naarschiermonnikoogDat was mooi om naar te kijken, die documentaire over de verhuizing van de monniken van de Abdij Sion naar Schiermonnikoog: De terugkeer van de monniken op Schiermonnikoog. Prachtig die eenvoud, die liefde voor God, dat basic leven. ‘Het hele leven is niks anders dan loslaten.’ ‘God is de reden dat ik hier gekomen ben.’ ‘Iets van God zien, proeven of voelen. Dat is voor mij de kern van ons monastieke leven. Ook het mooiste wat er is.’ ‘Het voortdurend schouwen van God.’

De scène uit de documentaire waar de broeders in de bus stappen, riep bij mij een associatie op met het boek van Thomas Quartier: Anders leven. Hedendaagse monastieke spiritualiteit. In het hoofdstuk dat gewijd is aan de lectio divina vertelt Thomas van zijn ervaring in een bus in de stad:

Een aantal jaren geleden, tijdens mijn vakantie reed ik in de bus langs een kerkgebouw. (…) Buiten hing een bord dat me tot op de dag van vandaag is bijgebleven. Eén zin, in simpele zwarte letters: ‘Blijf bij ons, want het is bijna avond en de dag loopt al ten einde’ (Lc 24,29). Vijftien woorden om precies te zijn, die de rest van mijn vakantie hebben veranderd. (…) Die ene zin is gaan leven. Ik ben hem gaan herkauwen. (…) Het was een kloosterlijk moment op de onverwachte plek.

Die lectio divina, waar Quartier in zijn boek een prachtig hoofdstuk aan wijdt (blz. 65-75), haalde afgelopen 24 december tot mijn verrassing ook even de kolommen van het hoofdredactionele commentaar van het Nederlands Dagblad. Sjirk Kuijper schreef over ‘Stilte en gastvrijheid‘ naar aanleiding van de verhuizing van de monniken naar Schiermonnikoog maar meer nog in verband met de nieuwe bestemming van Abdij Sion in Diepenveen:

[H]un ruim honderd jaar oude abdij, een groot complex ten noorden van Deventer, behoudt zijn religieuze bestemming. De koper is een stichting waartoe naast de rooms-katholieke voorzitter (voormalig pastor Peter Dullaert) ook protestantse en gereformeerde initiatiefnemers horen (onder wie de Kamper emeritus hoogleraar Mees te Velde). Zij willen in het voormalige trappistenklooster een ­oecumenische gemeenschap stichten, met een religieus leven dat zich concentreert op het getijdengebed, aandachtige lezing uit de Bijbel (lectio divina), gastvrijheid en stilte.

Aandachtige lezing uit de Bijbel. Aandachtig, luisterend, langzaam, liefdevol lezen – daar gaat het inderdaad om in deze monastieke praktijk die ook in protestantse kringen de laatste jaren meer aandacht krijgt. Want misschien zijn de kerken van het Woord dat wel kwijt geraakt:

En waar soms na veel strijd het ‘vrije lied’ en het ‘persoonlijk getuigenis’ hun legitieme plaats kregen in de kerkelijke liturgie, bleek de vertrouwde woord­cultuur zomaar in een vermoeiende babbel­cultuur te kunnen ontaarden.

Ja, daar zit wel wat in, in die babbelcultuur. Eindeloos wordt er gepraat in kerkdiensten en in andere samenkomsten van goedwillende christenen. Maar te midden van dat alles lijkt het steeds moeilijker te zijn geworden om nog de stem van God te horen. De monastieke praktijk van de lectio divina biedt precies op dat punt hulp. Gods stem weer leren verstaan, niet in allerlei bijzondere gebeurtenissen en tekens, niet in het uitermate persoonlijke verhaal van de ander, maar gewoon daar waar je primair mag verwachten dat Gods stem tot klinken komt: in het Woord.

Al een aantal jaren houdt de lectio divina me sterk bezig (eigenlijk al sinds 1995 toen ik er voor het eerst kennis meemaakte in het kader van mijn afstudeerscriptie over de meditatie en de preekvoorbereiding).

Afgelopen juni was ik een middagje in Abdij Sion. Dat was in het kader van een grote groep mensen die op een of ander manier belangstelling hadden rond de toekomst van de Abdij. Op de website van Abdij Sion vond ik toen, onder de bronteksten, een prachtige tekst (met de naam Ratio Institutionis) met daarin ook aandacht voor de plaats van de lectio divina in de cisterciënzer spiritualiteit. Een mooie inspiratiebron! Met dank aan Abdij Sion en in de hoop dat Nieuw Sion deze traditie weet voort te zetten, geef ik dat stuk van de tekst hier door:

Lectio divina, liturgie en arbeid

De verschillende aspecten van de cisterciënzer levenswijze zoals gehoorzaamheid, nederigheid, ascese, eenzaamheid en stilte, voeren alle op hun manier naar die innerlijke vrijheid waardoor men de zuiverheid van hart en de ononderbroken aandacht voor God bereikt.Toch herkent men het cisterciënzer charisma vooral aan het heel eigen en delicaat evenwicht tussen lectio, liturgie en arbeid.

Vooral door hun lectio divina waaraan zij zich trouw op welbepaalde uren wijden, ontwaken monniken en monialen tot geloof in Gods aanwezigheid in hen en rondom hen.Op die manier wordt lectio die leidt tot meditatie, gebed en contemplatie, bron van voortdurend gebed en leerschool in de beschouwing. Hierdoor ontvangt de lezende de genade Gods Woord te incarneren in zijn leven dat zo helemaal omgevormd wordt. Als ascese van het verstand opent de lectio ook het hart tot een ononderbroken luisteren naar God.

In de liturgie vieren monniken in vreugde de Heer die hen bijeenbracht in gemeenschappen van lofzang en voorspraak. Uit de dagelijkse deelname aan het paasmysterie van Christus putten zij de kracht te groeien in een persoonlijk verstaan van hun monastieke roeping en in de broederlijke communio. De dagelijkse Eucharistie voedt het nieuwe leven,ontvangen in het doopsel en bekrachtigd door het vormsel. Het vieren van het Werk Gods waar het Woord wordt ontvangen in gemeenschap, is een weg naar ononderbroken aandacht voor God; de viering van het Werk Gods wordt zo school van voortdurend gebed.

Door arbeid, vooral handenarbeid,nemen monniken en monialen vreugdevol deel aan de scheppingsactiviteit van de Vader en weten zij zich verbonden met allen die werken, vooral met de armen. Hun arbeid die soms bezwaard wordt door vermoeidheid, spanning of frustratie,is deelname aan Christus’ kruis. Als één van de voornaamste middelen om de gemeenschap te dienen en zijn verantwoordelijkheid jegens haar op te nemen,wordt de arbeid een sterke factor van eenheid. Als onderdeel van persoonlijke discipline bevordert hij de gezondheid van geest en lichaam en stimuleert de groei naar volwassenheid. In het onmisbaar klimaat van eenvoud en vrede wordt arbeid een gunstige plaats waar men zich wijdt aan het ononderbroken gebed vanuit de leerschool van lectio en liturgie.