In een uitgebreide en opbouwende reactie vraagt Ronald aandacht voor de definitie van spiritualiteit. Hij schrijft:
Ik neem even aan – Jos – dat jouw definitie van spiritualiteit een christelijke definitie is of een definitie van christelijke spiritualiteit. Of niet?
Missionair bezig zijn kan volgens mij niet zonder de aansluiting op de metaforische Wijnstok waaruit wij onze levenssappen ontvangen (Joh 15) En volgens mij heeft christelijke spiritualiteit alles te maken met de vraag hoe wij deze levenssappen kunnen ontvangen, zodat we in wie we zijn (man, vrouw, karakter etc) en in alle relaties die we hebben met mensen en de rest van de schepping, de ’spirituele’ vruchten kunnen laten zien (Gal 5:22).
Het bewuste bezig zijn met dit proces is voor mij spiritualiteit. Dat kan persoonlijk – door activiteiten als gebed, bijbellezen, zingen, luisteren, stil vallen, ontvankelijk worden, mediteren etc. – maar aangezien de Geest van Jezus ons verbindt, zal er ook een gemeenschappelijke uitwerking zijn. Met dit gegeven kan christelijke spiritualiteit niet alleen in een klein hoekje plaatsvinden. Het kan daar beginnen en soms moet je daar weer naar terug, maar het zal ook altijd de ander zoeken. De liefde van Jezus brengt ons immers bij de ander. Dat betekent dat christelijke spiritualiteit ons ook zal richten op onze medemens waarin ook pastorale en missionaire gerichtheid en activiteit kan plaatsvinden.
Ik vraag me nog wel af – Jos – of je definitie niet te breed is.
Dat ik het met ‘leven in de Geest van Jezus’ heb over christelijke spiritualiteit, lijkt mij persoonlijk duidelijk (tenzij je ‘de Geest van Jezus’ zou interpreteren als zoeits als ‘de Christusgeest’ – dan kom je in de sfeer van new age terecht). Ik vind vooral de term ‘leven’ cruciaal omdat het een veelzinning begrip is. In mijn boekje Geworteld leven. Christelijke spiritualiteit ga ik er breder op in. Daarin wijzen ook de verschillende hoofdstuktitels de weg naar een brede invulling van spiritualiteit: Spiritueel leven – De levende God – God en ik – Gedisciplineerd leven – Nieuw leven – Leven in verbondenheid – Alledaags leven.
Ik denk dat ‘het bewuste bezig zijn met het proces waarin we de levenssappen van de Wijnstok ontvangen’ een te smalle definitie van spiritualiteit biedt, omdat het wellicht te eenzijdig op het oefen-element (‘gedisciplineerd leven’) inzoomt. Er is zelfs iets voor te zeggen om niet primair de mens ‘subject’ van spiritualiteit te laten zijn, maar God. Spiritualiteit is dat de levende God, in Christus en door de Geest, realiteit in mijn leven is.
Een volgende keer schrijf ik daar iets over aan de hand van de van Robert E. Webber geleende metafoor ‘De hemelse omhelzing’ (The Divine Embrace).
12/11/2009 op 09:40
Hoi Jos, ik waardeer je reactie als een noodzakelijke aanvulling.
Je bezwaar tegen het oefen-element onderken ik. Dat is inderdaad hoe je ‘bewuste activiteit’ eenzijdig op kunt vatten. En deze eenzijdigheid is zeker niet mijn bedoeling.
Ook heb ik sympathie voor je poging om de mens niet primair subject te laten zijn, maar God. Dat is zeer gereformeerd =) en vanuit een goddelijke ‘helicopterview’ zou je dit (ontologisch/dogmatisch) kunnen stellen met de gegevens die de bijbel ons laat zien. Gods Geest die op aarde mensen aanspreekt, wijst op Jezus en vormt kinderen van God naar het beeld van Jezus.
Mijn belichting was meer van onderaf (in de hermeneutische cirkel) en jouw reactie daarop is er meer 1 van bovenaf (toch?). En ze lijken me allebei twee kanten van dezelfde medaille met allebei een eigen waarde.
In mijn contact met mensen vind ik vaak meer aansluiting om vanuit mijn ervaring (onderaf) te spreken over spiritualiteit. En daar ligt dan ook de ‘differentie’ en de ‘subjectiviteit’. Ik besef de relativiteit van dit vertrekpunt. Een relativiteit die echter ook kleeft aan een benadering van bovenaf, lijkt mij.. DIt blijkt als we ons verantwoorden wanneer iemand je de vraag stelt hoe je aan deze overtuiging komt… Dan worden we ook weer uitgedaagd om vanuit onze eigenheid en onze subjectiviteit te verantwoorden en zo te verwijzen naar iets en vooral Iemand wat onze subjectiviteit overstijgt en waarin onze subjectiviteit is opgenomen.
In een christelijke dialogische spiritualiteit lijkt mij (vanuit de bijbel) het werk van Gods Geest uitgaan naar zijn schepping en zo ook in ons leven. Maar daarin mogen wij ook een actieve/antwoordende bijdrage aan leveren. Medewerkers van God zegt Paulus ergens. En dat begint met luisteren, is mijn indruk. ‘Hoor Israel..’.in het OT en het ‘geloof wat uit het horen is’ in het NT.
Maar om spirituele sporen van God te delen met mensen om mij heen vindt de weg van de persoonlijke beleving waarin God present mag zijn (het getuigenis) m.i. vaak meer aansluiting en werkt het verbindend als je theologie weer terugbrengt in belevingstermen – gerelateerd met de bijbel en de kerk van alle tijden. Net als Jezus die meestal geen theologische helicopterview kwam brengen, maar zijn God-gelijk-zijn ‘ontledigde’ en aan de mens gelijk werd. Hij nam het menselijk bestaan en werd zo een levende menselijke verwijzing naar zijn Vader.
Hoe zie jij dit spanningsveld met het oog op spiritualiteit, Jos? Of moet ik eerst maar je boek lezen? Dan moet ik wachten tot ik weer budget heb om je boek aan te schaffen =)
Ik heb veel waardering voor je verbindende pogingen – Jos – en ben benieuwd wat je ons de volgende x gaat brengen met ‘de hemelse omhelzing”
hartelijke groet,
Ronald
12/11/2009 op 10:10
Al teruglezend en jouw reactie heroverwegend, lijkt mij alleen je opmerking om de mens niet primair subject te zijn van spiritualiteit een opmerking van bovenaf. Dus dat wil ik nog even in proportie terugbrengen om jouw evenwichtigheid recht te doen.
Je opmerkingen over de veelzinnigheid van leven vind ik ook herkenbaar en de aspecten die je noemt geven ook herkenbaar weer hoe we spiritualiteit van onderaf in ons leven kunnen ervaren.
hgr, Ronald