Zwolle

Een kerststal…

Afgelopen zondagavond keek ik naar het acht uur journaal. Het laatste item ging over kerststallen. ‘Het kerstverhaal moet gevisualiseerd worden’, zei bisschop de Korte zondagavond op televisie. ‘Het wonder van de geboorte heeft uitbeelding nodig.’ En het journaal had als boodschap: ‘Als de kerken sluiten dan vinden de kerststallen snel een nieuwe plek.’ De kerststallen vinden een nieuwe bestemming, bijvoorbeeld in verzorgingshuizen. Nou, hier staat nog geen kerststal. Misschien dat iemand het komende jaar eens op zoek kan gaan. Een Kerststal in de Plantagekerk…

We hebben zelf ook een klein kerststalletje staan. Jaren geleden samen gemaakt. Joke de poppetjes van stof. En ik van triplex een stal die demontabel is, zodat je hem makkelijk kunt opbergen.

Ik heb nog een afbeelding meegenomen. “Vorige week sprak paus Franciscus tijdens zijn algemene audiëntie over een bijzondere afbeelding van de kerstkribbe met Maria en Jozef. Hij had de afbeelding voor zijn verjaardag op 17 december gekregen. ‘Laat mama rusten’, heet de afbeelding, en zij ging sinds de paus erover sprak de hele wereld over via diverse sociale media. Volgens de paus toont het ‘de tederheid van een gezin’ in Bethlehem.

De kribbe is volgens de paus ’als een levend evangelie. Het brengt het evangelie naar plaatsen waar we leven: naar onze huizen, scholen, werkplaatsen en ontmoetingsplekken, ziekenhuizen en verzorgingshuizen, gevangenissen en pleinen. En daar, waar we leven, herinnert het ons aan het essentiële: dat God niet onzichtbaar in de hemel is gebleven, maar naar de aarde kwam, Hij werd mens, een kind.’

Een onveilige wereld

Ja, de kerststal staat middenin deze wereld. En laten we niet vergeten dat deze wereld helemaal niet zo teder is. En dat we dat verhaal met Kerst niet moeten vergeten. 

Ik heb nog een derde afbeelding. Weer een kerststal. Maar nu gebouwd tegen een muur waar een kogelgat in zit. Gemaakt door een Britse straatkunstenaar. Met als titel: ‘Litteken van Bethlehem’. De muur is doorboord met kogelgaten, waarvan het grootste gat zich boven de kribbe bevindt en er als een ster uitziet. 

Niet voor niets begint de schrijver van het Lucas evangelie met keizer Augustus en de stadhouder van Syrië. Hij zet een wereld neer als de onze, waar angstwekkende machten en krachten de dienst lijken uit te maken. Te midden van die mondiale machten gaat het ineens over de geboorte van een kwetsbaar kind. 

En zelf werd ik in de profetische woorden die we van Micha hoorden vooral getroffen door deze zinnen. 

Zij zullen veilig wonen,

want hij zal heersen tot aan de einden der aarde,

en hij brengt ​vrede.

Als we Lucas 2 verbinden met Micha 5 dan zien we dat er achter dit plaatje van de tederheid van een gezin een veel groter verhaal schuil gaat. En dat is het verhaal van een onveilige wereld die verlangt naar veiligheid en vrede, naar leiders die veiligheid en vrede kunnen brengen. Kerst is niet alleen maar een kerststal die de tederheid van een gezin laat zien. Kerst brengt ook de politieke situatie van onze wereld in beeld. Volken staan elkaar naar het leven. Er zijn oorlogen. Er is onrust. Er is onrecht en oneerlijkheid. Er zijn vijanden. De tegenstellingen in de samenleving worden steeds groter. Wat is er veel mis in onze wereld. Dat is vandaag zo. En dat was ook zo in de tijd dat Micha profeteerde. 

We leven in een onveilige wereld. Wat is in die onveilige wereld de betekenis van Jezus?

