Vorige week woensdag kwam in het interview dat Andries Knevel (op 29 september 2012 te beluisteren via AndriesRadio) met me hield over mijn nieuwe boek ‘Je bent een mooi mens‘ ook heel even het thema vergoddelijking aan de orde. Ik liet zelfs even het Griekse woord theosis vallen (dat betekent: vergoddelijking, worden als God).
De aanleiding hiervoor lag in een citaat in het voorwoord van het genoemde boek dat door Andries Knevel als het centrale citaat werd beschouwd voor de thematiek waarom het gaat. Hier volgt het citaat (blz. 7):
Het evangelie is niet dat we zondaren zijn die vergeving nodig hebben (dat trouwens ook) maar dat we geschapen zijn naar Gods beeld en dat Jezus door zijn Geest bezig is om dit beeld, dat zo gebroken is geraakt, te herstellen als we dichtbij hem leven.
Is dat niet een gevaarlijke formulering? We zíjn toch zondaren!? En we hébben toch vergeving nodig!? Het zal duidelijk zijn dat ik dat niet ontken (in ieder geval het laatste niet, over het eerste moeten christenen genuanceerder spreken dan vaak gebeurt). Maar ik zou minstens willen zeggen dat veel christenen in de protestantse traditie zó gefocust zijn op het vergeving-deel van het evangelie dat ze aan het vernieuwing-deel te weinig toe komen.
In iets klassiekere termen: de rechtvaardiging van de zondaar eist zoveel aandacht op dat het ten koste gaat van de heiliging van de gelovige. Hier ligt een spanningsveld dat inderdaad vol spanning is (dat ontken ik niet) maar dat veelal opgelost is ten koste van het tweede aspect en ten gunste van het eerste: we zijn zondaars en over vernieuwing moeten we maar geen te grote dingen zeggen en geloven. Alleen God is heilig, wij niet.
Hierover in gesprek tijdens het interview liet ik me ontvallen dat het oosterse christendom de accenten anders zet dan het westerse christendom. Daar vormt de theosis, de ‘vergoddelijking van de mens’ een centrale focus in theologie en spiritualiteit.
Het is mijn overtuiging dat we op dit punt in de leer moeten gaan bij het oosterse christendom en dat we een doordenking van de ‘vergoddelijking van de mens’ nodig hebben. Ik formuleer dat bewust wat pregnant, zodat het ook echt ergens over gaat. Want over deze thematiek (die in bv. 2 Petrus 1:4 aan de orde is: ‘opdat u deel zou krijgen aan de goddelijke natuur’) wordt vaak wat verhullend gesproken vanwege onze westers-christelijke verlegenheid ermee: deel krijgen aan de goddelijke natuur kán natuurlijk niet betekenen wat er staat, dus het zal wel iets anders betekenen: dat we volkomen afhankelijk zijn van Gods genade of iets dergelijks, of dat dit natuurlijk pas aan de orde is als we volmaakt zijn in de hemel.
Maar we moeten denk ik toch maar gewoon eens proberen te lezen wat er staat en de spanning een tijdje uithouden omdat het inderdaad ongehoord is: de ‘vergoddelijking van de mens’!
In de komende weken hoop ik aan deze thematiek een aantal blogposts te wijden. Achtergrond daarvan wordt dus in de eerste plaats gevormd door mijn boek over de vrucht van de Geest (met een pleidooi om te groeien in Christusgelijkvormigheid). Maar in de tweede plaats is er een studiedag in aantocht over ‘Spirituele vorming in de lokale geloofsgemeenschap’ waarvoor deze thematiek ook relevant is. Want wat er aan de orde is onder de noemer ‘spirituele vorming’ kan ook benaderd worden vanuit begrippen als ‘discipelschap’ (evangelisch), ‘heiliging’ (gereformeerd), ‘volkomen heiliging’ (Wesley) en ’theosis’ (oosterse christendom).
Ik ben benieuwd waar dit alles toe leidt.
17/09/2012 op 15:09
Dag Jos,
Gaaf thema. Het gaat uiteindelijk weer over de vraag hoe God ons leven verandert. Ik ben er van overtuigd dat we rechtvaardiging en heiliging heel dichtbij elkaar moeten houden.
In 1 Petrus 1:18-22 staat dat we vrijgekocht zijn uit het zinloze leven door het kostbare bloed van het lam. Als ik gehoorzaam ben aan deze kostbare waarheid wordt mijn hart gelouterd en kan ik liefhebben met een zuiver hart.
