Ik was blij verrast toen mijn oog kort geleden in de VU boekhandel viel op een boek van Jan Hoek met de titel: ‘Gereformeerde spiritualiteit. Een actuele bezinning’. Ik ben zeer geïnteresseerd in spiritualiteit en zie het als een wat moeizame uitdaging om dat vandaag de dag te verbinden met het bijvoeglijke naamwoord ‘gereformeerd’. Dus ik sloeg het boek met enige verwachting open, helemaal omdat het een ‘actuele’ bezinning beloofde te zijn.
Welnu, gereformeerd is het boek in elk geval. Voor de lezer die zelf met liefde staat in de gereformeerde (spirituele) traditie én daar ook behoorlijk vertrouwd mee is, is het een boeiend en diepgravend boek terwijl het tegelijk toegankelijk en vriendelijk is geschreven. Alleen wordt al vrij snel duidelijk dat het boek eigenlijk niet de gereformeerde spiritualiteit maar de gereformeerde geloofsinhoud (c.q. de gereformeerde dogmatiek) in beeld brengt. En dat gebeurt dan ook nog vooral door veel te citeren uit de gereformeerde confessies en uit de werken van gereformeerde voorgangers als Calvijn, Bucer, Luther en Flavel. Dat is op zich niet erg, maar erg actueel is het ook niet. En dat vind ik toch wel erg jammer.
Het boek belooft een actuele bezinning. Maar helaas wordt op geen enkele manier een poging gedaan om aannemelijk en inzichtelijk te maken wat in het Woord vooraf op blz. 7 wordt gesteld:
Het is mijn overtuiging dat gereformeerde spiritualiteit actuele betekenis en relevantie heeft. Zij zal als een fiere bloem de storm van de secularisatie overleven en kracht ontvangen om tot nieuwe bloei te komen. Moderne en postmoderne mensen zullen vroeg of laat gaan inzien dat zij slechts tot hun schade aan deze rijkdom voorbijgaan.
Zeker, voor de inside-gereformeerde die is gepokt en gemazeld in de gereformeerde geloofstraditie is dit boek relevant en vol rijkdom (bijvoorbeeld in het weergeven van de discussie tussen Kohlbrugge en da Costa over het gereformeerde mensbeeld). Maar voor de (geïnteresseerde) outsider, die je mijns inziens toch zou moeten willen bereiken met een actueel boek over gereformeerde spiritualiteit, gaat de deur van deze gesloten binnenwereld met haar eigen (regelmatig latijns en oud-Nederlands jargon) al spoedig op slot.
Nogmaals: helaas. Want de toon van het boek is warm en betrokken. En Jan Hoek is zelf in elk geval overtuigd van de relevantie en rijkdom van de gereformeerde spiritualiteit. Maar als dit de gereformeerde spiritualiteit is die ik zelf zo zou moeten beleven en door zou moeten geven aan 21e eeuwse (jonge) mensen die op zoek zijn naar God en met hem willen leven in het spoor van Jezus en aangevuurd door de Geest, dan haak ik af. Dat spijt me.
En tegelijk zie ik ook voor mezelf een levensgroot probleem: is het überhaupt nog mogelijk om voor een nieuwe generatie op een eigentijdse en relevante manier te spreken over een gereformeerde spiritualiteit?
13/05/2012 op 20:52
Ik ben erg onder de indruk van de BBC serie ‘The big silence’ (te vinden op YouTube). Juist voor de mens in deze tijd zeer relevant.
13/05/2012 op 21:04
In mijn ogen is er zeker toekomst voor gereformeerde spiritualiteit, wil je er voor een nieuwe generatie op een eigentijdse manier over spreken, dan is het goed om dat te doen door het voor te leven, een waardevolle daad zegt meer dan 100 preken. Daden spreken!
voor hen die het vak levensbeschouwing geven op school of catechese in de kerk vindt ik het een must om het “nieuwe leren ” goed onder de knie te hebben, daarvoor is het nodig dat je een goede band met de leerlingen hebt. Dat er vertrouwen is. Vroeger was ik een ouderwetse leraar, en toetste ik (theoretische kennis, maar ik ben weer naar school gegaan om het “nieuwe leren” te leren. Nooit spijt van gehad, ik ben er zelf een ander mens door geworden. leerlingen merken dat. Praktische voorbeelden/ herkenbare zaken zijn onmisbaar bij geloofsoverdracht, geen betere leerschool dan het leven zelf. Eens in mijn leven ben ik van GKV naar Hervormd overgegaan, opvallende ervaring daarbij was dat ik toen merkte dat er in de betreffende protestantse gemeente veel openhartiger over persoonlijke spiritualiteit gesproken werd dan ik tot dan toe gewend was..
