Van 18 april tot 23 mei 2021 hield ik vijf preken rond het thema ‘De kunst van het (on)gelukkig zijn’. Hier vind je de derde, gehouden op Hemelvaartsdag 13 mei in de Plantagekerk in Zwolle. We lazen in deze dienst: Handelingen 1:4-11 en Kolossenzen 3:1-14

Luister de preek:

Kijk en luister de preek:

Lees de preek:

Ik vind Hemelvaartsdag altijd een beetje een ingewikkelde dag. Het is niet echt een feest, want waarom zou je feest vieren als Jezus weggaat. En Hemelvaartsdag valt altijd op een donderdag en ik vind dat je gewoon op zondag naar de kerk moet gaan en preken. Het is een beetje een rare dag zo midden in de week, die we vooral associëren met een vrije dag.  

Dus Hemelvaartsdag is altijd een beetje ingewikkeld. Maar in de loop van de jaren heb ik toch wel ontdekt – en dan ga ik nu even helemaal aan de andere kant zitten – dat hemelvaart misschien wel het belangrijkste heilsfeit is en dat het vieren van Hemelvaartsdag misschien wel het meest zegt over waar het in het evangelie om gaat. Want geen enkel feest laat zo duidelijk zien dat hemel en aarde op elkaar betrokken zijn.  

Je zou kunnen zeggen: wanneer je de boodschap van de bijbel in beeld wilt krijgen, dan gaat het er altijd over dat hemel en aarde op elkaar betrokken zijn. En dan gaat het, om zo te zeggen, over hemel en aarde die elkaar in de armen vallen. Dat is namelijk precies wat we op Hemelvaartsdag zien. Hemelvaart betekent niet dat Jezus ver weg gaat, maar hemelvaart laat zien dat de hemel dichtbij is. Hemelvaartsdag is dus de dag om de hemel te ontdekken. Dit is de dag om de hemel te omhelzen. Dit is de dag om de hemel op aarde te zien. 

Dat brengt me op een heel natuurlijke manier bij het thema geluk. We zijn tijdens vijf themadiensten bezig met De kunst van het (on)gelukkig zijn. Ik heb het boekje waar ik de titel aan ontleend heb nu uitgelezen. Helemaal tegen het einde zegt schrijver Dirk de Wachter dat de titel van het boekje ook gewoon De kunst van het gelukkig zijn had kunnen zijn. Hoewel, aanstaande zondag zullen we in de vierde themadienst ook wat langer stilstaan bij ongelukkigheid en dat we te midden van ongelukkigheid misschien ook op een heel gelukkige manier geluk kunnen vinden.  

Tijdens de voorbereiding van deze preek kwam ik nog een ander boek tegen, getiteld: De eeuw van het geluk. Nederlandse opvattingen over geluk ten tijde van de Verlichting.  
Die Verlichting was van 1658-1835. Dan hebben we het dus over de zeventiende eeuw.  In het boek trof ik een mooi hoofdstuk aan met de titel: De hemel op aarde. Geluk en de christelijke traditie. Daar komt dus de titel van deze preek vandaan. Het boek gaat erover welke opvattingen er over geluk bestaan en hoe de christelijke traditie daartegen aankijkt.  En dan worden de woorden de hemel op aarde gekozen.  

Het hoofdstuk begint met een mooi kort citaat in een beetje oud Nederlands, want het gaat over de zeventiende eeuw: 

‘Wat is de godsdienst wanneer men dien in ‘t rechte gezichtspunt beschouwt, wat anders dan de hemel op aarde nedergedaald. 

Dus waar gaat het in het christelijk geloof over? vraagt deze schrijver uit de zeventiende eeuw zich af. Het christelijk geloof gaat over de hemel op aarde.  

