Na een kleine verkenning van het woord ‘devotie’ is het nu zinvol om het woord ‘modern’ nader te bekijken. In de inleiding op de recent opnieuw uitgegeven Navolging in de vertaling van Gerard Wijdeveld schrijft A. de Reuver het volgende:
“De naam van de beweging, Moderne Devotie, bevatte meteen een program. Met streefde naar devotie, naar innigheid en innerlijkheid; naar de beoefening van contemplatie, meditatie en levensheiliging. Modern heette deze devotie, niet omdat zij modieus wilde zijn, laat staan omdat ze met de traditie van het klassiek erfgoed wilde breken, maar omdat zij in díe zin bij de tijd wilde zijn dat ze een hernieuwde spiritualiteit nastreefde die de heersende geest van verslapping zou verdrijven. Temidden van al datgene wat deze devoten als verbastering beschouwden, zochten zij naar een tegentijdse en juist daarom eigentijdse vernieuwing van het geestelijke leven die het hart kon bevredigen.”
‘Modern’ betekent dus niet veel meer dan: eigentijds, bij de tijd. In ieder geval heeft het begrip ‘modern’ in ‘moderne devotie’ niets te maken met het begrip van de moderniteit van na de Verlichting (die ook van aanzienlijk later datum is dan de Moderne Devotie). Dat moet dan ook meegewogen worden als we het woord ‘postmodern’ in ‘postmoderne devotie’ gebruiken. Op het eerste gehoor klinkt het woord ‘postmodern’ hier als tegenhanger van het bekende ‘modern’ (dat staat voor: rationeel, vertrouwend op de rede, denkend in grote verhalen, vooruitgangsdenken), maar dat kan niet het geval zijn omdat die betekenissen in de uitdrukking ‘moderne devotie’ helemaal niet meeklinken. Als er in onze tijd een spirituele vernieuwingsbeweging op gang komt die zich tooit met de aanduiding ‘postmoderne devotie’ moet dus helder zijn dat ‘postmodern’ niets te maken heeft met het cultuurfilosofische begrip ‘postmodern’ (voorbij de grote verhalen, nadruk op subject etc.) maar eigenlijk in de context van de 21e eeuw niets anders wil zeggen dan: ‘eigentijds’.
Daarom is het van belang om helder te formuleren wat de specifieke kenmerken zijn van die Nederlandse historische spirituele vernieuwingsbeweging uit de 14e en 15e eeuw die Moderne Devotie wordt genoemd. De ‘postmoderne devotie’ is dan niet meer en niet minder dan een eigentijdse herneming van die elementen uit de Moderne Devotie die in de context van de 21e eeuw opnieuw relevant en vruchtbaar zouden kunnen zijn.
Als ik het goed zie zijn dit de twee meest wezenlijke elementen (die mijns inziens ook in deze volgorde moeten worden gehonoreerd):
1 Het disciplineren van een vurig en intens innerlijk leven (met name gekenmerkt door op Christusgelijkvormigheid gerichte meditatieve omgang met de heilige Schrift)
2 Het vorm geven van een gastvrij gemeenschappelijk leven (met name gekenmerkt door een Christusgelijkvormige soberheid en solidariteit)
Laat een reactie achter