Wat is het grootste probleem van de mens? Die vraag wordt door christenen veelal beantwoord met: dat hij zondig is. De oplossing/verlossing is dan: dat de zonden dankzij het kruis van Christus vergeven worden waardoor je naar de hemel mag.

Het laat zich ook denken dat je een ander antwoord geeft. De mens vertoont vanwege de zonde niet langer het beeld van God waarnaar hij geschapen is. De oplossing/verlossing is dan: dat mensen door de menswording en opstanding van Christus weer tot hun bestemming komen en gaan lijken op God c.q.weer echt mens worden.

De eerste benadering is dominant in het westers-protestantse christendom, de tweede benadering kleurt het oosters-orthodoxe christendom. De theologie en spiritualiteit van de tweede benadering is sterk gestempeld door de uitspraak die als titel boven deze blogpost staat: ‘God werd mens opdat de mens God zou worden.’ Deze uitspraak komt van Ireneaus van Lyon (een theoloog uit de tweede eeuw) en wordt ook door andere vroege theologen onderschreven, zoals Athanasius (vierde eeuw). Maar ook Calvijn (16e eeuw, reformator) drukt zich op vergelijkbare wijze uit: ‘Het doel van het evangelie is om ons in overeenstemming met God te maken, en, om het zo te zeggen, te vergoddelijken’.

Op uitspraken als deze én op 2 Petrus 1:4 (‘Ons zijn kostbare, rijke beloften gedaan, opdat u zou ontkomen aan het verderf dat de wereld beheerst als gevolg van de begeerte, en opdat u deel zou krijgen aan de goddelijke natuur‘) is het concept van de theosis gebaseerd. Letterlijk betekent dat: vergoddelijking. Het gaat daarin om het proces van groeiende participatie van de kinderen van God in het goddelijke leven (het ‘leven in al zijn volheid’ dat Jezus kwam brengen op aarde). Op de achtergrond staat de leer van de drie-eenheid die voor alles wil zeggen dat God een God van leven en gemeenschap is en dat de mens bestemd is om in die gemeenschap te participeren en zo deel te krijgen aan Gods liefde, genade, zachtmoedigheid, geduld en eeuwige kracht.

Waarom is aandacht voor theosis vandaag de dag relevant? Waarom zou het goed zijn als christenen in het Westen dit concept beter zouden leren kennen als het gaat om de verwoording van hun geloof en de beleving van hun christen zijn? Ik zie een theologische en een missionaire reden.

De theologische reden is eenvoudig: het hoort bij het verlossende werk van God in onze levens dat wij niet alleen vergeving ontvangen en tot kinderen worden aangenomen, maar dat wij ook deel krijgen aan de goddelijke natuur en beginnen te ervaren dat het beeld van God in ons daadwerkelijk wordt hersteld. Wanneer hiervoor geen aandacht is, is dat eenvoudigweg tekort doen aan het volle evangelie. Het betekent ook dat we, als we in alle kortheid het verhaal van het evangelie vertellen (aan elkaar en aan anderen), dat verhaal niet laten domineren door het begrippenpaar zonde en vergeving, maar door de realiteit van de mens als geschapen naar Gods beeld en het werk van de drie-enige God die dat beeld weer herstelt in Christus.

Nog weer iets anders geformuleerd: we moeten stoppen met het geven van deze samenvatting van het evangelie: de mens is zondig, dankzij de kruisdood van Christus en door geloof in hem worden onze zonden vergeven en daarom mogen we als we sterven naar de hemel. In de woorden van Graham Tomlin (die in zijn boek ‘Geestelijk fit. Het belang van christelijke karaktervorming’ een hoofdstuk wijdt aan ‘Als God worden’):

Het doel van het evangelie is daarom niet het redden van een paar mensen voor de hemel. Het is om een nieuw soort mensen te creëren, dat er klaar voor is om de nieuwe hemel en de nieuwe aarde te bewonen, die nu klaargemaakt worden. (…) Geestelijk fit zijn betekent als Jezus zijn. Het betekent meer echt mens worden. Het betekent als God worden. (blz. 93-94)

Over de missionaire reden om veel meer aandacht te besteden aan theosis, het proces waarin de mens dankzij Christus door de Geest steeds meer wordt als God, gaat een volgende blogpost. Daarin zal ik betogen dat het christendom een geweldig alternatief heeft voor het god-zijn-diep-van-binnen waar het in de nieuwe spiritualiteit zo vaak over gaat.

Lees de voorafgaande blogpost over deze thematiek: Nieuw: het evangelie van de ‘vergoddelijking van de mens’