14/05/2012 op 09:54
Jos, stel je het beste boek voor over gereformeerde spiritualiteit en vraag je af hoe kan ik dit nog aanvullen? En zie daar een kans! 😉
Ik ben nog druk aan het lezen in het boek van Jan Hoek, maar ik heb nu al dezelfde ervaring als jij. Het lijkt erop dat gereformeerden moeilijk uit hun hoofd kunnen komen met hun eigen theologie. Behalve dat ik prof. Kees Waaijman daarover wel eens zinnige dingen heb horen zeggen (reformatie verlichting) lijkt mij een gereformeerde “paradigma-shift” niet te vermijden wil het levensvatbaar blijven aansluiten vanuit de bijbel bij onze tijdgenoten.
Dezelfde zorg deel ik ook als het gaat om de Nederlandse Baptisten die ook neigen naar verbinding met hun reformatorische wortels (de sola 5 Baptisten) Met deze verbinding vrees ik ook dat het spirituele leven zal opdrogen tot een theologisch prescriptieve praktijk. Praktijk gereguleerd vanuit theorie, zeg ik wat kort door de bocht. Terwijl in de praktijk van een gelovige spiritualiteit ontstaat vanuit de levende relatie met God. De relatie met je vrouw ontstaat immers ook niet vanuit een theoretische handleiding. Dat geldt – volgens mij – ook voor levende spiritualiteit. Hoe mooi, dienstbaar en zelfs noodzakelijk de bijbel ook is. Volgens mij vraagt het om een bredere en persoonlijkere omgang met de Schrift. Lectio Divina is natuurlijk een mooi voorbeeld om de bijbel een aanvullende vormende “rol” te geven in je dagelijk (spirituele) leven.
Een geloofgemeenschap waarin de geloofspraktijk niet het kader vormt voor theologiseren (als geloofspraktijk) lijkt mij op sterven na dood.
Ik ben niet negatief want ik zie nog wel hoop. Maar er is nog een weg te gaan voordat dit breed wordt beseft, gedeeld en ook wordt “gepraktiseerd”.
Mooi dat we dit voor een groot deel ook samen delen! Het ga je goed Jos!
14/05/2012 op 10:58
Ik ben zo’n 13 jaar bij de kerk weg geweest en heb er moeite mee dat er overal het woord gereformeerd bij gezet wordt. Voor mij is het Christelijke spiritualiteit.
Annemieke
17/05/2012 op 20:53
Beste Annemiek,
Gereformeerde spiritualiteit is een van de vele vormen van spiritualiteit binnen de christelijke spiritualiteit. Dr. J. Hoek vergelijkt het zelfs met een tulp als bloem in een veelkleurig veld. Hij zoomt als het ware in op de verschillen die er zijn. Elk christelijk kerkgenootschap (denominatie) heeft zo zijn eigen specifieke spirituele karaktertrekken. Binnen dit ‘Boeksignalement’ is het dus logisch dat hier gesproken wordt over ‘gereformeerd’.
14/05/2012 op 12:02
Ik heb het boek niet gelezen. Vind het thema wel boeiend. Het volgende wil ik niet schrijven om Jan Hoek daarmee weg te zetten. Ik kan me Jan Hoek kennende zo goed voorstellen wat je blogt Jos. Jan is een begeesterde man, maar ik heb toch ook vaak een gevoel van ships passing in the night bij hem. En dat vind ik oprecht spijtig. Ik heb ook altijd de indruk van hem van meer een dogmaticus dan een spiritualiteit-leraar; ondanks zijn leerstoel in Kampen.
Ik hoop dat Jan met een warme en oprechte repliek komt op jouw leeservaring en wellicht een meer spiritueel vervolg te boek staaft.
Want hoe rijk we als gereformeerden ook zijn, zonder een geurig bloeiende spiritualiteit zijn we kwetsbaar.
