Omdat het werk in de kerk ook altijd trekken vertoont van het werken in een organisatie, lees ik regelmatig boeken rond veranderingsprocessen en organisatieontwikkeling. Nu ben ik een boek tegen gekomen waar ik erg enthousiast over ben. Daarom wijd ik er een blogje aan.
Het gaat om het boek van Arend Ardon, Ontketen vernieuwing. Blokkades wegnemen en beweging creëren. Het is een zeer toegankelijk geschreven boek met een eigentijdse visie op hoe veranderingsprocessen werken en ook niet werken. Al een tijdje geleden heb ik met mezelf afgesproken nooit meer beleidsplannen en stappenplannen te willen maken. En mij krijg je ook niet meer mee in een proces waarin een missie, visie, strategie en kernwaarden worden ontwikkeld. Het werkt allemaal gewoon niet. Het levert hooguit ronkende teksten op die met name voor de opstellers ervan zeer betekenisvol zijn.
Vuur
Wat dan wel? Vuurtjes stoken! Een prachtige metafoor, helemaal als je er dat brandjes blussen naast zet. Want dat is toch altijd weer de valkuil van veel (kerkenraads)werk in de kerk: dat je problemen die zich voordoen probeert aan te pakken en dat je dus in wezen steeds in de reactieve modus bezig bent met de ‘opbouw’ van de gemeente. Brandjes blussen. Wat gaatdaar veel energie aan verloren.
De taal die Arend Ardon gebruikt wordt gekleurd door begrippen als beweging, creatie, verbinding, initiatief, experiment, fouten durven maken en (aanwezige) vernieuwingskracht. Centrale boodschap is eigenlijk: stop met het uitrollen van prachtige veranderingsplannen met de erbij horende stappenplannen en geformuleerde doelen en subdoelen. En doe gewoon iets kleins waarvan je denkt dat het kan lukken omdat het past bij het verbindende perspectief.
Als ik dat even vertaal naar waar we momenteel in de Plantagekerk Zwolle mee bezig zijn, dan is dat verbindende perspectief: ‘Verlangen naar het goede leven’. Elk initiatief dat daarbij past is welkom. Probeer het gewoon. Wees zelf geïnspireerd en daardoor inspirerend. Verbind mensen. Maak er iets gezamenlijks van en zorg dat dat voor anderen zichtbaar is. En als het lukt heb je ongelooflijk veel gedoe rond beleidsplannen, voorstellen en discussie omzeild. En gebeurt er gewoon iets moois en inspirerend.s Mislukt het, dan is er geen man overboord: fouten maken mag. Het moet zelfs. Aldus Arend Ardon. En hij heeft gelijk.
Doen is het nieuwe praten
Even een mooi citaat uit het boek (blz. 93):
Onze klassieke neiging is vaak om een stappenplan te schrijven en daaraan te schaven, totdat het goed is. En dan proberen we draagvlak te krijgen voor het plan in verschillende gremia. Met het risico van gesprekken over details, beren op de weg en stokpaardjes van jan en alleman die erin verwerkt moeten worden. Dat werkt niet. Ga niet praten, ga aan de slag. Doen is het nieuwe praten. Ga experimenteren. Onderzoek wat werkt en durf vast te lopen.
Kleine initiatieven
Ga het boek vooral lezen! Want het bevat heel veel leerzaams en inspirerend over leiderschap. Het rekent af met het klassieke top down denken én dus ook met het bottom up denken (dat immers in hetzelfde klassieke paradigma thuishoort). Laat ook dit citaat nog even op je inwerken (blz. 157):
Beweging drijft op leiders die het aan het hart gaat, die zichzelf laten zien, die vernieuwingskracht ruimte geven, die niet accepteren dat energie vastloop op ooit bedachte procedures, die experimenteren met hun gedrag, uitzoeken wat effectief is, het er niet bij laten zitten en zichzelf in de strijd gooien. Beweging drijft op bewogen leiders.
Niet het grote duw- en trekwerk, maar het geleiden van de beweging met kleine, betekenisvolle duwtjes. Kleine initiatieven van leiders kunnen bijdragen aan een grote beweging.
Meer over Ontketen vernieuwing.
16/12/2015 op 11:50
Beste Jos, dank je voor jouw mooie blog. Moet je weten, dat ik tot voor kort zelf bestuurlijk actief was in kerkelijk werk. Jouw vertaling van Ontketen vernieuwing naar die omgeving spreekt me dus zeer aan. Alle goeds! Arend
16/12/2015 op 12:47
Dag Arend,
Hartelijk dank voor je reactie! Mooi om te horen dat je het kerkelijke werk uit ervaring kent. Ik ben erg blij met je boek en lees het inmiddels als een soort bijbel;-) Voor de tweede of derde keer om het ‘gedachtegoed’ goed te laten binnenkomen.