En dat verbinden we vandaag met geluk en gelukkig zijn. Dat is al een oud thema. Je zou kunnen zeggen dat een van de meest fundamentele menselijke vragen, de vraag naar geluk is. Hoe word je gelukkig en wat is geluk eigenlijk? Daar wordt al sinds de oudheid over nagedacht. En om nog even terug te komen op dat boek over De eeuw van het geluk, de zeventiende eeuw. Daar wordt dit geschreven: 

‘De hernieuwde belangstelling voor aards geluk…’  
(je zou bijna zeggen: dat gaat over vandaag – maar dat gaat niet over vandaag, want die belangstelling gaat al de eeuwen mee, en er kunnen natuurlijk golfbewegingen in zijn)  
‘De hernieuwde belangstelling voor aards geluk die we rond het midden van de zeventiende eeuw zien ontstaan, stond op gespannen voet met het wereldvliedende en op de hemel gerichte christendom. Auteurs die binnen de christelijke tradities schreven, hadden wel aandacht voor geluk, maar plaatsten het over het algemeen in het hiernamaals. Deze aandacht voor het hemelse geluk ging bovendien gepaard met een in de ogen van een moderne beschouwer nogal een sombere kijk op het aardse leven.’ 

En misschien herken je daar wel iets van. Is de kerk nou de plek waar we de hemel op aarde zoeken? Of is de kerk misschien toch meer de plek waar we denken: de hemel en geluk, dat is iets voor later. Maar het mooie en boeiende is dat je inderdaad kunt zeggen dat het christelijk geloof over de hemel op aarde gaat. Het christelijk geloof gaat over: hoe word ik gelukkig op de manier die God voor mij bedoeld heeft?  

Dus ik denk dat het mooi is – en Hemelvaartsdag helpt ons daarbij – om als het ware een nieuwe leesbril op te zetten waarmee we de bijbel lezen. Zo gaan we steeds meer ontdekken dat het in de bijbel gaat over: hemel en aarde komen weer bij elkaar in de buurt en: we worden gelukkig op die plek waar de hemel heel dichtbij is en waarvan we terecht zeggen dat het wel de hemel op aarde lijkt.  

Iets daarvan proeven we als we even stilstaan bij het gedeelte dat we uit Handelingen hebben gelezen, namelijk het bekende verhaal over de hemelvaart van Jezus. We hebben vers 3 niet in de bijbellezing meegenomen, maar daar staat het volgende: 
 
Na zijn lijden en dood heeft Jezus hun herhaaldelijk bewezen dat hij leefde; gedurende veertig dagen is hij in hun midden verschenen en sprak hij met hen over het koninkrijk van God.  

Dat is natuurlijk wel bijzonder. Volgens Lucas is Jezus die veertig dagen zo nu en dan bij zijn leerlingen. En waar gaan de gesprekken dan over? Over het koninkrijk van God.  
En wat is het koninkrijk van God? Dat is de hemel op aarde.  

Ik refereerde er al even aan dat we begonnen met het Onze Vader.  
Het Onze Vader is een koninkrijksgebed. En precies in het midden van dat gebed staat het zinnetje: op aarde zoals in de hemel. Dus voortdurend zien we dat in de bijbel hemel en aarde op elkaar betrokken worden. En daar spreekt Jezus over.  

Jezus sprak met zijn leerlingen veertig dagen lang over het koninkrijk van God.  

Jezus sprak veertig dagen lang met hen over: hoe zie je nou de hemel op aarde?  

En iets daarvan proeven we als we iets verder lezen. Dan gaat het over de belofte van de Vader. Jezus spreekt over de belofte die Vader zal gaan geven. En dat is de belofte van de heilige Geest. En wat is de Geest anders dan Gods aanwezigheid vanuit de hemel op aarde. Ik zei daarnet: Hemelvaart is de belangrijkste feestdag. Maar over anderhalve week is het Pinksteren. Dan ga ik zeggen dat Pinksteren de allerbelangrijkste feestdag is. En als het volgend jaar Kerst wordt, dan zeg ik dat Kerst de allerbelangrijkste feestdag is.  
We staan stil bij die ene feestdag, maar je ziet dat hemelvaart betekent dat de hemel opengaat en dat alles klaargemaakt wordt, zodat de hemel op aarde komt door de heilige Geest die in ons midden komt wonen en zelfs in ons hart. 

En als we nog weer iets verder lezen, vers 8, dan staat er:  

Jullie zullen kracht ontvangen uit de hemel. 

Want we hebben natuurlijk wel de vraag: waar merk je dan aan dat de hemel op aarde is? Dat merk je bijvoorbeeld hieraan: dat je misschien wel te midden van moeite in je leven toch kracht ervaart, namelijk de kracht die je ontvangen hebt van de heilige Geest.  

Dat is de hemel op aarde.  