15/05/2012 op 16:22
Heb het boek nog niet gelezen. Maar zou als aanvulling willen stellen dat naast de persoonlijke verhouding met God, het levend(ig) houden van de geloofsleer heel erg boeiend, en verrassend kan zijn. Die smaak daarop hou ik o.a. over van de illustere Arnold van Ruler. Dogmatiek, bezig zijn met (her)formuleren van het belijden kan leiden tot het lied (met rijke inhoud). En bedenk (sorry, hahha) : het verstand mag ook meedoen.
17/05/2012 op 20:37
Wat leuk dat je dit boek hier voor het voetlicht haalt. Aan mijn/onze kant heeft dit boek voor twee ontwikkelingen gezorgd:
1. Het boek geeft ‘de som’ weer van aan de ene kant het geloofsleven van mijn man (met meer orthodox christelijke wortels) en aan de andere kant mijn eigen geloofsleven (dat meer vrijzinnige wortels heeft). Wat dr. J. Hoek in zijn boek neerzet, was voor ons – ondanks alle verschillen – een ‘feest der herkenning’. We hebben het als bijzonder ervaren dat dit boek ons brengt bij wat we als geliefden in Christus allebei belangrijk vinden.
2. Hierdoor is het boek tevens een inspirerende aanzet geweest om binnen de geloofsopvoeding van onze kinderen (9, 13 en 15 jaar) de belijdenisgeschriften van stal te halen. Omdat er binnen onze eigen gemeente weinig meer mee wordt gedaan, hebben we die draad aan ons thuisfront opgepakt. Om ervoor te zorgen dat fundamentele geloofszaken voor onze kinderen ‘behapbaar’ blijven, pakken we daarbij soms ook terug op de boekjes die dr. W. Verboom heeft geschreven voor kinderen. Wekelijks bespreken we in gezinsverband een onderwerp of een ‘zondag’ en is er daarbij ruimte voor vragen, meningen en opmerkingen. Door het luchtig te houden, proberen we te voorkomen dat we deze voor ons belangrijke zaken onze kinderen ‘door de strot drukken’.
Ik ben daarom een warm voorstander voor een initiatief dat boeken, zoals dat van dr. J. Hoek, ook op tienerniveau (als soort van catechesemethode?) zou willen verzorgen. Aan de ene kant blijft het belangrijk te geloven als een kind, en aan de andere kant is het heel goed om te proeven waar het binnen het christelijk geloof daadwerkelijk om gaat.
19/05/2012 op 06:24
The last years, I have been spending a lot of time in Calvin’s Institutes. Julie Canlis wrote an interesting article on: “Calvin’s Institutes: A Primer for Spiritual Formation.”
Following is a representative quote.
“Spiritual formation is all about entering this Father-Son relationship, about living out the truth of our adoption. It is the hard work of laying tasks aside in order to contemplate and receive the words, “This is my beloved Son, in whom I am well pleased” (Matthew 3:17). Only when we hear that word can our tasks have any meaning at all. Quiet times, Scripture memorization, fasting, prayer—all the traditional disciplines—are to serve this one primary business of the Christian life, which is to live more and more deeply into being children of God.
“The reality of our adoption is not one we can force. For those of us who would charge into claiming our ‘adoption’ as yet another thing to accomplish, the good news is that adoption is under the Holy Spirit’s jurisdiction. Our adoption—God welcoming us into his relationship with his Son—is brought about by the Spirit, ‘without whom no one can taste either the fatherly favor of God or the beneficence of Christ’ [John Calvin, Institutes, III.1.2].
“All too often we see the Holy Spirit as the giver and empowerer of tasks rather than as the giver of our identity. The Holy Spirit ushers us into adoption, not workaholism: he tells us not so much what to do but who we are. Calvin insists, ‘Paul teaches that God is called Father by us at the bidding of the Spirit, who alone can ‘witness to our spirit that we are children of God…’ [Institutes, II.2.29]. This is the Spirit’s ministry to us. He is ‘witness of [our] adoption ‘ [Institutes, III.2.8]. It is an identity-forming ministry, calling us to trust in God’s fatherly goodness and allowing us to cease from perfectionism and performance. Even here he meets us in our need, for we do not often truly believe in God’s fatherly benevolence. But, ‘in fact, he supplies the very words so that we may fearlessly cry, Abba Father!’ [Institutes, III.1.3].”
If you’d like to read more from Canlis, check out her book Calvin’s Ladder. You can also listen to her lecture at http://www.htc.uhi.ac.uk/audlist/downloadspirituality.mp3