Preek | Shabbat Shalom!

Toegroeien naar Christus die onze rust is

Preek zondag 22 september 2024 (over Jesaja 58:13-14)

Luister de preek als podcast:

Ik ben de afgelopen maanden gefascineerd geraakt door de sabbat. Iets daarvan deelde ik twee weken geleden. Toen preekte ik over Jezus’ uitnodiging: “Neem mijn juk op je en leer van Mij.”

Dit was ongeveer wat ik zei, om het geheugen even op te frissen: Jezus leert ons dat wij rust zullen vinden als we zijn juk op ons nemen, als we zijn visie op het leven, zijn levensstijl omarmen. En in die visie en die stijl neemt de sabbat een cruciale plek in. “Want de Mensenzoon is heer over de sabbat.” Sabbat is een belangrijke geestelijke discipline die onderdeel uitmaakt van het juk van Jezus. En ik geloof dat die sabbat nodig is in onze samenleving en ook in de kerk. Dat we weer leren om de sabbat te oefenen. Om zo de rust te herontdekken die God ons geeft op zijn manier. Sabbat dat is 24 uur stoppen met alles wat belangrijk is, met wat je wilt bereiken, met je werk, met steeds maar á aan staan met altijd maar je smartphone erbij pakken. 24 uur stoppen en God in je leven laten werken. Sabbat.

Dat is voor mij ook een totaal nieuw onderwerp, ik ben me er in aan het verdiepen. En ik hoop dat wij een sabbatvierende gemeente gaan worden. Omdat Jezus zegt: “Mijn juk is zacht en mijn last is licht. Dan zullen jullie werkelijk rust te vinden.”

Daar stopte ik twee weken geleden, en deze Startzondag leek me een mooi moment om daar een begin mee te maken.

Ik kan me voorstellen dat je denkt: waar komt dat nou opeens vandaan? Hoe komt hij daar nu zo bij? Of dat je dit soort vragen hebt:

Is de sabbat niet een Joods gebruik dat voor de christelijke gemeente niet geldt? Is de zondag niet in de plaats van de sabbat gekomen?
Gaan we opnieuw aan ‘zondagsheiliging’ doen (met alle negatieve associaties die veel mensen daarbij hebben)?
Moeten de winkels weer dicht op zondag?
Hebben we het niet al druk genoeg, dat we nu ook nog weer iets moeten met de sabbat?
Is die sabbat niet ook weer een hype in de christelijke bubbel (want wie goed kijkt en luistert kan er de laatste tijd meer over horen; tijdens de New Wine Conferentie bijvoorbeeld waren er deze zomer 4 preken aan gewijd)?
Denk jij dat wij met ons gezin met drie kleine kinderen, twee banen, zorg voor onze ouders en al onze sociale contacten er ook nog een sabbat op na kunnen houden?
Wordt dit sowieso niet iets heel wettisch dat van regels van wat er allemaal wel en niet mag aan elkaar hangt?

En nog meer van dat soort vragen. Eerlijk gezegd vind ik het nog best lastig om de goede insteek te vinden. Als je je verdiept in de sabbat zijn er zo ongelooflijk veel dingen te ontdekken. In de Bijbel zelf. In de Joodse spiritualiteit. In hoe de christelijke kerk ermee is omgegaan. En ook als het gaat om de praktische invulling.

We gaan toch een poging wagen. Niet uit en soort van hobbyisme of luxe. Maar omdat we willen toegroeien naar Christus. Hij nodigt ons uit om rust te vinden. Christus zelf is onze rust. Hij is de Heer van ons leven én de Heer van de sabbat.

En ook omdat een van de grotere problemen in onze samenleving en in onze eigen levens dit is: rusteloosheid, gejaagdheid, gehaastheid, drukte, hectiek, overbelasting, altijd ‘aan’ staan. En daar zijn nog veel meer woorden voor te verzinnen.

En tegelijk is er in diezelfde samenleving, los van de christelijke gemeente, ook heel veel oog voor dit probleem. Er is een enorm aanbod op het gebied van rust vinden, in balans komen, ontspannen, op retraite gaan, en nog veel meer.

Ik vond het bijvoorbeeld wel grappig dat ik dit reclamebord tegenkwam op het plein tegenover de Jumbo in Meppel waar we onze boodschappen regelmatig doen.

