In deel 3 van zijn boek ‘The New Copernicans. Millennials and the Survival of the Church’ bespreekt John Seel vier mogelijke reacties op de waarchuwing die hij geeft in zijn boek: pas op dat je de culturele mindshift die komt (en die al onder ons is in de ‘open immanente’ positie) niet over het hoofd ziet!

Deze vier reacties koppelt hij aan de vier posities die hij in het vorige deel heeft geïntroduceerd en die je hieronder in de afbeelding ziet:

Een ‘gesloten transcendente’ reactie houdt in: niet reageren. De waarheid staat vast en is vastgelegd in geloofsovertuigingen die al eeuwen meegaan.

Een ‘gesloten immanente’ reactie houdt in: we leven in een wereld zonder vensters, waarin alles verklaarbaar is door de wetenschap. Ruimte voor openheid naar een andere dimensie is er niet.

In het kader van een weergave van de hoofdlijnen van het boek zijn nu vooral inzichten belangrijk uit de hoofdstukken die gaan over de ‘open immanente’ en de ‘open transcendente’ positie. In deze blog meer over de ‘open immanente’ positie. De volgende keer meer over de ‘open transcendente’ positie.

Hoe seculier ben jij?

In het spoor van Charles Taylor maakt John Seel een onderscheid in drie vormen van seculier-zijn. Het woord seculier of seculariatie wordt meestal verbonden met een (totale) afwezigheid van openheid voor het transcendente. Maar dat is minder juist. Of beter gezegd: seculier zijn kan verschillende dingen betekeken.

Seculier-1: een middeleeuwse, een-dimenionaal perspectief op de werkelijkheid (je hebt religieuze beroepen en niet religieuze beroepen; de laatste worden seculier genoemd).

Seculier-2: het twee-dimensionale perspectief van het Verlichtingsproject waarin een of-of denken sterk dominant is, een binaire benadering van de werkelijkheid waar geloof en wetenschap recht tegenover elkaar staan.

Seculier-3: het hedendaagse drie-dimensionale perpectief waarin sprake is van een vernieuwde openheid voor ‘er is meer’.

Seel brengt seculier-3 zelf zo onder woorden:

What we experience in secularism-3, rather than an antipathy toward faith, is a renewed openness and explosion of many modes of believing, all of which are contested and held with a more humble open hand. The either/or dichotomies of secularism-2 are rejected for the both/and framing of secularism-3.

Copernicaanse wending

De nieuwe Copernicaanse wending die we geïllustreerd en uitgeleefd zien in de millennial generatie gaat dus over een wending van seculier-2 naar seculier-3. Een groot probleem is dat dit vaak onvoldoende wordt gezien: de driedimensionale werkelijkheid van de millennials wordt vaak bekeken door de tweedimensionale bril van eerdere generaties.

De spiritualiteit waar millennials naar op zoek zijn is zeker niet direct een christelijke spiritualiteit, eerder een post-christelijke spiritualiteit waarbij het ‘christelijke’ hier wellicht vooral gelezen moet worden in termen van de ‘gesloten transcendente’ positie.

Post-christelijke spiritualiteit

De theoloog Linda Mercadente (auteur van ‘Belief Without Borders: Inside the Minds of the Spiritual But Not Religious‘ uit 2014) omschrijft deze post-christelijke spiritualiteit van de spiritueel-maar-niet-religieuzen als volgt:

They virtually all rejected religious or salvationary exclusivism and championed an internal rather than transcendent ‘locus of authority.’ Almost all embraced a liberative ethos – especially in gender and sexual orientation issues – rather than accepting older role-restrictive teachings. Most had a belief in “Universal Truth” as well as affirming the essential similarity of all religions. Most downplayed religious commitment. Many had a decidedly therapeutic orientation to spiritual practice. They also demonstrated a positive-thinking ethos or conviction that one’s ideas create one’s reality. Most soundly rejected the idea of “sin”. The vast majority used spiritual experience as a touchstone and often saw nature as a source or mediator of spiritual feelings.

Seel geeft als commentaar: dit is geen pantheisme en ook geen orthodox theisme; eerder is een soort positie in het midden tussen pantheisme en progressief christendom. We bewegen niet naar ‘geen religie’ maar naar een post-seculiere spiritualiteit waarin een resacralisatie van de wereld centraal staat. Over de millennials of New Copernicans:

They want to see and experience the sacred in more areas of life. They want a spirituality that is vital and personal.

Humaan geloof

De spiritualiteit van New Copernicans is er een van verlangen naar een meer doordacht en humaan geloof, vanuit de onontkoombaar zich opdringende gedachte dat er meer moet zijn.

Er is een alomtegenwoordige twijfel die als het ware het geloof van de millennials is. James Smith noemt dit: ’the doubter’s doubt is faith’. Millennials hebben een zeurend gevoel van incompleetheid, van angst dat ze iets missen. FOMO, Fear Of Missing Out, maar dan niet dat je die ene relatie, dat ene feestje, die andere eravring mist, maar dat je een ‘er-is-meer’-werkelijkheid mist vol mysterie en verwondering, vol zin en betekenis.

Afrondend schrijft Seel dan:

New Copernicans represent the cultural front line and the greatest opportunity for the church. But the church will need to learn how te relate to their dominant seven characteristics and appeal to the four spiritual on-ramps te be taken seriously by them and to be useful spiritual pilgrims with them as open transcendent apprentices of Jesus.

De genoemde zeven dominante karakteristieken worden besproken in deel 4 van het boek. De vier spirituele invoegstroken komen aan de orde in deel 5 van ‘The New Copernicans’. Waarover later meer.