Verlangen naar het goede leven 2.5
2.5 Waar we naar verlangen
Waar verlangen we naar? Het antwoord op die vraag is nogal belangrijk. Want steeds meer dringt het door dat de veranderingen, waarvan we graag willen dat ze in onze levens tot stand komen, vaak heel weinig te maken hebben met onze overtuigingen, maar veel meer met onze verlangens. Dat kun je ook zo onder woorden brengen: mensen zijn niet zozeer dénkende individuen als wel verlángende wezens.
Christelijke vormng
Dit filosofische inzicht is door James Smith uitgewerkt in zijn boeken ‘Desiring the Kingdom’ (‘Verlangen naar het koninkrijk’) en ‘You are what You Love’ (‘Je bent wat je liefhebt’). Hij wordt in die boeken niet moe te benadrukken dat er in christelijk onderwijs en christelijke vorming niet zoveel accent zou moeten worden gelegd op het overdragen van kennis en informatie om daarmee ons denken te verrijken. Integendeel, het zou vooral moeten gaan over het vormen van onze hoop en onze passie en onze visie op het goede leven. Vorming vindt niet plaats doordat ons intellect wordt verzadigd maar doordat onze verbeelding en ons verlangen wordt getransformeerd. In het spoor van Augustinus zegt Smith: je bent wat je liefhebt, je bent waar je verlangen naar uit gaat.
Wat hier gezegd wordt over onderwijs en vorming geldt net zo goed voor wat er in de kerk gebeurt, waar onderwijs en vorming tenslotte ook een belangrijke plaats innemen. De kerk geeft, stelt Herman Paul in zijn voorwoord in een boek van Bernd Wannenwetsch het thema verlangen, vaak veel aandacht aan ideeën, opvattingen en dogma’s (hoofd) en ook aan geboden, leefregels en morele praktijken (handen). Maar hoe zit het in de kerk met aandacht voor het hart: met verlangen en vertrouwen, hoop en toewijding?
Secularisatie
Ik volg het spoor van Herman Paul nog even verder, omdat hij ook belangrijke dingen zegt over het thema secularisatie. Dat wordt gezien als een van de hoofdproblemen van het kerk zijn in onze tijd: dat deze wereld steeds meer beleefd wordt als een wereld zonder God, waardoor ook de kerk een steeds minder belangrijke plaats krijgt omdat het daar immer juist over God gaat. Logisch dat er zoveel kerkverlating is. Heel boeiend is dan de analyse van Herman Paul dat secularisatie wordt gekoppeld aan enerzijds het omarmen van niet christelijke theorieën zoals het evolutiedenken en het nihilisme (secularisatie van het denken: hoofd) en anderzijds aan verschuivingen op het gebied van bijvoorbeeld de zondagsrust en de seksualiteit (secularisatie van het morele gedrag: handen). Maar zouden we, nu we leven in wat wel genoemd wordt een ‘economy of desire’ (economie van het verlangen) – overal in onze consumentistische samenleving wordt geappelleerd aan onze behoeften, verlangens en wensen – in de kerk niet veel scherper moeten zien dat er zich ook al lang een secularisatie van het verlangen heeft voltrokken?
Cultuur van verlangen
Dat is een hele mondvol. Maar de vraag maakt duidelijk dat het van groot belang is dat we in de kerk opnieuw aandacht geven aan het verlangen. Overigens gold verlangen eeuwenlang als een kernbegrip in de theologie, in het spoor van Augustinus. Dus het kan ook niet zoveel kwaad om daar hernieuwde aandacht aan te geven, ook vanuit de gedachte dat ons verlangen aan ons denken en handelen voorafgaat. Zou een theologie van verlangen handvatten kunnen bieden voor een kerk die christenen wil toerusten voor een leven in een cultuur van verlangen, door hen te helpen hun verlangen te leren richten op God, op het goede leven, op het koninkrijk van Jezus, op Gods nieuwe wereld? Deze vraag voert ver buiten het kader van dit boek. Maar wel vind ik het belangrijk om met bovenstaand verhaal te laten zien dat het niet helemaal voor niks is dat dat woord verlangen in de titel van deze cursus is terecht gekomen. Dat verlangen naar het goede leven uit de hoofdtitel wordt primair gevoed door praktijken waarvan je er drie in de ondertitel vindt: samen lezen, samen delen en samen eten.
Tom Wright
Nu ik in deze les toch al een paar namen heb genoemd, wil ik ook de aandacht vragen voor Tom Wright, de theoloog door wie ik de afgelopen jaren zeer zeer ben geïnspireerd. Speciaal als het gaat om zijn visie op het evangelie als het verhaal van het koninkrijk van God op aarde zoals in de hemel. In zijn bekende boek ‘Eenvoudig christelijk’ voert hij een pleidooi om de boodschap van het evangelie te bginnen te vertellen vanuit de verlangens die we als mensen hebben. Hij noemt ze: de echo’s van een stem. En hij onderscheidt er vier:
- verlangen naar gerechtigheid,
- verlangen naar spiritualiteit,
- verlangen naar verbondenheid en
- verlangen naar schoonheid.
Deze verlangens zijn sterk aanwezig in ieder mens. En tegelijk ervaren we ook allemaal dat het ons niet lukt om deze verlangens te realiseren: er is zoveel onrecht waardoor gerechtigheid ons tussen de vingers doorglipt, er is zoveel oppervlakkigheid en materialisme waardoor we niet bij de bron van spiritueel leven kunnen komen, er is zoveel onverbondenheid en gebrokenheid in menselijke relaties dat we ons echte liefdevolle verbondenheid met de ander nauwelijks kunnne voorstellen en er is zoveel lelijkheid en zoveel kapotheid in deze wereld dat we heel veel moeite moeten doen om schoonheid te vinden.
Maar het verlangen blijft. Het is het verlangen naar het goede leven. En de Bijbel vertelt het verhaal dat gaat over de vervulling van deze verlangens door Jezus Christus. Hij zegt: ‘Ik ben gekomen om jullie het leven te geven in al zijn volheid’.
Reflectievragen
- Waar verlang jij naar? Hoe word jij in je verlangens gevoed?
- Waar herken jij dat er niet alleen een secularisatie is van overtuigingen en van moreel gedrag maar ook van verlangens?
- Waar zie jij het verlangen naar gerechtigheid, relaties, spiritualiteit en schoonheid (Tom Wright) terug? Hoe spelen deze verlangens een rol in jouw leven en jouw kerk?
Extra materiaal
1.
Een lied over verlangen om naar te luisteren:
2.
Augustinus wordt wel de theoloog van het verlangen genoemd. Een van zijn bekendste uitspraken gaat over verlangen:
“Onrustig is ons hart,
augustinus
tot het rust vindt in U.”
Via onderstaande link kom je op een pagina met tien uitspraken van Augustinus, met een toelichting. De tiende is het citaat dat hierboven staat. Misschien mooi om er een paar te lezen met de toelichting erbij.
Tien belangrijke uitspraken van Augustinus