Mijn eigen zoektocht begon, nadat ik na een kleine drie jaar predikant zijn wat begon vast te lopen als het gaat om veranderprocessen, met het boek ‘Leiderschap bij verandering’ van Kotter. Toen vond ik dat heel inspirerend, maar ik zie nu dat het toch ook de klassieke benadering was die ook toen al in de praktijk niet echt werkte.
Vele jaren en boeken verder ervaar ik jouw publicatie echt als precies wat nodig is!
Nogmaals dank dus!
Hartelijke groet,
Jos
18/12/2015 op 14:08
Mooi om te zien hoe dit onderwerp ook in de setting van de kerk terecht komt! Ik ben de laatste tijd in mijn werk als adviseur (bij Significant) bezig met deze stroming in de veranderkunde, omdat ik zie dat deze benadering (i.c.m. ‘denken en handelen vanuit de bedoeling’) nodig is om publieke vernieuwing te realiseren binnen organisaties en in de samenwerking tussen (maatschappelijke) organisaties. Tegelijkertijd ben ik vanaf de zomer in onze kerkelijke gemeente bezig met het beleidsplan en wil graag deze ideeën concreet maken en gebruiken.
18/12/2015 op 14:56
Dag Wouter, dank voor je reactie. Met ‘denken en handelen vanuit d bedoeling’ bedoel je het gedachte van Wouter Hart in zijn boek ‘Verdraaide organisaties’? Ook een prachtig boek.
Ben wel benieuwd hoe je het bezig zijn met een beleidsplan combineert met de inzichten van Arend Ardon, die toch niet echt pleit voor beleidsplannen.
18/12/2015 op 21:09
Dag Jos,
De uitkomst is wat mij betreft ook een kort en bondig document met daarin juist het verbindende perspectief, uitgewerkt in een aantal leidende principes en hoe ieder ambt of taakveld op hoofdlijnen aan het bindende perspectief bijdraagt. Geen stappenplannen, actielijsten waar je toch alleen maar moe en teleurgesteld van kan raken.
Groet, Wouter
P.s. Ik verwijs inderdaad naar verdraaide organisaties. Mooie boeken inderdaad. Geldt ook voor Ontmanagen voor managers en Magic Makers.
17/12/2015 op 00:15
Een leuke blog. Benieuwd geworden naar het boek. Maar zit het probleem niet gewoon in de mens? En hoe voorkom je een uitslaande brand? Of de een ziet het als een openhaard vuur en de ander als een levensbedreigende vlammenzee?
17/12/2015 op 14:20
De benadering van het boek is juist ook zo mooi omdat niet naar (mogelijke) problemen wordt gekeken, maar naar aanwezige vernieuwingskracht. Er wordt niet maar wat in het wilde weg vuurtje gestookt, maar er worden vuurtjes (per definitie klein) aangemaakt die in lijn zijn met het verbindende perspectief van de betreffende kerk of organisatie. De associaties met vlammenzee zijn in dit kader niet zo relevant, denk ik.
17/12/2015 op 13:17
Mooi, ga het boek zeker lezen! Maar zou het wat jou betreft ook gelden, Jos, voor processen tussen 2 verwante kerken die mogelijk in de toekomst samen gaan? Zijn er niet ook mensen die in hun karakter hebben, dat ze iets op papier willen zien en de horizon uitgetekend willen zien? Gewoon dingen uitproberen kan dan ook als regieloos worden ervaren?
17/12/2015 op 14:26
Mooie vraag! De vraag laat de spanning zien tussen twee denkkaders: het denkkader van de voorbesproken plannen die draagvlak moeten hebben en die door de (formele) leiding moeten worden geïnitieerd en het denkkader van ruimte hebben met elkaar om kleine initiatieven te ontplooien die in lijn zijn met het verbindende perspectief.
De beide denkkaders hoeven elkaar overigens niet uit te sluiten! Als twee verwante kerken samengaan is dat volgens mij een mooi verbindend perspectief. Dat vraagt een stukje regie (van kerkenraden) én het proces zal inspirerender worden als er ook al kleine initiatieven ontstaan die ermee in lijn zijn, initiatieven dus van mensen die dit mooi vinden. Bijvoorbeeld: een bijbelstudeclub van de ene en één van de andere kerk die al een keer een gezamenlijke avond hebben. Of: stukjes in elkaars kerkblad plaatsen. Om maar twee eenvoudige voorbeelden te noemen.
Regieloos is denk ik aan de orde als er dingen gebeuren die helemaal niet in lijn zijn met het verbindende perspectief. Regie hebben kan ook zijn: expliciet uitspreken dat kleine initiatieven die in lijn zijn met het verbindende perspectief aanmoedigen!