Verlangen naar het goede leven 3.5
3.5 De kerk als leesclub
Het is een wat oneerbiedige uitdrukking. Dat geef ik direct toe. Maar toch lijkt het me zinvol om te spreken over de kerk als leesclub. We stappen daarmee ook de wereld van de bibliotheek binnen. Dat past eigenlijk ook wel heel goed. Het woord bijbel komt immers van ‘biblia’, dat ‘boeken’ betekent. De bijbel is op zichzelf al een bibliotheek. Daarom zijn leesclubs rond die bijbel ook erg op hun plaats.
Samen lezen is leuker
Als ik op internet naar informatie zoek over leesclubs, kom ik bijvoorbeeld teksten als deze tegen: ‘Samen lezen is leuker. Alleen met een boek op de bank is leuk. Maar het is nog leuker als je over een boek, de schrijver en literatuur kunt praten met anderen. Daarom zijn veel mensen lid van een leeskring of leesclub. Een leeskring is een kleine groep mensen die gedurende een periode van meestal zes à acht weken hetzelfde boek leest. Ze komen daarna samen om te praten en te discussiëren over het boek.’
Dat zou dus zo over een kerk kunnen gaan. De kerk als een grote leesclub die vervolgens ook weer wordt onderverdeeld in leeskringen. Met het woord ‘kringen’ zijn veel kerken ook al vertrouwd: huiskringen, bijbelkringen, gebedskringen, gesprekskringen. Die kringen hebben tegenwoordig echter, leert de ervaring, de neiging om een eenzijdige focus te krijgen. Als ik me niet vergis wordt er in heel veel kringen in kerken vooral heel veel gedeeld en gepraat over eigen leven en eigen ervaringen en eigen gevoelens en eigen ideeën. Als ik me daarin wel vergis, sla dan gerust de paar alinea’s over die ik daar nu aan wijd.
Kringetjes
Samen delen (waarover het volgende deel van dit boek gaat en waar ik dus ook heel veel positiefs over ga zeggen) lijkt populairder dan samen lezen. Bij samen delen gaat het over het delen vanuit je hart wat er speelt in je leven aan mooie en vaak ook minder mooie dingen. In alle kwetsbaarheid geven we elkaar een inkijkje in onze levens waar geloof en ongeloof om de voorrang vechten, waar succesmomenten en faalmomenten elkaar afwisselen, waar het huilen ons soms nader staat dan het lachen. Maar voor je het weet draai je dan ook al snel in kringetjes rond: de kringetjes van de eigen gevoelens en emoties, de kringetjes van ‘wat je hart je ingeeft’, de kringetjes van elkaar aanvoelen en aanvullen en begrip tonen. Dan klinken alleen onze eigen stemmen en is er geen ruimte meer voor een stem van de andere kant, een stem van buiten, de stem van God zelf zoals hij spreekt door de bijbel.
Nogmaals, het samen delen krijgt straks (in module 4) alle ruimte en aandacht en waardering. Maar dit is even het moment om te duidelijk te krijgen wat het fundamentele belang van het samen lezen is: dat er een stem van buiten komt, dat we elkaar niet alleen in de ogen en in het hart en in ons binnenste kijken, dat we niet alleen maar op zoek zijn naar persoonlijke echtheid, maar dat we onze ogen ook richten op iets buiten ons. Een tekst. Een bijbeltekst. Een bijbelverhaal. Woorden vol van het goede nieuws van Jezus. Want op het moment dat we het boek de bijbel open doen, gaat er ook een andere wereld open, anders dan ons eigen leven. Anders ook dan de wereld van onze hedendaagse samenleving waarin allerlei filosofische, psychologische, therapeutische, spirituele en andere vormen van zelfhulp worden aangeboden om verder te komen in het leven.
God aan het woord
De essentie van het samen lezen (en dat is mede de reden waarom ik deze praktijk in volgorde steeds principieel vooraf laat gaan aan samen delen en samen eten) is dat deze praktijk ons voortdurend helpt om God aan het woord te laten komen in onze levens en om zijn waarheid tot ons door te laten dringen.
In een bekend Opwekkingslied dat mijzelf ook heel dierbaar is omdat het zo prachtig spreekt over de heilige Geest in onze levens komt een zin voor waar ik het even aan kan vasthaken: ‘wij verlangen naar echtheid’. Prachtig! De praktijk van het samen delen is de praktijk waarin we dat verlangen oefenen en er in groeien. Maar: ik verlang ook naar waarheid. Ik verlang naar het goede nieuws van Jezus, nieuws dat we altijd opnieuw moeten horen en moeten spellen. En daarvoor hebben we die praktijk van het samen lezen zo nodig: de bijbel open doen, even tot je door laten dringen dat de bijbel een heilig boek is en dat God door dat boek heen naar je toe wil komen met zijn waarheid, en dan lezen, samen lezen, samen ontdekken en opnieuw ontdekken wat God te zeggen heeft over ons leven.
