In vrede met elkaar leven

Toegroeien naar Christus die ons vergeeft

Preek zondag 15 september 2024 (over Johannes 20:19-23)

Luister de preek als podcast:

Preek

In deze Vredesweek, waarin we wereldwijd aan vrede denken en op vrede hopen, wil ik jullie even meenemen, niet naar Oekraïne of Gaza, maar naar Colombia, een land waar ook heel veel kapot is gemaakt door oorlogen en conflicten. Ik las er in een krant over.

Deze kop trok mijn aandacht: “In Colombia zingen ex-guerrillastrijders en slachtoffers samen. ‘Vergeving kwam vanzelf’.”

Het verhaal gaat over het Verzoeningskoor. Niemand van de koorleden is gelabeld als ‘dader’ of ‘slachtoffer’. Ze weten dat niet van elkaar. Ze zijn in het koor in de eerste plaats muzikale stemmen: bas of tenor, alt of sopraan.

Martha is een van de koorleden. Ze is diep gewond door de oorlog: ze verloor haar man en haar broer. Martha kwam naar het koor maar was heel sceptisch: “Ik kom hier alleen maar omdat het van mijn therapeut moet. Van mij hoef je geen vergeving te verwachten.” Ze was boos toen ze in het begin meedeed in het koor, en ze was vastberaden om verbitterd te blijven. Maar door de kracht van muziek en het samen zingen en de verbinding die ontstond, begon er iets in haar langzaamaan te veranderen.”

Maria is dirigent van het koor. Zij vertelt: “Als twee of meer mensen samen zingen, synchroniseert hun hartslag. Dat blijkt uit onderzoek. Stel je voor: mensen die jarenlang tegenover elkaar stonden, slachtoffers en strijders, mensen die gedood hebben en mensen van wie geliefden zijn vermoord – die in één koor zingen. Terwijl hun stemmen samenkomen, synchroniseren hun hartslagen. En wat eerst ondenkbaar leek – om in dezelfde ruimte te zijn, laat staan samen te zingen – leidt nu tot diepe vriendschappen en uiteindelijk zelfs vergeving.”

Ik vind dat een heel bijzonder verhaal. Het is een klein maar hoopvol vredesinitiatief. Misschien resoneert het verhaal ook wel met iets wat in jouw leven speelt. Je voelt je gewond. Je worstelt met bitterheid. Er is iets gebeurd waarvan je denkt: “Vergeving is niet mogelijk.” En dan is vrede ver te zoeken.

Wat is vrede eigenlijk? Wat zoeken we als we naar vrede verlangen? In de PreekKracht Appgroep deelde ik 7 woorden die te maken hebben met vrede, met de vraag welke twee woorden het meest resoneerden.

Dat leverde dit beeld op:

Rust en harmonie zijn voor veel mensen de woorden die het best bij vrede passen. Vrede gaat over harmonieuze relaties, dat alles heel is, heelheid. Daar ligt dat woord shalom achter dat we uit de Bijbel kennen en dat een heel grote rol speelt als we willen samenvatten wat nu toch de inhoud van het evangelie is. Dat zou je met één woord kunnen zeggen: Vrede. Shalom. Dat God alles heel maakt. Dat is de kern van de Bijbel, van het verhaal van God. Nieuwe harmonie in het koninkrijk van God. Dat is vrede. Het is het woord waar elke kerkdienst zo’n beetje mee begint en eindigt. “Genade is er voor jullie en vrede!” De HEER wendt jullie zijn gelaat toe en geeft jullie vrede.”

Volgende week ga ik die vrede vooral verbinden met rust. Het zal gaan over Shabbat Shalom. Shabbat staat voor de sabbat, de rustdag. Shalom is vrede. Met ‘Shabbat Shalom’ wensen joden elkaar een goede, gezegende rustdag toe.

Maar nu gaan we ontdekken hoe vrede en vergeving met elkaar samenhangen. Want dit vind ik zelf het meest opvallend in die ontmoeting tussen Jezus en de leerlingen: dat het daar over vrede gaat en dat Jezus dat op een in mijn beleving toch wat onverwachte wijze verbindt met vergeving.

Laten we ons eerst in die ontmoeting inleven.