Petrus heeft het over goede eigenschappen, zeg maar de vrucht van de Geest. Als u deze eigenschappen in overvloed bezit, is uw kennis van onze Heer Jezus Christus niet nutteloos maar vruchtbaar. Wie ze niet bezit is kortzichtig, ja blind en vergeet dat hij van zijn vroegere zonden gereinigd is (2 Petrus 1: 5-9).
Misschien moeten we haast wel zeggen dat rechtvaardiging heiliging is. Als je de werkelijk betekenis ontdekt van het offer van Christus zal je leven totaal veranderen.
Door deze ontdekking breekt er iets in je. Je oude mens wordt letterlijk gekruisigd en er staat een nieuw en vrij mens op. God is voor mij.
Heilig is niet zonder zonden. Heilig is dat je zelfs met je zonden en gebreken bij hem mag horen. God gebruikt mij met al mijn zonden, eigenaardigheden en talenten.
Verder erg met je eens dat het gaat om discipel zijn en dat het Gods plan is dat we door de Geest meer en meer op Jezus gaan lijken.
Succes met alles….
Hrt gr Gert Hutten
17/09/2012 op 20:24
Hallo Jos,
Nog steeds goed bezig! Ik heb me maar geabonneerd op jouw blogs en mezelf aldus gepromoveerd tot een echte volger. Mis ik niets! Ik bedoel hier niet dat ik niets mis van wat jij schrijft, maar, jou lezende, niets van wat er op het web echt toe doet.
Ik geloof dat het thema dat jij aansnijdt een van de punten is waar we winnen of verliezen. Ik denk aan wat Jezus zegt over de stad op een berg die niet verborgen kan blijven. Al weken draag ik een grote troost met me mee, die Dallas Willard meegeeft aan het slot zijn boek ‘The Great Omission’: leerlingen van Jezus die hem volgen kunnen niet verborgen blijven. Op Jezus lijken valt op. Dat heeft het altijd al gedaan en blijft dat doen.
Goed dat je nuanceert (leerlingen zijn niet zo goed als hun leraar) en dat je daarna niet het goede nieuws uit de weg gaat: leerlingen kunnen veel leren en vooruitkomen.
Groet!
Henno Smit
24/01/2016 op 14:00
Dit is gebaseerd op wat de kerkvaders hebben geschreven:
“De Zoon van God werd mens opdat wij God zouden worden.”
In het Engels:
“For the Son of God became man so that we might become God.”
https://en.wikipedia.org/wiki/Divinization_(Christian)
Het ware Evangelie -Goede Nieuws- is dat God niet enkel in het verleden mens werd om ons tot Zichzelf te brengen, maar dat ook nu doet voor ons. Hij verschijnt nu als een elk van ons vermomd in onze menselijke verschijning. En zolang wij niet ervaren God te zijn, ervaren we ons ware leven niet. Want God is ons leven. En in die zin ervaart ook God Zijn leven niet in ons. En ook in die zin zijn wij geestelijk “dood” met God in wat betreft het niet genieten van Zijn godzalige Zelfbewustzijn.
In plaats van Zijn goddelijke Zelf ervaart God slechts mens te zijn als wij zolang wij nog geloven en ervaren dat we slechts mensen zijn.
Het ervaren slechts mens te zijn is het kruis. Vandaar dat Paulus zijn menselijke lichaam en de ervaring dat mens te zijn “dit lichaam van de dood” of “het lichaam van deze dood” noemt. En omdat hij de wet van Gods liefde -Gods geboden- wel wil uitvoeren, maar ervaart juist vaak het tegenovergestelde te doen, identificeert hij zich met zijn ware wil -Gods liefde in praktijk te willen brengen- en niet langer met de wil -de verlangens- van de mens die hij ervaart te zijn -dit lichaam van de dood- en lijkt te hebben. En omdat zijn ware wil die van God is, identificeert hij zich vanaf dat moment met Jezus Christus; God in menselijke verschijning, maar nu gezalfd met de vreugdeolie van God. God heeft nu eindelijk ook genade met Zichzelf als de mens Paulus.
