Op zondag 7 februari 2021 preekte ik in de Plantagekerk Zwolle over de acht gelukkigprijzingen van Jezus uit Matteüs 5:3-10. Hieronder kun je de preek als podcast terugluisteren. En daaronder vind je de preek in uitgeschreven vorm. Gespreksvragen vind je hier.

Lieve mensen, in het filmpje van het kindermoment wordt gevraagd om nog wat tips die kunnen helpen niet boos te worden. Ik weet niet wanneer jij voor het laatst boos was. Misschien vanmorgen nog wel om iets wat er gebeurde, of misschien over iets wat langer geleden.  

Maar tips om niet boos te worden? Ik wil vandaag één tip geven die je zal helpen daar beter mee om te gaan en dat is: Ga naar Jezus en luister naar die acht gelukkigprijzingen.  

Afgelopen woensdag hadden we dat gemeentemoment op YouTube Live. Ik heb toen op basis van wat daar naar voren werd gebracht over ‘leven in de woestijntijd’, gezegd dat er ook oases zijn (miniwebinar ‘Oases in de woestijn’). Die kom je soms zomaar tegen. Zomaar een prachtige dag bijvoorbeeld. Die prachtige witte wereld vandaag is voor heel veel mensen als soort oase in de woestijn, een oase die je zomaar geschonken wordt. Maar soms moet je zoiets ook zoeken of zelf scheppen.  

Dat zoeken zou ik vandaag willen verbinden met de tip, dat je naar die woorden van Jezus toegaat en daar aandachtig en intensief en liefdevol naar luistert. De acht gelukkigprijzingen van Jezus, als een oase om naar toe te gaan. Misschien juist wel als je gefrustreerd en boos bent. Ga naar Jezus toe en luister naar wat hij te zeggen heeft. Want Jezus wijst in zijn woorden uiteindelijk een weg van geweldloosheid, zachtmoedigheid, en nederigheid, van zuiverheid en barmhartigheid.  

—

Het is heel belangrijk om ook de sfeer van Jezus’ woorden te proeven. Wat zijn dat nou voor woorden die Jezus hier spreekt? Dit is het eerste wat ik daarover wil zeggen: Het is een grote vergissing als we denken dat deze woorden van jezus als het ware nieuwe geboden zijn. Dat Jezus dus eigenlijk zegt: gij zult nederig zijn. En: gij zult treuren. En: gij zult zachtmoedig zijn. Maar dit zijn geen geboden. Jezus doet hier echt iets nieuws. Het zijn gelukkigprijzingen.  

Het is dus een grote vergissing om te denken dat Jezus hier nieuwe geboden geeft. Hij geeft ons gelukkigprijzingen die ons een weg wijzen om te gaan en waar Jezus zelf met ons meegaat. Wij zijn hier niet in de Sinaïwoestijn, op de berg van de tien geboden van het Oude Testament. We zijn hier in de oase van het meer van Galilea van de acht gelukkigprijzingen van het Nieuwe Testament. 

‘Gelukkig’, zegt Jezus. En wat mooi is? Het Psalmenboek opent met precies hetzelfde woord. ‘Gelukkig de man en de vrouw die zich verdiepen in het woord van God. Zijn of haar leven komt tot bloei.’ Dat is de sfeer waarin we gebracht worden. Helemaal aan het begin van het Psalmenboek krijgen we te horen dat je gelukkig wordt, dat je tot bloei komt als je luistert naar de woorden van God, als je luistert naar de woorden van Jezus.  

Dat woord ‘gelukkig’ dat Jezus hier gebruikt, is in het Grieks het woord ‘makarios’. Dat kun je op verschillende manieren vertalen. Dat is nu vertaald als ‘gelukkig’. Het wordt ook wel vertaald met ‘zalig’. Maar je zou het ook kunnen vertalen met: ‘Je bent goed op weg’. Je bent goed op weg als je nederig bent, want dan zul je het koninkrijk van God zien. Je bent goed op weg als je treurt, want dan zul je getroost worden. Je kunt daar ook het woord ‘bloeiend’ neerzetten: Tot bloei kom je als je nederig bent. Tot bloei kom je als je zachtmoedig bent. Tot bloei kom je als je een vredestichter bent. Tot bloei komen. 