Feest van de Veiligheid

Onlangs pleitte socioloog Kees Vuyk in zijn boek De feilbare mens ervoor om een seculiere invulling te geven aan christelijke feesten. Zo zou Kerst het Feest van de Saamhorigheid kunnen worden. Zo kunnen de christelijke feestdagen een nieuw leven krijgen in een van God en kerk vervreemde samenleving en ervoor zorgen dat deze feesten weer een inhoudelijke betekenis krijgen, die mensen kan inspireren om mee te werken aan de opbouw van een samenleving waarin het voor allen goed toeven is.

Nu ben ik er natuurlijk niet voor om de christelijke feestdagen van hun christelijke inhoud te ontdoen, maar het kan zeker geen kwaad om die christelijke inhoud te verbinden met maatschappelijke thema’s, thema’s die in de samenleving spelen. Veiligheid is zo’n thema. Laat Kerst dan maar het Feest van de Veiligheid zijn in lijn met wat Micha daarover zegt:

Zij zullen veilig wonen,

want hij zal heersen tot aan de einden der aarde,

en hij brengt ​vrede.

Die ‘zij’, dat zijn allereerst Gods kinderen. Gods eigen volk Israël. Maar wat God geeft is uiteindelijk voor iedereen. Die zij zijn dus wij, alle mensen van alle tijden en plaatsen. Wij zullen veilig wonen. Dat is de droom van Micha. Hij is een profeet die visioenen van God heeft gezien en een stem van de Troon heeft gehoord. Een visioen van veiligheid midden in een onveilige wereld. En wat máákt dan dat mensen veilig zullen wonen.

Uiteindelijk draait het om de hij over wie Micha spreekt. Micha richt onze aandacht op hij,

hij zal heersen tot aan de einden der aarde,

hij brengt ​vrede.

Focus op Jezus

Micha focust op Jezus. En dat is wat we als christelijke gemeente altijd weer moeten doen, helemaal op christelijke feestdagen. 

Ben jij vandaag ook gefocust op Jezus?

Nu hebben we in elk geval even de tijd om onze aandacht op hem te richten. En we doen dat door nog iets beter te luisteren naar wat Micha te zeggen heeft. Want als we verlangen naar veiligheid – zo luidt de Kerstboodschap – dan ontvangen we die van Jezus.

Ik haal drie zinnen naar voren uit de profetie van Micha.

Eerste zin: Uit jou, Betlehem in Efrata, te klein om tot Juda’s geslachten te behoren, uit jou komt iemand voort die voor mij over Israël zal heersen.

Het begin van Jezus is klein. Betlehem stelde niks voor, de plaats waar hij werd geboren. Efrata stelde niks voor.  Zijn moeder stelde toen nog niks voor: een heel gewoon en onopvallend jong meisje. Daar komt Jezus vandaan, zegt Micha. En het Lucas-evangelie onderstreept dat alleen maar. Een stal, een voederbak, armoede, eenvoud, soberheid. En toch: ‘uit jou komt iemand voort die voor mij over Israël zal heersen’. Het heeft misschien wat te maken met dat verhaal over dat mosterdzaadje dat Jezus later vertelde. 

“Het ​koninkrijk van de hemel​ lijkt op een zaadje van de mosterdplant dat iemand meenam en in zijn ​akker​ ​zaaide. Het is weliswaar het kleinste van alle zaden, maar het groeit uit tot de grootste onder de planten. Het wordt een struik, en de vogels van de hemel komen nestelen in de takken” (Matteüs 13:31-32). Dat is het Kerstverhaal, maar dan anders.

Spreek daarom nooit minachtend over iets wat klein en onopvallend is. Het kan iets heel groots worden.

Tweede zin: Zijn oorsprong ligt in lang vervlogen tijden, in de dagen van weleer.