Dat is het begin van de opstanding. Het besef dat je niet bent wat je van jezelf moreel afkeurt, zoals God het kruis niet is wanneer Hij dat wel ervaart te zijn. Door identificatie met het slechts mens zijn en Zijn Zichzelf zijn daardoor mist roept Hij als mens uit “Mijn God, Mijn God, waarom heeft U Mij verlaten?” En wil Hij niet “goed” genoemd worden als mens:
“Waarom noemt u Mij ‘goed’? Geen mens is goed, enkel God.”
Het is ook de betekenis van dat God door mens te worden qua ervaring al de zonden en het lijden van de mens op Zich nam. Dus inclusief alle schuldgevoelens. Want je schuldig en niet goed genoeg vinden is ook lijden. En God zal Zichzelf als mens nooit goed genoeg vinden, totdat Hij ook als mens tot Zichzelf komt, en daarom niet langer boos is op de mens, wanneer Hij Zich ook als mens herinnert en tegen Zichzelf zegt ook in Zijn menselijke verschijning:
“Want Ik ben God, geen mens, de Heilige in U.”
~Hosea 11:9
“God I in within you holy one”
http://www.scripture4all.org/OnlineInterlinear/OTpdf/hos11.pdf
God is goddelijk gelukkig met Zichzelf, en heeft Zichzelf terecht volkomen lief. Want zelfs de meest altruïstische liefde keurt moreel enkel de altruïstische liefde goed, en heeft zichzelf in die zin terecht lief.
Maar omdat het de altruïstische liefde is wil het ook anderen gelukkig maken, en dat kan alleen als ook zij reden hebben om henzelf net zo lief te hebben. Om dat te verwezenlijken moet de altruïstische liefde zichzelf eerst als die anderen ervaren en zichzelf zo aan hen geven, om vervolgens ook in die anderen tot zichzelf te komen, en zichzelf dan ook in en als die anderen lief te hebben om wat het is. Geheel ten behoeve van die anderen.
En om ook die anderen te laten weten dat ze in werkelijkheid de volmaakt altruïstische liefde zijn, is het bereid te ervaren de altruïstische liefde niet meer te zijn, maar in plaats daarvan een wezen te zijn dat de altruïstische liefde niet is. Sterker nog, ervaren dat het in vele opzichten juist het tegenovergestelde is van wat het is. Dus ervaren slechts mens te zijn in ons geval. En dat is het grootste lijden wat de altruïstische liefde zou kunnen ondergaan. Het betekent een marteldood voor de altruïstische liefde. Een kruisiging. Maar als het eenmaal ook in de mens en als de mens zou weten dat het in werkelijkheid de altruïstische liefde was, dan zou het ook in en als die mens weer gelukkig met zichzelf kunnen zijn.
Wie dit leest is Diegene Die Zijn leven gaf voor de mens die Hij als de mens ervaart te zijn als en welk Hij dit nu leest… en een grotere naastenliefde dan jezelf dood laten martelen om diegene die je doodmartelt voor eeuwig van die geestelijke dood te bevrijden, en voor eeuwig volmaakt gelukkig te maken, is er niet. Noch is er een andere reden om echt volledig blij met jezelf te zijn, en jezelf echt lief te hebben en te waarderen, dan te weten dat je Diegene bent Die bereid was de hel te ervaren voor die ander. Want in vergelijking met Gods oneindig grote gelukzaligheid is het ervaren slechts een verre van volmaakt sterflijk mens te zijn in een mensenwereld de hel.
Daarom heeft God Zich mens gemaakt in de zin van het ervaren mens te zijn, en dat ervaren op Zich te nemen. En is God bereid Zijn geluk pas weer te genieten wanneer Hij het ook als u geniet. En in uw geval geniet God het niet voordat ook u het geniet. Dan geniet Hij het als u.
Het is God Die ervaart u te zijn, als u, opdat ook u zou ervaren God te zijn.
Augustinus legt uit wat er bedoelt wordt met de gedachten van God als mens die geboden worden door God in Zijn Godheid aan Zichzelf in Zijn mensheid:
“Zoals de Vader Mij heeft liefgehad, zo heb Ik u liefgehad. Blijf in Mijn liefde.”