Ik heb gisteren de Online Jeugdleidersconferentie meegemaakt die ook over bloeiend jeugdwerk ging. En één van de dingen die me daar erg trof, is dat er gezegd werd dat het zo belangrijk is dat we onze jongeren in aanraking brengen met God en met Jezus. Dan komt je leven tot bloei.  

En dat geldt voor ons allemaal. Het is zo belangrijk dat we in aanraking komen met God en met Jezus, zoals nu hopelijk ook gebeurt. We zijn in een oase en we luisteren naar de woorden van Jezus. We mogen erop vertrouwen dat we tot bloei komen als we de stem van Jezus echt laten resoneren in ons hart en in ons leven.  

Misschien is de mooiste vertaling van ‘makarios’ wel het woordje ‘gezegend’. Niet: gij zult dit en gij zult dat. Nee, gezegend de mensen die nederig van hart zijn. Ik lees ze nog een keer voor: 

‘Gezegend wie nederig van hart zijn, 

want zij zullen het koninkrijk van de hemel binnengaan. 

Gezegend mensen die treuren, 

want zij zullen getroost worden. 

Gezegend mensen die zachtmoedig zijn, 

want zij zullen het land bezitten. 

Gezegend mensen die hongeren en dorsten naar gerechtigheid, 

want zij zullen verzadigd worden. 

Gezegend mensen die barmhartig zijn, 

want zij zullen barmhartigheid ondervinden. 

Gezegend mensen die zuiver van hart zijn, 

want zij zullen God zien. 

Gezegend mensen die vrede stichten, 

want zij zullen kinderen van God genoemd worden. 

Gezegend mensen die vanwege de gerechtigheid vervolgd worden, 

want zij zullen het koninkrijk van God binnengaan.’ 

Geen in steen gebeitelde eisen, maar door Jezus’ stem gegeven uitnodigingen. Uitnodigingen om de achtvoudige weg van Jezus te gaan en zo te leven in het koninkrijk van God. Het zijn geen geboden. Het zijn gelukkigprijzingen.  

In het inspiratietraject dat loopt en waar veel mensen aan meedoen, gaf iemand mij terug: Weet je dat het in de katholieke traditie wel de acht zaligheden worden genoemd? Zaligheden. Dat is lekker. Het smaakt naar meer. Het zijn acht zaligheden die ons laten verlangen naar meer in het leven van het koninkrijk van God.  

—

Laten we bij die acht gelukkigprijzingen ook vooral eens letten op de tweede helft van die zinnen. De zinnen bestaan steeds uit twee delen: Gelukkig wie nederig van hart zijn – want zij zullen het koninkrijk van God beërven.  

Die Bergrede van Jezus gaat helemaal over het koninkrijk van God, wat je ook terugziet in die acht zaligprijzingen. De eerste en de laatste hebben hetzelfde slotzinnetje: ‘want zij zullen het koninkrijk van de hemel binnengaan.’  

Dus dat koninkrijk van God is het belangrijkste wat Jezus heeft te vertellen. En die zes daar tussenin liggende beloften – de tweede helft is steeds een belofte – die werken als het ware uit wat het nou betekent om in dat koninkrijk van God te leven.  

Ik merk dat voor veel mensen ‘het koninkrijk van God’ best wel een abstracte uitdrukking blijft. Wat is dat nou eigenlijk dan: ‘Leven in het koninkrijk van God’. Het is zo belangrijk te weten wat dat koninkrijk van God is, want dat is de kernboodschap van Jezus. Jezus zegt dus: Dat koninkrijk van God, daar begin ik die acht zaligprijzingen mee en ik eindig daarmee. En daar tussenin zegt Jezus dan: Dat koninkrijk van God, dat betekent dat je getroost wordt. Elke keer als je troost ervaart, ervaar je iets van het koninkrijk van God. Dat betekent dat je ‘het land’ zult bezitten. Bij ‘land bezitten’ moet je in Bijbelse termen denken aan het Beloofde land, aan de wereld waar God Heer is en een liefhebbende Vader. Dus, je zult het land bezitten, het Beloofde land waar alles goed is. Je zult worden verzadigd. En als je merkt dat je verlangen naar gerechtigheid verzadigd wordt, dat je daar blij mee bent en vol van wordt, dan is dat het koninkrijk van God. Je ontvangt barmhartigheid. Overal waar je iets van barmhartigheid ziet en vergevingsgezindheid, daar is het koninkrijk van God.  

