OnderWeg-mockup-nummer-20In het themanummer ‘Ik kies voor wat goed voelt’ van OnderWeg  dat vandaag is verschenen, staat ook een interview dat Leendert de Jong met mij hield. Ik pleit in dat interview voor een beweging weg van een eenzijdig cognitieve of een eenzijdig expressieve liturgie naar een formatieve liturgie is.

Het onderstaande is te lezen in het interview. Voor het hele verhaal kun je hier terecht: Jos Douma: ‘Kies ervoor: in een kerkdienst ben ik geen consument’ (voor abonnees).

Welke elkaar opvolgende, of overlappende, vormen van liturgie zijn er?

Ik noem de belangrijkste. In de eerste plaats is er de meer cognitieve liturgie. Die richt zich primair op kennis, van het Woord, van God. Deze vorm was en is formeel: je zong liederen die je op grond van gemaakte (synodale) afspraken hoorde te zingen. Bij deze vorm past de beleving van: het moet wel kloppen…, wat de voorganger zegt, wat gezongen wordt, etc.

Terwijl ik als typering van deze formelere stijl ook dit las: in deze vorm wordt eerst omhoog gekeken, naar het Woord. Dat klinkt gevoelig…

Ja, dat is ook zo. En daar mogen wij ons, nu andere vormen van liturgie gebruikelijker zijn, op een onderdeel ook best door laten gezeggen. Soms slaan we in ontwikkelingen ook wel eens wat door, zo van: het moet om mij gaan. Als je niet oppast, krijgt dat zomaar iets plats. Vraag je op z’n minst eens af: Mag ik daar ook een keer bovenuit getild worden, boven dat ‘het gaat om mij’? Zodat je als het ware even in een andere dimensie komt. Mag het ook een keer niet meteen relevant zijn? Ik citeer weer professor Trimp die ooit zei: Revelatie – de openbaring – beslist over relevantie. Ik vertaal die zin naar vandaag: Misschien is de kerk, is een kerkdienst wel niet de plek waar het altijd relevant moet zijn. Waarom zou dit ook zo zijn, dat (het Woord van) God voor mensen altijd direct als relevant moet worden ervaren?

Terug naar die vormen van liturgie. Welke andere zijn er?

Naast de cognitieve is er de expressieve vorm. Mensen willen emotie voelen en geraakt worden. Onderdelen van een dienst moeten ‘binnenkomen’. En liederen zingen we vooral om ons te uiten. Je ziet discussies binnen gemeenten vaak over deze twee vormen gaan, die cognitieve en expressieve vorm. Vaak zijn dit lastige discussies, het zijn als het ware twee werelden.

Volgens mij zouden we echt moeten toegroeien naar een vorm die ik even formatieve liturgie noem: je komt niet – alleen – naar de kerk om te leren of om iets te beleven, je komt in de kerk en bij God om gevormd te worden in het steeds meer gaan lijken op Christus.

En na afloop vraag ik me niet meer af: Wat leerde ik of wat raakte mij, maar…?

Dan stel je bijvoorbeeld de vraag: Helpt deze dienst mij om te groeien in de vrucht van de Geest? Of, in antwoordvorm: Deze dienst hielp mij in nederigheid of in vredelievendheid.

Naar de site van OnderWeg.