En nou blijft misschien toch een beetje die vraag hangen: waar is de hemel nou?  
Als we de hemel verbinden met de dood (en dat doen we natuurlijk nogal eens; we zeggen: waar ga je naar toe als je sterft? en dan is het antwoord: naar de hemel)….  
Als we de hemel verbinden met de dood en zeggen dat onze gestorvenen in de hemel zijn  
(wat waar is en wat ook ongelooflijk belangrijk en vertroostend is),  
dan leren we het een beetje af om de hemel te verbinden met het leven.  
We moeten de hemel niet alleen verbinden met de dood, maar we moeten juist leren om de hemel te verbinden met het leven hier en nu.  

Ik denk dat onze eerste gedachte is dat de hemel de plek is waar de doden zijn. Het is allereerst de plaats waar God zelf is. Maar, het gaat er uiteindelijk in het christelijk geloof niet om dat wij na dit leven in de hemel komen. Het gaat er in het christelijk geloof uiteindelijk om dat de hemel in ons komt. Dat is waar God door zijn Geest op uit is, dat wij dat hemelse leven – dat Jezus voorgedaan heeft en voor ons in petto heeft – hier en nu al ontvangen te midden van alle gebrokenheid die er ook is. Dan beleven wij de hemel wel degelijk op aarde, hoewel daar ook veel verdriet en ellende is.  

Nog een laatste opmerking bij Handelingen 1. In vers 11 zeggen de engelen: 

Wat staan jullie naar de hemel te kijken?  

De leerlingen staan omhoog te kijken. En dat is weer een beetje lastig. Het woord hemel betekent natuurlijk ook de luchthet firmament. Als ik tegen jullie zeg: kijk eens naar de hemel, dan kijken jullie allemaal omhoog. En tegelijkertijd zit daar ook een wereldbeeld achter dat wij als verouderd ervaren. Ik kwam daar gisteren nog een mooi bericht over tegen in de christelijke krant van Nederland. In die krant staat rond die feestdagen altijd wel een bezinnend artikel over de betreffende feestdag. En zo was dat gisteren ook. Iemand schreef:  

‘Vroeger hadden de mensen daar een vrij eenvoudig beeld van. Ze stelden zich de wereld voor als een huis met drie verdiepingen: zolder, begane grond en kelder: hemel, aarde en onderwereld. Als je zou vragen: waar is Jezus naartoe gegaan, zouden ze gewoon naar boven wijzen.  

Dat doen wij eigenlijk nog altijd. En tegelijkertijd beseffen we: als wij omhoog gaan, dan komen we God toch niet tegen. Dan komen we wel heel veel sterren tegen in dat ongelooflijk ruime heelal. Maar je kunt niet zeggen dat daar de hemel is, als was het een lokale plek. Vandaag lukt het ons niet meer om daar zo naar te kijken. En het is misschien ook niet verstandig om dat te doen en de hemelvaart van Jezus te verbinden met een toch verouderd wereldbeeld van boven en beneden.  

De hemel is misschien wel veel dichterbij dan we denken. Ik heb het op een eerdere Hemelvaartsdag weleens de vierde dimensie genoemd. We leven in de drie dimensies die ons bekend zijn en er is een vierde dimensie die als het ware achter die derde dimensie zit. We kunnen er niet bij, maar het is wel heel dichtbij. Dus de hemel als vierde dimensie. 

Zo staan we deze Hemelvaartsdag stil bij de vraag: wat is nu eigenlijk de hemel?  
En ik zeg het nog maar eens een keer:  

  • Hemelvaartsdag is de dag om de hemel te ontdekken.  
  • Hemelvaartsdag is de dag om de hemel te omhelzen.  
  • Hemelvaartsdag is de dag om de hemel op aarde te zien. 

Dan gaan we nu naar die woorden uit Kolossenzen 3. Lucas geeft meer een historische beschrijving van de hemelvaart en Paulus maakt in Kolossenzen 3 duidelijk wat het nou betekent dat Jezus in de hemel is en dat wij daarop gericht kunnen zijn: 

Als u nu met Christus uit de dood bent opgewekt, streef dan naar wat boven is. 

Daar komen we wel weer dat verouderde wereldbeeld tegen: wat boven is.  

Maar het gaat om het volgende: streef naar het geluk; streef naar het hemelse geluk; streef naar het geluk dat God door Jezus Christus in de heilige Geest voor ons in petto heeft; streef naar wat boven is; streef naar wat in de hemel is in de vierde dimensie van God.  