Daar kom ik dus zomaar op straat dat woord ‘sabbat’ tegen. Een sabbatical van 30 jaar. De Staatsloterij doet in deze reclame dus een appèl op het bewuste of misschien ook minder bewuste verlangen van de meeste mensen naar rust, meer rust, meer sabbat in je leven. We willen graag loskomen van onze dagelijkse sleur en van de ratrace waarin we ons gevangen voelen zitten: stoppen met werken, tot rust komen en genieten. Een sabbatical van maar liefst dertig jaar!

En van de zomer al, lag er bij ons een nummer van het blad Flow op tafel. Met op de voorkant de herkenbare vraag: ‘Hoe rust jij uit deze zomer?’ En ik las deze passage:

“In deze tijd is het leven onrustig. We hebben niet alleen een berg complexe taken, maar worden ook geplaagd door een diepgeworteld gevoel dat we ergens aan moeten voldoen, dat we het meeste uit onze tijd moeten halen, dat we pas van vrije tijd mogen genieten als we de uren, dagen, maanden daarvoor heel hard gewerkt hebben.

Door dat verinnerlijkte ‘moeten’, afgewisseld met het rusteloze scrollen op de socials, zijn we chronisch overprikkeld (…). Het ontbreken van een echte pauze leidt (…) tot een overbelast zenuwstelsel met symptomen als kortademigheid, nervositeit, lichte ontvlambaarheid, besluiteloosheid en verstoorde slaap.”

Herken je daar iets van?

En ik denk dat een heel belangrijke en tegelijk heel boeiende vraag om te stellen deze is: en wat heeft de kerk hier nu te bieden? Wat zit er in het evangelie van redding en verlossing door Jezus Christus wat ons helpt om te genezen van onze gejaagdheid en gehaastheid, van onze werkverslaving en telefoonverslaving, van ons altijd maar ‘aan’ staan en niet meer weten waar de pauzeknop zit?

Er is een antwoord op die vraag, een antwoord dat we in de kerk maar nauwelijks meer kennen. Dat antwoord luidt: sabbat. Dat woord betekent letterlijk: stoppen. Stop, hou op, met werken en kom tot rust en geniet. En zoek God! En doe dat 24 uur achter elkaar.

Als je rusteloosheid en hectiek ervaart en onder de last ervan gebukt gaat, en als je dat in eerlijke momenten misschien zelfs durft te bestempelen als zonde – je doel missen – of een verslaving – verslaafd aan werk, aan social media, aan aandacht, aan dopamine, aan snelheid, aan productiviteit, aan likes – als dat zo is, dan is de ontdekking van de sabbat niets minder dan een kans om te genezen, om gered te worden, om het evangelie van Jezus, die zichzelf de Heer van de sabbat noemt en die ons uitnodigt om rust te vinden, aan den lijve te ervaren.

Er zijn in de Bijbel, in het Oude Testament en het Nieuwe Testament talloze sabbat-teksten om over te preken. Ik moest ergens beginnen en kwam uit bij deze profetische woorden van Jesaja:

“13 Wanneer je je voeten rust gunt op sabbat
en geen handel drijft op mijn heilige dag,
wanneer je de sabbat als een dag van vreugde ziet,
de dag van de HEER als een heilige dag,
wanneer je hem in ere houdt door niet je gang te gaan,
geen handel te drijven of zaken te bespreken,
14 dan vind je vreugde in de HEER.
Ik zal je voeren over de hoogste bergen
en je laten genieten van het land
dat Ik je voorvader Jakob in bezit heb gegeven.
De HEER heeft gesproken!

Ja, de HEER spreekt! Dat is het bijzondere van alle profetie: dat God zelf aan het Woord komt. Dat is vaak ook heel kritisch en confronterend. In het voorafgaande worden harde noten gekraakt over het vasten, een andere belangrijke geestelijke discipline voor Gods kinderen, naast de sabbat. Dit wordt gezegd in Jesaja 58:3-4:

“‘Waarom ziet U niet dat wij vasten,
en merkt U niet op dat wij ons onthouden?’
Omdat jullie op je vastendagen nog handeldrijven
en jullie arbeiders afbeulen,
omdat jullie onder het vasten strijden en ruziën
en er gewelddadig op los slaan.
Als je op die manier vast,
wordt je stem niet gehoord in de hemel.”