“Lieve mensen, Jezus Christus is niet zomaar iemand. Hij is drager van eeuwenoude beloften. De vervulling van goddelijke toezeggingen. Waarvan je soms iets weet, soms iets vermoedt, soms iets denkt te voelen. Maar waarvan je vaak geen idee hebt. Waar Jezus Christus vandaan komt. Wat Hij bij zich draagt aan kennis, ervaring, wijsheid. Hoe sterk zijn liefde is, hoe ruim zijn genade, hoe groot zijn dienst. In Jezus Christus komt God zelf je leven binnen. In Hem ligt de eeuwigheid” (citaat uit een preek over Micha 5:1-4a van Kees van Dusseldorp). 

Jezus komt uiteindelijk helemaal niet uit Betlehem. 

Hij komt bij God vandaan.

Hij is van eeuwigheid tot eeuwigheid.

Derde zin: Hij zal aantreden en hen als een ​herder​ weiden, bekleed met de macht van de HEER, zijn God, met de majesteit van diens verheven naam.

Ja, Jezus is een herder, bekleed met de macht en de majesteit van de Heer. Als heerser is hij herder. Hij heerst, hij leidt, hij heeft alle macht in hemel en op aarde. Zijn betekenis heeft kosmische dimensies. We hebben van Jezus misschien wel een te veel een huis-tuin-en-keuken-God gemaakt. 

Mijn Jezus. 

Mijn Redder. 

Maar dat is in de verste verten niet toereikend. In de Kolossenzenbrief wordt over hem gezegd: 

‘Beeld van God, de onzichtbare, is hij, eerstgeborene​ van heel de schepping: in hem is alles geschapen, alles in de hemel en alles op aarde, het zichtbare en het onzichtbare, vorsten en heersers, machten en krachten, alles is door hem en voor hem geschapen. Hij bestaat vóór alles en alles bestaat in hem’ (Kolossenzen 1:15-17).

En deze heerser, deze leider, is een herder. En dat roept beelden op van veiligheid en vrede. Luister maar naar de woorden van Psalm 23 – Kerstevangelie is dat:

‘Hij laat mij rusten in groene weiden

en voert mij naar vredig water,

hij geeft mij nieuwe kracht

en leidt mij langs veilige paden

tot ​eer​ van zijn naam’ (Psalm 23:2-3)

In de woorden van Micha:

‘Zij zullen veilig wonen,

want hij zal heersen tot aan de einden der aarde,

en hij brengt ​vrede.’

Beveiliging opnieuw activeren

Toen ik op de computer aan deze preek begon, kreeg ik net (voor de zoveelste keer trouwens) deze mededeling te lezen rechtsonder in het beeldscherm: ‘Uw virusbeveiliging is verlopen. McAfee beschermt 79% van de grootste banken wereldwijd tegen gevaarlijke virussen, hackers en cybercriminelen. Geef ons de kans om ook u te beschermen.’ En ik kon op twee knoppen klikken: ‘Risico aanvaarden.’ Of:  ‘Beveiliging opnieuw activeren.’ 

Ik koos voor de honderdste keer: Risico aanvaarden. Want ik heb het niet zo op betaalde virusbeveiliging. Heel dom misschien, maar dat moet dan maar.

Kerstfeest vieren als het Feest van de Veiligheid is misschien wél en heel bewust ook klikken op: ‘Beveiliging opnieuw activeren.’ 

Wat minder technisch gezegd: 

Kiezen voor Jezus als je veiligheid. 

Kiezen voor Jezus die je veilig laat wonen. 

Kiezen voor Jezus die je langs veilige paden leidt.

Kiezen voor Jezus als Koning van Vrede en Veiligheid.

Als je bezig bent met veiligheid en onveiligheid – in deze wereld, in relaties, in groepen mensen, want we kunnen ons op veel manieren en veel plekken onveilig voelen – kies er dan voor om te zeggen en te geloven: Jezus is mijn veiligheid. Jezus is mijn vrede.

Amen.