~Joh. 15:9
Dat gebod betekent dat we onszelf lief moeten hebben met de liefde van God voor Zichzelf als mens. Wanneer wij onszelf liefhebben in het besef dat we zo God de kans geven Zichzelf ook als wij lief te hebben, is het terechte goddelijke liefde. Als we onszelf liefhebben als gescheiden en onafhankelijk van God, hebben we onszelf en God niet echt lief. Want jezelf liefhebben als enkel mens kan niet echt. Er zijn dan altijd dingen die je van jezelf afkeurt. Al kan je van die afkeuringen wel leren dat de in wezen enkel wat in alle opzichten volmaakt is goedkeurt. En dat is God. En dat doet God daarom als wij wanneer wij onszelf afkeuren. Ons geweten is het geweten dat God ervaart te hebben als wij. En zolang God Zich identificeert met Zijn menselijke verschijning, karakter, en handelen zal Hij Zichzelf als mens niet allen niet goedkeuren, maar vaak beschuldigen en zelfs minachten en haten.
En ook als we onze naasten niet liefhebben als zijnde God in menselijke verschijning, hoe afzichtelijk en moreel slecht die verschijning ook lijkt te zijn, hebben we God ook niet bewust lief in die naaste. God in ons heeft dan in die zin Zichzelf in de naaste niet lief.
We hebben God al lief in de zin dat we moreel enkel de volmaakt altruïstische liefde goedkeuren, en in die zin al liefhebben, en alles wat van die volmaaktheid -en wat daar mee samenhangt- afwijkt afkeuren, inclusief van onszelf en onze naasten. Maar zijn we ons er van bewust dat we dat morele Ideaal in die zin altijd liefhebben, en daarmee God? En dat God dat doet als wij?
Dat gebod onszelf lief te hebben met de liefde van God is het eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: je naaste liefhebben als jezelf. Dus het eerste gebod gaat over hoe jezelf lief te hebben voor God, en het tweede over hoe je naaste lief te hebben voor God.
Augustinus’ uitleg van dat eerste gebod staat hier (in het Engels) in de Catena Aurea:
http://www.newadvent.org/fathers/1701.htm
Zoek daar Tractate 82 John 15:8-10 en daarop volgenden voor ook het tweede gebod. (Als God het wil als u.)
God heeft u gezegend met Zichzelf. Hij wilde niet dat u minder reden zou hebben dan God Zelf dat heeft om gelukkig te zijn; daarom gaf Hij Zichzelf aan u door alles te ervaren als u wat u nu ervaart. Hij kent u gedachten, handelingen en gevoelens, want dat alles ervaart Hij te hebben als u. In die zin bent u helemaal van God; Hij is uw ware Zijn, en Hij gaat over dit alles nu oordelen als u.
Maar bedenk wel dat u alles wat u over uzelf denkt God laat denken over Zichzelf als u. De Vader heeft het oordeel over Zichzelf aan Zijn Zoon overgelaten, omdat Die ook de Zoon van de mens is.
25/01/2016 op 09:46
Correctie: ik tikte “de” waar ik “je” bedoelde in deze zin:
“Al kan je van die afkeuringen wel leren dat je in wezen enkel wat in alle opzichten volmaakt is goedkeurt.”
(Een van de aspecten van het kruis; ervaren fouten te maken als mens. Maar godzijdank heeft onze ware Identiteit ons verlost van wie we lijken te zijn, en wat we zodanig lijken te doen.)
25/01/2016 op 09:59
Weer een correctie:
“en wat we als zodanig lijken te doen.”
Het blijft nog steeds een gevoel van schuld oproepen zelfs bij het maken van zulke minuscule onschuldige vergissinkjes. Ook dat schuldgevoel is deel van het kruis.
Het valt niet mee dit ervaren slechts mens te zijn… maar dan is er weer de verlossing, de Waarheid die vrij maakt, omdat Die ons ware Zijn is. Enkel Wie we echt zijn is de Waarheid.
25/01/2016 op 10:24
PS:
In the original Greek it has “in you” instead of “among you” in the following verse:
“For I determined not to know any thing in you, save
Jesus Christ, and him crucified.”
~1 Corinthians 2:2
25/01/2016 op 10:29
Ik dacht even in het Engels… en weer een klein prikje van schuldgevoel. Een steekje van de lans die in ons hart doordringt die met z’n harde scherpe punt; het menselijke ego. Net zoals zoveel vaak pijnlijke gedachten en herinnerlingen als de steken in ons hoofd zijn van doornen van een doornenkrans.
25/01/2016 op 10:34
Een “die” te veel in bovenstaande… ik kan me maar beter wijden aan het zitten en beschouwen -contempleren- van wat er dan naar boven komt. Door het vagevuur heen van de hel naar de hemel.