Zoiets kan natuurlijk ook rond de sabbat gebeuren, dat er invulling aan wordt gegeven op een manier die haaks staat op de bedoeling. Zo heeft Jezus ook felle gesprekken met de Farizeeën over de sabbat, omdat ze die dag hebben belast met allerlei regels die het onmogelijk maakten om goed te doen voor mensen in nood. Dat is nooit de bedoeling geweest!

Maar over de sabbat klinkt hier een heel positief geluid. Er klinkt een lied, een lofzang op de sabbat als de heilige dag die een vreugdevolle dag is. Dát is de bedoeling van de sabbat: vreugde in de HEER vinden. Vreugde en vrede! Daar gaat sabbat over.

Ik kwam een prachtig lied tegen, waarin het heel vreugdevol aan toegaat, met alleen maar de eenvoudige tekst: “Shabbat Shalom”. Dat is de groet waarmee Joden elkaar begroeten bij het begin van de sabbat. Shabbat Shalom! Ik wens je een gezegende en vredige sabbat! We gaan er naar kijken en naar luisteren, en voel je vrij om mee te zingen!

Deze vreugde, een speelse vreugde, die heeft God voor ons in gedachten als Hij zegt: Gedenk de sabbatdag. Houd je aan de sabbat. Het is een heilige dag, een apart gezette dag, een bijzondere dag, een dag van vreugde. Niet een dag van niks mogen en veel regels, maar een dag waarop je echte rust en vrede en vreugde kunt ervaren, omdat je alles wat zes dagen lang zo belangrijk is 24 uur lang loslaat.

Iemand schreef: ‘Als we sabbat hebben gevierd dan hebben we drie dagen om terug te denken aan de vreugde die we hebben ontvangen en dan nog eens drie dagen om uit te kijken naar de volgende dag van vreugde.’

Ik wil ook graag die toon zetten als we ons de komende tijd wat meer verdiepen in de sabbat of de rustdag. Voor veel christenen is die rustdag de zondag. Maar het lijkt me ook goed mogelijk dat je een andere dag in de week vorm geeft als jouw sabbat. Welke dag het is, is voor nu even minder belangrijk. Dát God zo’n dag is heeft gegeven, één van de zeven dagen, dat heeft als doel dat Gods vreugde in ons leven komt en ook kan blijven. De sabbat is niet allereerst een gebod maar een geschenk.

Als je één zevende van je tijd Gods rust en Gods vreugde zoekt, dan knap je daar echt van op!

Jesaja maakt duidelijk dat sabbat dus ook betekent dat er dingen zijn die je niet doet:

je stopt met doordraven (je gunt je voeten rust)
je drijft geen handel – je bent niet met je dagelijkse werk bezig
je gaat niet je gang – altijd maar doorgaan
je bespreekt geen zaken – je probeert ook niet te praten over of te denken aan je werk

Het gaat dus om een onderbreking van de dingen die we de andere zes dagen doen en waar we trouwens ook volop van kunnen genieten. Die zes dagen vol bezigheden en werk en handel en contacten en drukte en lekker bezig zijn – die zijn prachtig. Zo heeft God het ook bedoeld. We hebben zes dagen om te werken en lekker bezig te zijn! Maar als de zevende dag ook volstroomt met al die drukte en bezigheden – dán gaat er iets mis. Dan sijpelt de vreugde van de HEER langzamerhand weg uit je leven.

God zegt als Schepper: werk zes dagen, maar heilig de zevende dag, geniet van de rust die ik heb geschapen op de zevende dag. Die heb je echt nodig om het vol te houden en om met Mij verbonden te blijven. De sabbat verbindt ons direct met de schepping, met de aarde die door God gemaakt is, met het land, het beloofde land, met de nieuwe wereld die komt. Dat zien we ook terug in die profetie:

“Ik zal je voeren over de hoogste bergen
en je laten genieten van het land
dat Ik je voorvader Jakob in bezit heb gegeven.”