Stel je voor dat je erbij was, op de avond van die eerste dag van de wek, de dag van Jezus’ opstanding. In dat huis waarvan de deuren op slot waren gedaan. Met z’n elven: de leerlingen van Jezus. Ze hadden jaren met Hem opgetrokken. Ze hadden langzamerhand een beetje geleerd wat het betekende om het zachte juk van Jezus op zich te nemen, om te gaan leven zoals Hij leefde, om zijn visie op hoe je goed kunt leven te omarmen.

Maar ze waren ook diep geraakt door de lijdensweg van Jezus. Dat Jezus gevangen was genomen, was geslagen en gemarteld, aan het kruis genageld met spijkers door zijn handen. Het had ook diepe indruk gemaakt toen ze Jezus hoorden bidden vanaf het kruis: “Vader, vergeef het hun want ze weten niet wat ze doen.”

Dat allemaal en nog veel meer was wat de leerlingen hadden meegemaakt en waar wij aan terugdenken als we Avondmaal vieren. Maar nu is dat voorbij, want Jezus leeft weer! De leerlingen kunnen het nog nauwelijks geloven, ze kunnen er gewoon niet bij.

En opeens verschijnt Jezus. En ik zou wel eens willen dat zoiets vandaag ook gebeurde. Gewoon hier in de kerk, nu we hier samen zijn: dat Jezus tevoorschijn komt – dat Hij er opeens is – en dat Hij ons allemaal ziet, en aankijkt met een milde en tegelijk doordringende blik. Laten we het gewoon proberen ons voor te stellen dat die ontmoeting in dat huis met die gesloten deuren nu plaats vindt, en dat wij er allemaal bij zijn.

“Vrede zij met jullie.” Dat zegt Hij. Dat is de vrede die we elkaar hebben toegewenst rond het Avondmaal. Het is de vrede die bij Jezus vandaan komt. Het is de Shalom, dat ene woord dat het hele evangelie samenvat. Daar komt zoveel in mee! Er komt heelheid en harmonie in mee, rust en zegen, verbinding en hoop.

Precies alles waar we vandaag de dag zo naar verlangen als we de wereld kapot zien gaan aan oorlogen, conflicten, geweld, polarisatie, onverbondenheid. We snakken naar vrede. Heel de mensheid snakt naar vrede.

En het eerste wat Jezus dus zegt tegen de bange leerlingen is: “Vrede zij met jullie.” Hij toont hun zijn handen en zijn zij zodat ze zeker weten dat Hij het is. De gekruisigde Heer, met gewonde handen en een gewonde zij, staat in hun midden.

Hij staat ook in ons midden en zegt: “Vrede zij met jullie.” Shalom! En alles wat in het hart van Jezus is aan barmhartigheid en bewogenheid, liefde en vreugde, vergeving en genezing – dat komt er allemaal in mee: “Vrede!” En er gebeurt ook meteen iets in de sfeer. Want er hing angst, en nu is er blijdschap. “De leerlingen waren blij omdat ze de Heer zagen.” De vrede van Jezus kust de vreugde van de leerlingen wakker. Er vindt een transformatie plaats: angst maakt ruimte voor vreugde.

En dan zegt Jezus het nog een keer. “Vrede zij met jullie?” Waarom in vredesnaam? Waarom moet Hij dat nu herhalen? Eén keer is toch duidelijk genoeg?

Ik kon drie redenen bedenken.

Eerste reden: Jezus vindt dit zo belangrijk dat Hij het benadrukt. Dít is waar het om gaat! Vergeet het niet! Vrede. Mijn leven en sterven staan helemaal in het teken van de vrede.

Tweede reden: Hij ziet naast de vreugde ook nog steeds angst in de ogen van zijn leerlingen. Het is ook moeilijk wat er allemaal gebeurd is. Misschien denken de leerlingen ook wel terug aan hun eigen falen. Ze voelen zich schuldig. Ze hadden Jezus toch in de steek gelaten. Ze waren niet sterk geweest, maar zwak. Dat voelt Jezus aan. “Je hoeft echt niet langer bang te zijn. Ik. Geef. Vrede!” Shalom voor jullie! En als jij worstelt met twijfel, of schuldgevoel of schaamte, laat Jezus jou dan ook in de ogen kijken, mild en doordringend: “Ik geef je vrede. Ik geef je vrede.”

Derde reden waarom Jezus dit twee keer zegt: Hij maakt duidelijk dat het om een blijvende, duurzame vrede gaat. Deze vrede gaat door. Vrede. Vrede. Vergeet niet dat deze vrede verschil gaat maken in de wereld en dat deze vrede door moet gaan en door moet werken onder de mensen.

