Introductie

Welkom bij deze vierde les! Fijn dat je meedoet met deze cursus, met hopelijk een blijvend verlangen in je hart om te groeien in gebed en het leren ervaren van Gods aanwezigheid door bijbellezen. In deze les gaan we verder met het ontdekken van wat lectio divina is. Centraal staat de derde stap: het bidden (oratio).

Veel inspiratie gewenst en vergeet niet dat er vanavond ook een live webinar is! Via deze link kom je daar.

Onderwijs als podcast beluisteren

4.1 De derde stap: bidden

In deze derde stap gaat het overdenken over in een dialoog. De tekstwoorden worden tot gebed. Je bent niet langer aan het nadenken over de betekenis van de woorden en ook niet meer bezig met het aanvoelen van de waarde ervan voor jouw leven. Nee, nu wend je je bewust naar God toe en spreek je hem aan. Jij spreekt tot de God die tot jou spreekt door de woorden van de tekst. Dat bidden kan allerlei vormen aannemen: vragen en smeken, danken en loven, aanbidden en belijden, klagen en prijzen. Zo reageer je op Gods Geest die spreekt.

Vaak laten de woorden van de tekst zelf zich ook omvormen tot gebedswoorden. Soms zijn het zelfs al gebedswoorden, zoals in de Psalmen bijvoorbeeld. Maar het kan ook heel behulpzaam zijn om tekstwoorden om te talen naar gebedswoorden, woorden dus waarin je God rechtstreeks aanspreekt.

Een voorbeeld. In Johannes 15:9 zegt Jezus: ‘Ik heb jullie liefgehad, zoals de Vader mij heeft liefgehad. Blijf in mijn ​liefde.’ Als je deze woorden omvormt tot een gebed, klinken ze zo: ‘Jezus, u hebt mij liefgehad, zoals de Vader u heeft liefgehad. Help mij om in uw liefde te blijven.’ En zo kun je dat eigenlijk met alle bijbelteksten doen die nog niet in een gebedsvorm staan.

4.2 Meditatief gebed

Nu zul je vast al gemerkt hebben dat het mediteren en het bidden heel dicht bij elkaar liggen. Als je ze scherp van elkaar onderscheidt, kun je stellen dat mediteren betekent dat je nadenkt óver de woorden (in een soort van monoloog) en dat bidden (de oratio) betekent dat je je rechtstreeks tot God richt en hem aanspreekt met woorden van gebed (in een soort van dialoog).

Maar zoals eerder al gezegd: het loopt ook door elkaar heen. Sterker nog: als lectio divina bíddend bijbellezen is, dan is heel die lectio divina doordrenkt van gebed, van begin tot eind. Ook wanneer je je niet expliciet met woorden en zinnen tot God richt, is de lectio divina een en al gebed omdat je de woorden van God in de bijbel, geleid door de Geest, overweegt en proeft terwijl je in Gods aanwezigheid bent. En dat is bidden toch ten diepste: in Gods aanwezigheid zijn. je afstemmen op zijn tegenwoordigheid.

Je zou de twee stappen dus ook samen kunnen nemen en dat ‘meditatief gebed’ kunnen noemen: een biddend overdenken en overwegen van wat God tegen je zegt, een overdenken en een aanvoelen hoe Gods Geest tot je hart spreekt. Ook ‘luisterend bidden’ is hiervoor een mooie aanduiding: met hart en ziel luister je naar wat God zegt en je doet dat in een sfeer van gebed, van een bewust aanwezig zijn in Gods aanwezigheid. Op dit punt merken we dat gebed overgaat in contemplatie. Daarover gaat de vijfde les van deze cursus.

4.3 Hoe lang?

In deze les wil ik nog voor een ander aspect van de lectio divina de aandacht vragen. Misschien heb je je al wel afgevraagd: hoe lang moet je eigenlijk bezig zijn met de lectio divina van een bijbeltekst? Wanneer stop je er weer mee? Uiteraard is elk antwoord op deze vraag goed. Het kan een paar minuten zijn of nog minder. Maar je kunt ook wel een half uur of een uur of nog langer bezig zijn met het biddend beluisteren van Gods stem in deze ene bijbeltekst.

