modelverdraaideorganisatiesOnder de titel Verdraaide kerken schreef ik een paar dagen geleden een blogpost over het boek ‘Verdraaide organisaties. Terug naar de bedoeling’ van Wouter Hart. Toen had ik het boek nog niet gelezen. Nu wel.

Het boek is wat mij betreft een aanrader voor iedereen die naar de kerk wil kijken vanuit organisatie-perspectief of vanuit het perspectief van gemeenteopbouw.

Het basismodel van het boek is even eenvoudig als doelmatig. Je ziet het hierboven in beeld. Daar wordt uiteraard nog van alles omheen verteld, en dat moet je zeker ook gaan lezen. Maar in de kern komt het hierop neer: denk en werk vanuit de bedoeling (waar doe je het voor) en niet vanuit de systeemwereld (de afspraken, procedures, beleidsplannen etc.).

Het model is ook in het kerkelijk leven zeer herkenbaar. Hoe vaak gebeurt het niet dat we ons laten leiden door procedures, kerkordelijke regels en andere (goedbedoelde) afspraken terwijl we op onze klompen aanvoelen (dat heet ook wel: intuïtie) dat het geen recht doet aan de concrete situatie waarin mensen zijn? Hoeveel kerkenraadsvegaderingen spelen zich niet bijna uitsluitend af in de systeemwereld omdat we denken dat we door besluiten die we nemen en nog weer nieuwe afspraken die we bedenken nog beter grip krijgen op de leefwereld van de alledaagse kerkelijke werkelijkheid?

Het boek van Wouter Hart is een hartstochtelijk pleidooi om steeds maar weer de vraag te stellen: ‘Wat was ook alweer de bedoeling?’ Waar draait het om? Wat is de toegevoegde waarde van onze organisatie voor de mensen die onze producten kopen of gebruik maken van onze diensten? Meer theologische vertaald: Op welke manier kan de kerk echt de plek zijn waar mensen bij Jezus worden gebracht (en niet bij een kerkelijk systeem, een gezelligheidsclub of een geoliede PR-machine)?

Het woord ‘bedoeling’ ligt daarbij vrij dicht aan tegen het veelgebruikte woord ‘missie’. Toch is mijn indruk dat juist het spreken over ‘missie’ (waar ik zelf overigens graag aan meedoe) het gevaar loopt ons weer in de systeemwereld te brengen: een prachtige slogan op papier die echter nauwelijks body krijgt in de leefwereld van de geloofsgemeenschap. Daarom is zo’n woord ‘bedoeling’ denk ik ook beter, Nederlandser ook, dichterbij het alledaagse taalgebruik, dichterbij de leefwereld dus ook.

Het boek maakt verder een zinvol onderscheid tussen ‘bedoeling’ en (SMART geformuleerde) doelen. Je voelt al heel snel aan: inderdaad, doelen formuleren is bouwen aan de systeemwereld! En daar moet nu juist niet de focus liggen. Voor de helderheid: zonder een systeemwereld kunnen we niet. Het punt is vooral: hebben wij een systeemwereld (die ondersteunend is voor en dienstbaar aan onze bedoeling) of heeft de systeemwereld ons? Want als dat laatste het geval is, kon het wel eens zo zijn dat we blijken te geloven in de ‘mythe van de beheersbaarheid’.

Als je hart hebt voor gemeenteopbouw, moet je dit boek dus niet ongelezen laten!