‘Je ziet God’, zegt Jezus zelfs. Gelukkig wie zuiver van hart zijn, want zij zullen God zien. Misschien denk je bij ‘God zien’: dat is voor later. Maar het zou gek zijn dat dit dan voor later is en verzadigd worden voor nu en barmhartigheid ervaren voor nu. God zien is ook voor nu. Wij kunnen nu God zien, wij kunnen Jezus zien. En waar we hem zien met de ogen van ons hart, daar zijn we in het koninkrijk van God. 

‘Koninkrijk van God’ betekent ook: je wordt een kind van God genoemd. Als je dat tot je door laat dringen: ‘Ik ben een kind van God’, dan is dat het koninkrijk van God op aarde zoals in de hemel.  

—

Jezus wijst ons dus een achtvoudige weg aan om te gaan; een weg waarlangs we zegen ervaren en waar we het koninkrijk proeven. Ik preek hier nu over in het kader van ‘Jezus leven’. Hoe ziet dat er nou uit, hoe leef je Jezus in je dagelijkse bestaan? Nou, deze achtvoudige weg is een pad om te gaan.  

Ik vertaal ze nu ook nog even naar acht kernwoorden; acht kernwaarden zou je ook kunnen zeggen. Acht kernwaarden voor een leven dat vol is van het koninkrijk van God. Dat zijn deze waarden:  

1 Nederigheid.  

2 Kwetsbaarheid – dat is even mijn vertaling van ‘Gelukkig wie treuren’. ‘Treuren’, dat betekent allereerst dat je toelaat dat er pijn en verdriet is in je leven en dat je daar kwetsbaar over bent. Kwetsbaarheid is een kernwaarde in het koninkrijk van God. 

3 Zachtmoedigheid  

4 Integriteit – zo vertaal ik even: ‘Zalig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid’. Ook een kernwaarde van het koninkrijk van God. Die gerechtigheid en barmhartigheid zijn niet allereerst dat we gerechtigheid en barmhartigheid in deze wereld brengen. Dat vloeit er zeker uit voort. Maar allereerst is ‘gerechtigheid’ een innerlijke goedheid die vanbinnen zit. En die ‘barmhartigheid’ is een innerlijke vergevingsgezindheid. Dus ‘integriteit’ houdt in dat je een mens uit één stuk bent. Dat is een kernwaarde uit het koninkrijk van God. 

5 Barmhartigheid 

6 Zuiverheid  

7 Vredelievendheid – ‘Gelukkig wie een vredestichter is.’  

8 Standvastigheid – Dat heeft te maken met: ‘Gelukkig wie vanwege de gerechtigheid vervolgd worden’. Want er komt ook tegenslag mee als je leeft in het koninkrijk van God. Het kan niet anders of er komen ook tegenslagen. Jezus leefde volop in het koninkrijk en je weet wat er met hem gebeurd is, het bracht hem aan het kruis. En zo kunnen wij niet denken dat wij er, om zo te zeggen, gemakkelijk van afkomen. Er zal vervolging zijn. We zullen teleurstelling en tegenslag en tegenstand ervaren. En dat vraagt om standvastigheid.  

—

En wat is nou de belofte van Jezus? Hij zegt: Als je de weg van die kernwaarden gaat, dan zul je merken dat daarin het koninkrijk van God tevoorschijn komt.  

Zo wil ik dat graag onder woorden brengen. We zeggen weleens in de kerk dat wij bouwen aan het koninkrijk van God. Maar weet wel: wij bouwen niet aan het koninkrijk van God. Dat kunnen wij helemaal niet. God bouwt zijn koninkrijk en wij merken soms even en soms wat langer dat het koninkrijk van God tevoorschijn komt op die plekken waar wij nederig zijn en kwetsbaar en zachtmoedig en standvastig. We ontdekken dat het koninkrijk van God ons daar geschonken wordt als een gave en een verrassing van God zelf. 

De achtvoudige weg van Jezus’ leven. Dat zijn die acht gelukkigprijzingen, die acht zaligheden die naar meer smaken.  

