GodUnbound

Op deze 31 oktober 2016, aan de vooravond van het Reformatiejaar 2017 waarin we 500 jaar protestantisme vieren, wil ik zeggen: laten we de Galatenbrief opnieuw lezen en de explosieve kracht ervan ervaren. Deze keer niet ten aanzien van Joodse tradities maar van gereformeerde tradities.

De Galatenbrief

De voorbije maanden heeft de brief van Paulus aan de Galaten voor mij een nieuwe aantrekkingskracht gekregen. Dat liep eigenlijk zo: nu de vrucht van de Geest (uit Galaten 5) een seizoen lang centraal staat in de Plantagekerk Zwolle, wilde ik graag eens de brief als geheel op me in laten werken – de ‘vrucht van de Geest’ in de context dus van het geheel van de brief.

Dat is niet direct mijn gebruikelijke manier van doen. Dat heeft te maken met keuzes tijdens mijn theologiestudie: ik koos (in de studie-opzet van toen) nadrukkelijk voor praktische theologie als hoofdvak en dogmatiek als bijvak. Dat is toch een soort van keuze die een leven lang mee gaat. De exegetische vakken konden me nooit zo bekoren en ik sta ook niet heel snel in een exegetische modus (wel in de meditatieve). Maar nu dus wel.

Eentje

En, lieve mensen, die Galatenbrief, dat is me er eentje. Lezen, lezen en nog eens herlezen, commentaren en artikelen raadplegen over de Galatenbrief, (her)ontdekken dat Luther een speciale liefdesverhouding had met Galaten (‘Meine Kätie’) en een recent verschenen boekje van Elaine A. Heath met de titel ‘God Unbound. Wisdom from Galatians for the Anxious Church‘ (Upper Room Books 2016) – het droeg allemaal bij aan mijn nieuwe belangstelling voor deze brief, die wel als de eerste door Paulus geschreven brief wordt gezien en die daarmee behoort tot de oudste documenten van het Nieuwe Testament. Wie terug wil naar de basis (en wie wil dat tegenwoordig niet), doet er goed aan zich te laven aan de Galatenbrief.

Laat u leiden door de Geest

De Galatenbrief dus. En waar klopt het hart van die brief? Wat is het wat Paulus nu écht wil zeggen?

Ik denk dat het dit is: ‘Laat u leiden door de Géést’ (Galaten 5:16). En ook dit: ‘Het is volkomen onbelangrijk of men wel of niet besneden is, belangrijk is dat men een níeuwe schépping is’ (Galaten 6:15). De Galatenbrief is een hartstochtelijk pleidooi om niet onder de wet te blijven of je daar weer onder te laten brengen, maar om door de Geest te leven als een nieuwe schepping.

Hoe moeten we leven? Dat is een nog altijd actuele vraag. Hoe moeten we leven? Niet volgens de wet, zegt Paulus, maar volgens de Geest. Maar wat bedoelt Paulus dan precies met de wet? Maar evengoed: wie is dan die Geest?

500 jaar na de Reformatie

Er liggen met de Galatenbrief zeer relevante vragen (en antwoorden) op de tafel van de kerk die zich 500 jaar na de Reformatie afvraagt: hoe nu verder? Daarom vind ik dat boekje van Elaine Heath (“dean of Duke Divinity School, Durham, and ordained elder in The United Methodist Church”) ook zo boeiend. Want het is precies met het oog op een kerk in verwarring dat ze inspiratie zoekt in de Galatenbrief. Ze schrijft over hoe de kerk zich moet laten leiden door de Geest, over hoe de kerk gekoesterde tradities moet loslaten (c.q. de ’traditie achter de traditie’ weer moet vinden, namelijk: ‘Ik maak alles nieuw’), over hoe de kerk weer een plek kan worden waar iedereen welkom is en niemand wordt buitengesloten, over hoe missie en mystiek in de 21e eeuwse kerk samen kunnen gaan.

Explosief

De Galatenbrief is een redelijk explosief document geschreven door een gepassioneerde volgeling van Christus die er geen doekjes om windt en hen vervloekt die een ander evangelie brengen (anders namelijk dan het evangelie-van-Jezus-alleen): ‘Ze moesten zich laten castreren, die onruststokers’ (Galaten 5:12). En bedenk wel: die onruststokers zijn de mensen die zeggen: de wet, de wet, de wet! Ze brengen hen die hadden gehoord dat je je mag laten leiden door de Geest in grote verwarring: ‘Er is geen ander evangelie, er zijn alleen maar mensen die u in verwarring brengen en het evangelie van Christus willen verdraaien’ (Galaten 1:7).

Daar is nog veel over te denken, te bidden, te lezen, te schrijven en te preken. Deze insteek helpt mij in elk geval verder bij het lezen van de brief, in een soort tweetrapsraket. Lees overal waar in de Galatenbrief wordt gesproken over ‘de wet’ (zonder meer) eens: ‘Joodse tradities’. En lees vervolgens eens overal waar je net Joodse tradities hebt gelezen: ‘gereformeerde tradities’ (met in je achterhoof: ‘Ecclesia Reformata Semper Reformanda’).

Er is meer

Dit is mijn hoop: dat we als kerk 500 jaar na de Reformatie opnieuw de explosieve kracht van de Galatenbrief ontdekken. Want het is een brief vol van het verlangen naar het meer van de Geest waar het evangelie van Jezus zo vol van is. Meer van de Geest. Meer vrijheid. Meer belofte. Meer vertrouwen. Meer Jezus. Meer (van het ware) evangelie. Meer genade. Meer zachtmoedigheid. Meer vreugde. Meer geloof. Meer rechtvaardigheid. Meer ‘Christus leeft in mij’. Meer van de ‘gestalte van Christus in u’. Meer nieuwe schepping. Meer leiding van de Geest.

Om nog een keer Paulus aan te halen (ik zei al dat het een explosieve brief is): ‘Wanneer iemand u iets verkondigt dat in strijd is met wat ik u verkondigd heb, al was ik het zelf of een engel uit de hemel – vervloekt is hij!’ (Galaten 1:8)

En: ‘Wanneer de Geest ons leven leidt, laten we dan ook de richting volgen die de Geest ons wijst ‘ (Galaten 5:25).

De Reformatie vieren betekent voor mij: de Galatenbrief herlezen, niet om te ontdekken wat Luther erin vond na 1000 jaar Rooms-Katholieke tradities maar wat wij er nu in horen na 500 jaar gereformeerde tradities.