Streven betekent: je bent erop gericht.  

Streven betekent: je besteedt er aandacht en tijd en energie aan.  
Je streeft naar het zien van de hemel op aarde 

Ik lees die verzen nog even voor: 

Als u nu met Christus uit de dood bent opgewekt, streef dan naar wat boven is (naar de hemel), waar Christus zit aan de rechterhand van God. Richt u op wat boven is, niet op wat op aarde is. U bent immers gestorven, en uw leven ligt met Christus verborgen in God. En wanneer Christus, uw leven, verschijnt, zult ook u, samen met hem, in luister verschijnen. 

Paulus heeft er ook weet van dat er een moment komt dat Jezus weer echt terug komt op aarde. Hij is nu in de hemel, in een dimensie waar wij niet direct bij kunnen en die tegelijkertijd toch heel dichtbij is. Maar er komt een moment dat Jezus weer in volle glorie hier ook op aarde zal zijn. Maar tot dan kunnen wij de hemel op aarde zien: namelijk als wij streven naar wat boven is, als wij streven naar wat God ons vanuit die dimensie van de hemel wil geven in ons leven vandaag.  

We gaan er zo meteen iets van proeven in het lied dat we gaan beluisteren. Want de vraag is nu: maar wat is die hemel danwat is die hemel op aarde, dat koninkrijk van God? 

Als we zo dat lied gaan luisteren, dan wil ik je uitnodigen om daar met al je aandacht bij te zijn en ook in de woorden die klinken iets van de hemel op aarde te proeven.  

  • Het lied begint met het hemels koninkrijkDat is precies waar het in het evangelie altijd over gaat. Dat is de aanwezigheid van God door zijn Geest vanuit de hemel hier op aarde.  
  • En het gaat in het lied het over zegen. Elke keer als jij zegen ontvangt, of als je zegt: ik voel mij gezegend, dan kun je zeggen dat je nu de hemel op aarde ziet.  
  • Het gaat over genade. Elke keer als jij genade ervaart is dat de hemel op aarde.  
  • Het gaat over kracht. Elke keer als jij kracht ervaart als je iets moeilijks moet doen, of als je iets moeilijks meemaakt in welke situatie ook maar. Elke keer als je kracht ervaart van God is dat de hemel op aarde. 
  • We gaan toe naar Pinksteren. De Geest wordt in overvloed over ons uitgestort. Als jij de Geest ervaart is dat de hemel op aarde. 
  • Als jij vreugde ervaart – vreugde ligt heel dicht bij geluk – is dat de hemel op aarde. 
  • Als jij hoop ervaart te midden van de gebrokenheid, van alles wat je soms ook moedeloos en hopeloos kan maken, is dat de hemel op aarde. 

Laten we luisteren naar het lied en we horen deze thema’s dan terugkomen. Ik nodig je uit daarnaar te luisteren en iets te proeven van de hemel op aarde op deze Hemelvaartsdag. 

De Heer op wie mijn hart vertrouwt, 
Bent U die zoveel van mij houdt. 
Ik ben verwonderd, sprakeloos, 
Dat U mij kent, dat U mij koos. 
Uw kostbaar bloed verloste mij; 
Eens was ik slaaf, nu ben ik vrij. 
O, ik was blind tot U liet zien: 
Het is genade, onverdiend! 

Wij volgen U Heer, overal, 
Waarheen U ons ook brengen zal. 
Dwars door beproeving, door de strijd, 
Bouwt U het hemels koninkrijk. 
Ons hele leven, hier en nu, 
Blijft U in ons, en wij in U. 
O Jezus in uw grote kracht, 
Wordt alles wat U wilt, volbracht! 

Wij gaan op weg met goede moed, 
Vol van uw Geest die ons behoedt. 
De vreugde die nog voor ons ligt, 
Houdt heel ons hart op U gericht. 
U bent de hoop van ons bestaan; 
U laat ons nooit verloren gaan! 
Sterk in uw kracht, met zekerheid, 
Leidt U ons naar uw koninkrijk. 

U bent de hoop van ons bestaan; 
U laat ons nooit verloren gaan! 
Sterk in uw kracht, met zekerheid, 
Leidt U ons naar uw koninkrijk.