In de praktijk heb ik gemerkt dat het beoefenen van lectio divina gedurende een periode van twintig minuten heel goed ‘werkt’. In lectio divina-samenkomsten die ik leid (fysiek maar ook online) en workshops over lectio divina die ik geef, kies ik eigenlijk altijd voor deze tijdsduur. Als je namelijk geen tijdsduur bepaalt (helemaal als je in je eentje bent), kun je als je bijvoorbeeld na een paar minuten merkt dat je maar niet rustig kunt worden, al snel afhaken en denken: ik stop er maar weer mee. Dan helpt het om met jezelf afgesproken te hebben: ik besteed hier twintig minuten aan. Als je voor een langere periode (bijvoorbeeld drie kwartier) zou kiezen, kan het zijn dat dat toch teveel tijd vraagt omdat er natuurlijk ook nog andere dingen op een dag gedaan moeten worden dan alleen lectio divina.

Hierbij maak ik graag gebruik van een zelfgemaakte ‘timer’: een audiobestand dat begint met een kort stukje van het Taizé lied ‘Behüte mich Gott’ (‘Behoed mij God’) waarna er in de audio-opname een stilte volgt die dan na 20 minuten verbroken wordt door opnieuw een stukje van het Taizé lied. Je bent die audio-bestanden waarschijnlijk al tegen gekomen in de ‘Oefenruinmte lectio divina’. Nu is 20 minuten natuurlijk geen ‘must’. Daarom heb ik ook audiobestanden gemaakt die korter duren, zodat je zelf kunt kiezen. Het belangrijkste is vooral: dát je een bepaalde tijdsduur kiest én dat je tijdens de lectio divina niet na hoeft te denken over hoe lang het nog duurt en wanneer je moet stoppen. Dat wordt vanzelf duidelijk als de muziek weer begint te klinken.

Video

De video die deze keer meekomt met de mail is al eerder opgenomen, namelijk toen ik de cursus ‘Stil, mijn ziel, wees stil’ gaf, in het voorjaar van 2020. De video gaat over bidden als op je rode stip gaan staan.

Reflectievragen

Neem nu wat tijd om deze vragen te beantwoorden:Bidden kan veel vormen aannemen: vragen, klagen, danken, aanbidden, worstelen, prijzen enzovoort. Welke vorm komt bij jou het vaakst voor?
Bidden is spreken tot God. Bidden is ook: in Gods aanwezigheid zijn. Hoe verhouden die twee zich bij jou tot elkaar?

Oefeningen

Hieronder vind je weer handreikingen voor oefeningen om te doen zodat je niet alleen de theorie maar ook de praktijk van de lectio divina beter leert kennen.

Oefening 1

Beluister opnieuw de voorlezing van Johannes 15:1-17. Let eens op die momenten waarop Jezus ‘mijn’ zegt: ‘mijn Vader’, ‘mijn geboden’, ‘mijn vreugde’ enzovoort. Wat is daarvan voor jou de betekenis?

Luister: Johannes 15:1-17

Oefening 2

Doe een lectio divina-oefening bij Johannes 15 vers 9-11. Neem er wat tijd voor, bijvoorbeeld twintig minuten, en doorloop de vier stappen: lezen, mediteren, bidden en rusten. Besteed wat extra tijd aan het bidden. Wat wil je vragen? Waarvoor wil je danken? Wat ervaar je als moeilijk en wil je aan God voorleggen?

Ik heb jullie liefgehad,
zoals de Vader mij heeft liefgehad.
Blijf in mijn liefde:
je blijft in mijn liefde
als je je aan mijn geboden houdt,
zoals ik me ook aan de geboden
van mijn Vader gehouden heb
en in zijn liefde blijf.
Dit zeg ik tegen jullie
om je mijn vreugde te geven,
dan zal je vreugde volkomen zijn.

Luister: Johannes 15:9-11

Oefening 3

Kies in de Oefenruimte lectio divina opnieuw een lied uit om met je volle aandacht naar te luisteren (je zou dit ook kunnen noemen: audio divina). Je zou dat vier keer kunnen doen: de eerste keer luister je heel aandachtig en ontdek je welke zin je in het bijzonder treft; de tweede keer luister je terwijl je overweegt wat de woorden bij je oproepen; de derde keer luister al biddend (hoe brengt dit lied je tot gebed?) en de vierde keer ben je alleen maar aandachtig aanwezig bij het luisteren.

Extra

Heb je ruimte om nog wat meer te lezen? Hier volgt nog een tip:

In 2017 verscheen mijn boek ‘Zin in bidden’. In dat boek schreef ik een inleiding waarin ik iets vertel over mijn eigen ontwikkeling rond bidden. Lees: Als je mij op dit moment zou vragen wat bidden voor mij is….

Slot

Inspiratie gewenst bij het bezig zijn met deze les! En tot de volgende keer.

Hartelijke groet en Gods zegen voor jou,

Jos Douma

Terug naar de cursus ‘Biddend Bijbellezen’