—

In het inspiratietraject vroeg ik ook aan de mensen welke van de acht gelukkigprijzingen hun het meeste aansprak. Misschien kun je daar ook even zelf over nadenken. Aan welke van die acht woorden moet je meteen denken? Welke vind jij op dit moment het belangrijkst?  

Wat mij in de antwoorden opviel, is dat er twee duidelijk uitsprongen, namelijk: ‘Gelukkig de treurenden, want zij zullen getroost worden’ en ‘Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden’.  

‘Gelukkig de treurenden’. Want veel mensen maken veel verdriet mee in hun leven en wat is het mooi dat Jezus daar als het ware een draai aan geeft. Juist in dat verdriet en die kwetsbaarheid – die er dan is en waar je ruimte voor maakt – komt er iets van het koninkrijk van God tevoorschijn. Misschien moet je wel denken aan iets dat in jouw leven speelt of gespeeld heeft. Juist op momenten dat het heel moeilijk was – en je je daar niet tegen verzette, maar daaraan overgaf – juist in die momenten merkte je: ja nu ervaar ik toch iets van troost, juist omdat mijn verdriet er gewoon mag zijn.  

Dus: ‘Gelukkig de treurenden’ kwam in de antwoorden sterk naar voren. 

En ook: ‘Gelukkig de vredestichters’. Ik denk dat we allemaal wel weten en ook wel ervaren, dat we in een tijd leven met veel agressiviteit en frustratie. Dat kwam ook heel mooi in het Kindermoment naar voren. We zijn wat gefrustreerd over al die coronamaatregelen en de lontjes worden wat korter. Wat is het dan belangrijk een oase te zoeken, zoals we hier nu aan het doen zijn. We zoeken de oase van de acht gelukkigprijzingen van Jezus. We gaan aan zijn voeten zitten om naar hem te luisteren. Dat is zo belangrijk om te doen.  

Dat gaat vaak niet vanzelf. We moeten de oase zoeken. En wat is het dan goed om Jezus te horen zeggen: ‘Gezegend de mensen die vrede stichten, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.’  

Ik hoop dat jij ook zo’n vredestichter wilt zijn. Misschien betrap jij je er ook wel op dat je vaak kritiek hebt en dat je vaak loopt te klagen over van alles wat er is. Er zijn natuurlijk best momenten dat het goed is om dat te doen. Maar je kunt er ook in vastlopen. En dan is het goed om naar die oase toe te gaan, om Jezus te zien en Jezus tegen jou te horen zeggen: ‘Gezegend ben je als je vrede sticht.’  

Ik hoop dat je aanvoelt dat dit geen harde eis is, geen in steen gebeiteld gebod, maar een uitnodiging. Wie wil niet gezegend worden? Gezegend ben je als je vrede sticht. Daarin komt het koninkrijk van God tevoorschijn. 

—

Ik ga afronden. Het kindermoment ging heel erg over die geweldloosheid. Ik zou er graag nog veel meer over willen zeggen, maar daar is nu geen tijd voor. Onder deze preek vind je nog een paar linkjes naar iets meer over die geweldloze communicatie. Want het is wel belangrijk zo met elkaar te communiceren, te praten dat er geen agressie en frustratie in zit. Maar dat je vanuit je binnenste, vanuit wat je voelt en vanuit waar je behoefte aan hebt, eerlijk zegt: dit heb ik nodig, dit wil ik van je vragen.  

Op het gevaar af dat ik daar nu toch weer een heel verhaal over houd, deze ene tip nog voor vandaag, 7 februari 2021. Die dag dat het zo sneeuwde – voor de 50-plussers onder ons: het lijkt wel een beetje op 1979, maar vandaag is het lang zo erg nog niet – die bewuste dag hadden we het in de kerk over de acht gelukkigprijzingen van Jezus.

We werden er toen op gewezen dat er een achtvoudige weg is om te gaan. Als je die weg gaat komt er zegen in je leven. Gezegend mensen die nederig zijn. Gezegend mensen die treuren. Gezegend mensen die vrede stichten. Gezegend mensen die standvastig zijn. Gezegend mensen die weten dat we echt God nodig hebben.  

Ik nodig jullie uit om die weg te gaan. Jezus gaat je voor.  

Amen.

Over Geweldloze communicatie