Bijbelteksten
De kerk als leesclub dus. Een kerk van leeskringen. Waar de bijbel open gaat, waar we samen aandachtig, nederig, nieuwsgierig en zorgvuldig zoeken naar de wijsheid die niet van deze wereld is, naar Gods wijsheid. Zomaar even een bijbeltekst om nu te lezen:
‘Toch is wat wij verkondigen wijsheid voor wie volwassen is in het geloof. Het is echter niet de wijsheid van deze wereld en haar machthebbers, die ten onder zullen gaan. Waar wij over spreken is Gods verborgen en geheime wijsheid, een wijsheid waarover God vóór alle tijden besloten heeft dat wij door haar zouden delen in zijn luister’ (1 Korintiërs 2:6-7).
Lees deze zinnen eens een paar keer. Samen met iemand anders of een paar anderen. Laat tot je doordringen hoe wezenlijk het is dat we contact krijgen en ook steeds houden met Gods wijsheid.
Ontlezing
Voordat ik deze les en daarmee de module over samen lezen afrond, moet ik nog iets zeggen over het fenomeen ontlezing. Vindt een pleidooi om weer meer (samen) te lezen wel vruchtbare bodem in een cultuur waarin de ontlezing keihard heeft toegeslagen? Met ontlezing wordt bedoeld dat steeds meer mensen steeds minder boeken lezen, en dat dat vooral komt door de invloed van internet en andere digitale media. Nu ben ik zelf nogal een verwoed lezer (wel behoorlijk eenzijdig: naast de bijbel vooral theologische literatuur en boeken over kerk zijn en geloven enzovoort). Mijn motto is (sinds een jongere van zestien eens tegen me zei: ‘een dag niet gecomputerd is een dag niet geleefd’): een dag niet gelezen is een dag niet geleefd. Maar goed, ik ben een lezer en dat kan ik niet van iedereen verwachten.
Dus die ontlezing is een serieus probleem. Toch is het aardig om op te merken dat er nog steeds veel gelezen wordt. Alleen zijn dat niet misschien niet meer boeken en kranten en andere langere teksten. Maar als whatsappen, e-mailen, twitteren en informatie zoeken op internet ook vormen van lezen zijn, dan wordt er misschien wel meer gelezen dan ooit!
Hoe dan ook, ik denk dat we ook onder ogen moeten zien dat we er in de kerk rekening mee moeten houden dat de ontlezing ook aan de kerk niet is voorbij gegaan. Dat vraagt niet om berusting. Het vraagt wel om twee andere dingen.
Bekering en creativiteit
In de eerste plaats: bekering. Ja, ik zeg het maar even heel direct. Als het samen lezen van de bijbel en het samen luisteren naar verkondiging, kortom als het bezig zijn met woorden woorden van God zo belangrijk is, dan vraagt een gebrek aan het bezig zijn met de praktijk van het lezen om niets minder dan een bekering.
In de tweede plaats: creativiteit. De kerk die een leesclub wil zijn, zal op zoek gaan naar creatieve manieren om de bijbel open te doen. Zeker, het opnieuw aanbrengen van discipline in het bijbellezen is ook nodig. Dat hoort misschien vooral bij die bekering. Maar we moeten elkaar ook helpen om creatieve vormen te vinden om bijbelse teksten tot leven te laten komen. Daar kunnen internet en social media beslist bij helpen. En er gebeurt ook al heel veel op dit gebied. Hoe dan ook: lees die bijbel! Lees voor je leven! En doe het vooral ook samen!
Reflectievragen
- Wat vind je van de gedachte van de kerk als leesclub? Spreekt dat je aan? Of heb je er weinig mee?
- ‘Als ik me niet vergis, wordt er in heel veel kringen in kerken vooral heel veel gedeeld en gepraat over eigen leven en eigen ervaringen en eigen gevoelens en eigen ideeën.’ Vergis ik me? Wat zijn volgens jou de sterke en zwakkere kanten van ‘delen’?
- ‘Ik verlang ook naar waarheid. Ik verlang naar het goede nieuws van Jezus, nieuws dat we altijd opnieuw moeten horen en moeten spellen.’ Herken je dat?
Extra materiaal
1.
Ken je ‘Eerst dit’? Dat is een Bijbelpodcast die je helpt om de Bijbel open te blijven doen. Klik op de link:
2.
Binnen de School voor Spiritualiteit publiceer ik ook dagelijks een Bijbelmoment om te lezen en/of te luisteren. Ook een manier om de Bijbel open te blijven houden in je leven, ook al is het maar kort.