En dat laatste onderstreept Jezus door zijn leerlingen op vredesmissie te sturen: “Zoals de Vader Mij heeft uitgezonden, zo zend Ik jullie uit.” Zo kun je het evangelie samenvatten: het is Gods vredesmissie. Heel de redding die God is komen brengen in Jezus scharniert om dit ene: dat er vrede komt, vrede tussen God en mensen, vrede tussen mensen onderling, vrede in de schepping. “Het christelijk geloof is in zijn kern een vredesmissie” (Stefan Paas, Vrede op aarde. Over heil en redding in deze tijd, 376). Het gaat erom God te leren kennen als de God van vrede en om zelf mensen van vrede te worden. Zoals Jezus hartstochtelijk is toegewijd aan de shalom, zo worden ook wij allemaal geroepen om dat te zijn. God is een vredestichter. Jezus is een vredestichter. En wij worden vredestichters als we leerlingen van Jezus zijn. Als Jezus zegt: “Neem mijn juk op je”, dan betekent dat in ieder geval ook dit: word een vredestichter.

En hoe mooi is het dan dat Jezus een teken geeft. Hij doet iets om zijn leerlingen te bekrachtigen. Hij blaast over hen heen. Hij ademt die vrede: Shalom. En Hij verbindt die vrede met zijn heilige Geest. Blijkbaar heeft de Geest alles te maken met vrede. Als we de Geest aan het werk willen zien, dan moet je naar plaatsen toe gaan waar vrede wordt gesticht. Waar de Geest is, is vrede. Waar vrede is, is de Geest. De Geest van Jezus.

Als we vandaag aansluiten bij de Vredesweek, dan zit daar ook een uitnodiging in om als kerk betrokken te zijn op de wereld, op de maatschappij. Een uitnodiging om vredestichters te zijn in de samenleving, op alle plaatsen waar we komen. De vrede die we ontvangen als we in de kerk Avondmaal vieren is niet voor onszelf alleen, maar voor de wereld. De Avondmaalstafel staat om zo te zeggen niet alleen in de kerk maar net zo goed midden in de samenleving.

Als we samen avondmaal vieren, als we samen bidden, als we samen luisteren, als we samen zingen, dan synchroniseert de hartslag van onze harten zodat we verbinding en vrede ervaren, met als doel dat we die synchronisatie ook zoeken en beleven als we aan het werk zijn, omgaan met collega’s en vrienden en familie, en met iedereen die op ons pad komt. Als we onze plek innemen in de maatschappij. De kerk is als gemeenschap van vrede een oefenplaats voor vredestichters in de samenleving. Zie jij jezelf ook zo? Als iemand die op vredesmissie is?

En dan komen we nu bij die vergeving. “Als jullie iemands zonden vergeven, dan zijn ze vergeven; vergeven jullie ze niet, dan zijn ze niet vergeven.” Waar komt dat opeens vandaan? Die verbinding tussen vrede en vergeving?

Toen ik aan het begin van de preek over het Verzoeningskoor vertelde, was wel duidelijk dat er pas vrede kan komen als er vergeving is. Maar voor mijn gevoel kwam het hier in dit verhaal over Jezus en de leerlingen wat uit de lucht vallen.

En toch ontdekte ik hoe wezenlijk die verbinding is tussen vrede ontvangen en vergeving ervaren. Als je worstelt met zonden en tekortkomingen, kan dat veel onrust en schuldgevoel met zich meebrengen. Vrede en rust zijn dan ver te zoeken. Dat gaat allereerst over jou en God.

Wat Jezus hier zegt gaat eigenlijk vooral over mensen onderling. Waar we elkaar niet vergeven, komen we ook niet in de buurt van de vrede. Nu zijn er bij de uitleg van deze woorden van Jezus wel twee sporen te onderscheiden.