De sabbat is een dag om weer te beseffen dat we leven tussen het paradijs van de schepping van het begin en de nieuwe wereld die komt. Sabbat houden betekent: dat je een uitsparing in de tijd maakt om te beseffen dat het leven op aarde altijd bedoeld is als leven in een vrederijk, in een land van vreugde. Nu de wereld steeds digitaler wordt, hebben we het denk ik meer dan ooit nodig om ruimte te maken voor dat besef. Ik moest denken aan deze woorden uit Jesaja 32:18:

“Mijn volk zal wonen in een oase van vrede,
een veilige woonplaats,
een oord van rust en zorgeloosheid.”

De sabbat: een oase van vrede, een veilige woonplaats in de tijd, een oord van rust en zorgeloosheid.

Hoe zou dit er nu uit kunnen zien in onze levens? Joke en ik zijn een paar maanden geleden begonnen met oefenen met sabbat houden. Gezien mijn werk is zondag daarvoor niet de ideale dag. Wij hebben gekozen voor een sabbat van vrijdagavond 18 uur tot zaterdagavond 18 uur.

De twee belangrijkste dingen die we doen: geen werkgerelateerde taken en geen schermen. Oftewel: stoppen met werken – dat vind ik zelf best lastig. En stoppen met steeds maar ‘aan’ staan en elk moment of aanleiding aangrijpen om weer op de smartphone of de laptop te gaan of naar een ander beeldscherm te kijken.

En waar we mee willen oefenen – en dat lukt heus nog niet altijd even goed, het is echt een leerproces – zijn deze vier dingen die samen van de sabbat echt sabbat maken, en die ik nu ten slotte aanreik om het ook wat concreter te maken. Want hoe kan dit in jouw leven, in jouw gezin, in jouw huis eruit zien:

Stoppen met werken (geen agenda, geen taken die moeten, offline zijn)
Tot rust komen (uitrusten, ontspannen, lezen, een spelletje doen, muziek luisteren)
Genieten (buiten zijn, lekker eten, mensen om ons heen)
God zoeken (door deze eerste drie heen God aanbidden en van Hem houden)

Hoe zou je je voelen als je elke week een minivakantie zou hebben van 24 uur waarin je je ook nog dichterbij God voelt?

“Neem mijn juk op je, en leer van Mij, dan zul je rust vinden.” Die woorden van Jezus zijn een uitnodiging om heel concreet en praktisch tijd te maken in je week om die rust dan ook te zoeken en vrede te vinden.

Shabbat Shalom, lieve mensen. Zoek manieren om in je eigen situatie de rust te vinden die God je wil geven door de sabbat te vieren.

Het lied dat we nu gaan zingen geeft mooi woorden aan dat sabbatsverlangen naar rust en vertrouwen in God.

Gespreksvragen

Wat betekent ‘sabbat’ voor jou persoonlijk, en in hoeverre herken je de behoefte aan rust en herstel in je eigen leven zoals in de preek wordt benoemd?
De preek noemt de sabbat als een essentieel onderdeel van Jezus’ juk. Hoe denk je dat het houden van een sabbat kan bijdragen aan een diepere relatie met Christus?
Welke uitdagingen zie jij in het daadwerkelijk vieren van de sabbat in onze moderne, drukke samenleving?
Hoe zie jij de verhouding tussen de sabbat als een gebod uit het Oude Testament en de christelijke invulling daarvan in de huidige tijd?
Hoe zou het vinden van vreugde in de sabbat er in jouw leven uit kunnen zien?
In de preek wordt rusteloosheid en gehaastheid aangehaald als grote problemen van deze tijd. In hoeverre denk jij dat de sabbat een oplossing kan bieden voor deze problemen?
De preek benadrukt dat de sabbat geen dag van regels is, maar van vreugde en vrede. Hoe zou jij persoonlijk vorm kunnen geven aan zo’n dag zonder dat het wettisch aanvoelt?
De preek noemt de sabbat een ‘oase van vrede’. Wat zou er in jouw leven veranderen als je echt een vaste dag van rust zou inlassen?
Welke obstakels ervaar jij bij het loslaten van werk en technologie tijdens een rustdag?
Hoe denk je dat de kerk de gemeenschap kan helpen om de sabbat te omarmen als een manier om dichter bij God te komen en te groeien in geloof?