Het eerste spoor is dat Jezus hier niet zomaar leerlingen aanspreekt, maar de apostelen die een unieke opdracht krijgen om het evangelie van vergeving en verzoening te brengen. Ergens anders spreekt Jezus dan over de sleutels van het koninkrijk van de hemel. Dan zegt Hij het zo: “Ik verzeker jullie: alles wat jullie op aarde bindend verklaren zal ook in de hemel bindend zijn, en alles wat jullie op aarde ontbinden zal ook in de hemel ontbonden zijn.” En dat gaat erover dat er ook mensen zijn die het evangelie wel horen, maar het niet willen aannemen, en niet openstaan voor vergeving en verzoening, en de vrede die Jezus geeft afslaan. En dan is de boodschap best radicaal: waar je nu voor kiest, dat zal ook in de eeuwigheid zo zijn.

Maar er is ook een tweede spoor, dat me meer aanspreekt en dat op een andere manier ook heel radicaal is. Jezus spreekt tot de leerlingen. Dat had Hij zo vaak gedaan. “Kom tot inkeer en geloof het goede nieuws!” “Kom, volg Mij!” “Neem mijn juk op je en leer van Mij.” En nu: “Als jullie iemands zonden vergeven, dan zijn ze vergeven; vergeven jullie ze niet, dan zijn ze niet vergeven.” Dit hoort bij de levensstijl van de leerlingen van Jezus. Dit hoort bij dat juk: dat je vrede uitdeelt onder de mensen en dat je vergevingsgezind bent.

Wij leven sinds de opstanding van Jezus in het koninkrijk dat vol is van zijn vergeving. We leven in een vergevingsgezind universum waarin Christus onze vrede is. En als je iemands zonden vergeeft, dan zal die ander iets ervaren van die werkelijkheid van Jezus, de volheid van Christus. Maar als je niet vergeeft, dan doe je de ruimte van de verzoening voor die ander dicht. Hij of zij kan de vergeving dan niet ervaren. Dat is ook radicaal, want Jezus zegt dus eigenlijk: weet wat je aanricht als je niet vergeeft, als je zelf wel vergeving wilt ontvangen maar het niet deelt met de ander die ook faalt. Je sluit hem of haar dan buiten de ervaring in het hier en nu van het Vrederijk van Jezus.

Dat is een radicaal verhaal. En ik hoop dat je het ervaart als de uitnodiging van Jezus om in vrede met elkaar te leven doordat we samen toegroeien naar Christus die vergeeft.

Als we een gemeenschap van vrede willen zijn, een kerk vol vredestichters die verschil uitmaken in de samenleving, omarm dan de vergeving die Jezus uitdeelt.

Alleen als er vergeving is kan er genezing zijn, in de kerk, in conflicten in families, in werkrelaties, maar ook breder in onze samenleving waar zoveel polarisatie en onverdraagzaamheid is. Vergeving is de weg waarlangs Gods vrede ons leven binnenkomt.

Laten we samen zingen: Als er vergeving is, kan er genezing zijn, genezing als de shalom die Jezus geeft.

Gespreksvragen

Hoe raakt het verhaal van het Verzoeningskoor jou persoonlijk? Zijn er momenten in jouw leven waarin muziek of een ander verbindend element genezing heeft gebracht?
Vrede wordt vaak verbonden met rust en harmonie. Wat betekent vrede voor jou? Welke woorden resoneren het meest met jouw ervaring van vrede?
Jezus herhaalt zijn wens voor vrede (“Vrede zij met jullie”). Wat denk je dat de betekenis is van deze herhaling in jouw eigen leven en de wereld om je heen?
Hoe zie jij de relatie tussen vrede en vergeving? Kun je een situatie bedenken waarin vergeving essentieel was om vrede te vinden?
Het evangelie gaat over Gods vredesmissie. Hoe zie jij jezelf als vredestichter in je dagelijks leven? Welke uitdagingen kom je daarbij tegen?
Wat vind je van de gedachte dat de kerk een “oefenplaats voor vredestichters” is? Hoe kan jouw gemeente concreet bijdragen aan vrede in de samenleving?
Vergeving wordt in de preek verbonden met het in staat stellen van anderen om de vrede van Christus te ervaren. Hoe belangrijk vind jij vergeving in relaties met anderen? Heb je ooit ervaren dat vergeving deuren opende naar herstel?
De preek spreekt over de verantwoordelijkheid die leerlingen van Jezus hebben om vergeving en vrede te brengen. Hoe zie jij deze verantwoordelijkheid voor jezelf, en wat kan er moeilijk aan zijn?
In hoeverre voel jij dat vergeving en genezing in jouw leven en omgeving samenhangen? Heb je situaties meegemaakt waarin vergeving tot genezing leidde?