Stil, mijn ziel, wees stil: Les 17

17 Actief verlangen

In de vorige les zijn we gestart met aandacht voor centrerend gebed. In deze les gaan we verder met de vier richtlijnen voor deze manier van bidden.

17.1 Je actieve verlangen

De eerste richtlijn van de vier richtlijnen voor centrerend gebed luidt zo:

1. Kies een gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in Gods aanwezigheid te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid binnenin jou.

Het gaat in centrerend bidden dus om een actief verlangen van jou als bidder om in Gods aanwezigheid te zijn. Er is een verhaal waarin een man vertelt dat hij altijd naar een open plek in het bos gaat om tot God te bidden. ‘Waarom doe je dat’, vraagt iemand hem. ‘God is toch overal?’ De man antwoordt: ‘God is wel overal bij mij, maar ik ben niet overal bij God.’

Ik leer twee dingen van dit verhaal. In de eerste plaats: we kunnen Gods aanwezigheid niet af dwingen. Het hoeft ook niet. Hij is er al lang. God is de Aanwezige! In die zin leeft ieder mens altijd in Gods aanwezigheid. Maar ik leer in de tweede plaats ook dat het bewust in Gods aanwezigheid zijn niet overal zomaar gebeurt. Daar heb ik ook aparte plekken, aparte momenten of aparte oefeningen voor nodig. Centrerend gebed is zo’n plek, zo’n moment, zo’n oefening. Dan geef ik actief vorm aan mijn verlangen om bewust in Gods aanwezigheid te zijn. Centrerend gebed is de open plek in het bos van alles wat er ook nog in mijn leven speelt en voortdurend om aandacht vraagt.

Het actieve van het verlangen zit dus in het gegeven dat ik daadwerkelijk iets doe. Niet vanuit de vooronderstelling dat een ontmoeting maakbaar zou zijn. Wel vanuit eenvoudige gehoorzaamheid aan Gods roepstem: ‘Zoek mijn nabijheid’. Daarbij staat het gebedswoord dat je gekozen hebt symbool voor dat actieve verlangen. Het is niet de bedoeling dat je over het woord nadenkt, maar dat je het woord steeds weer als het ware in het midden van je bewustzijn plaatst als ankerpunt voor je verlangen om in Gods tegenwoordigheid te zijn.

17.2 Open staan voor vernieuwing

Centrerend gebed als open plek in het bos. Het is de plek waar je open staat voor Gods vernieuwende werkzaamheid binnenin jou. God is aan het werk in jouw leven. Er zijn veel manieren om dat werk (actief) tegen te houden en je ervoor af te sluiten. Er zijn ook heel veel redenen waardoor het vernieuwende werk van God geen voet aan de grond krijgt in je leven. Want we zijn allemaal gewonde mensen. We hebben muren opgebouwd, we vinden het moeilijk om ons kwetsbaar op te stellen, we dragen pijnlijke herinneringen met ons mee en we zijn gebonden aan patronen in ons doen en ons denken waar we maar moeilijk los van komen.

Dat is allemaal aanwezig in onze levens. En het komt versterkt naar boven als we stil proberen te zijn. Herken je dat? Juist in de stilte voel je de pijn die je normaal gesproken, door gewoon maar door te gaan met je leven, uit de weg kunt gaan. Tegen deze achtergrond moeten we dus ook niet verbaasd zijn als we centrerend bidden als moeilijk ervaren. Open staan voor vernieuwing voorondersteld dat er dingen in ons leven zijn die die vernieuwing nodig hebben. Misschien kun je het vernieuwende werk ook duiden als het verlossende werk van God in je leven. Zelf gebruik ik graag deze drie woorden om die vernieuwende verlossing wat concreter te maken: vergeving, genezing en bevrijding:

we hebben vergeving nodig voor onze zonden: vergeving voor wat we verkeerd hebben gedaan, vergeving voor waar we in gefaald hebben, vergeving voor onze onwil die we kunnen ervaren als het gaat om leven vanuit de liefde;
we hebben genezing nodig van onze wonden: genezing van de pijn die ons is aangedaan en die diepe sporen heeft nagelaten in ons leven en ons zijn, genezing van de pijnlijke herinneringen die liggen opgeslagen ergens in onze ziel, genezing van onze onmacht om ons over te geven aan Gods liefde;
we hebben bevrijding nodig van onze ‘bonden’, onze gebondenheden: bevrijding van verslavende patronen die in de loop van ons leven zijn ontstaan door wat er mis ging in relaties, in opvoeding en in conflicten, bevrijding van angst en overmatige bezorgdheid, bevrijding van ons onvermogen om ons over te geven.

17.3 Loslaten

Wat ik hierboven schreef over de vernieuwende (vergevende, genezende en bevrijdende) werkzaamheid van Gods Geest laat er al iets van zien dat centrerend gebed een diepgaande werking kan hebben in ons binnenste en zo ook in ons leven. De gebedsstilte kunnen we ervaren als de ruimte waar God zijn helende werk gaat doen. In zekere zin kunnen we ook spreken over een therapeutische werking van deze manier van bidden, waarbij we moeten bedenken dat ’therapie’ in de bijbel het Griekse woord voor ‘genezing’ is. In centrerend gebed ontmoeten we onze God als onze Heelmeester die binnenin ons op liefdevolle en geduldige wijze zijn genade werkzaam laat zijn.

Zelf associeer ik therapie meestal met gesprekken voeren (hoewel ik weet dat er ook heel veel andere vormen van therapie zijn). Het eigene van centrerend gebed is nu juist het ‘werk’ niet gebeurt in woorden die we zeggen en zinnen die we spreken, maar in de stilte. In centrerend gebed leren we in de stilte (en het kan best veel tijd kosten om hiervan ook daadwerkelijk iets te gaan ervaren) om al onze gedachten, al onze pijn die naar boven komt, al onze verdrietige herinneringen los te laten door steeds terug te gaan naar ons gebedswoord. Centrerend gebed is oefenen in loslaten en God zijn werk laten doen in het verborgene.

Ik ben zelf onder de indruk van een boek van Karin Seethaler, een sociaalpedagoge en theologe die veel retraites geeft waarin contemplatieve oefeningen centraal staan. Zij schreef het boek ‘De kracht van de contemplatie. In de stilte genezing vinden’. Dat boek gaat niet over centrerend gebed in de zin waarover het nu in deze cursus gaat, maar wel over belangrijke aspecten daarvan, met name de stilte en de genezende kracht daarvan. Mocht je na deze cursus dieper willen gaan met centrerend gebed en contemplatie, dan kan ik je dat boek van harte aanbevelen.

Reflectievragen

Neem nu wat tijd om deze vragen te beantwoorden:

Wat treft je het meest in de toelichting die je hierboven gelezen hebt over de eerste richtlijn van het centrerend gebed?
Hoe spelen de thema’s vergeving, genezing en bevrijding momenteel in jouw leven?

Oefening

Kies nu zelf voor een oefening (lectio divina, het Jezusgebed of centrerend gebed) waar je je op dit moment het meest toe aangetrokken voelt.

Als je kiest voor centrerend gebed, heb je dan al het gebedswoord gevonden of ontdekt dat voor jou het beste je actieve verlangen om in Gods aanwezigheid te zijn tot uitdrukking brengt?

Maak een keuze hoeveel tijd je aan je oefening wilt besteden met behulp van de stilte-audio’s:

4 minuten | 8 minuten | 15 minuten | 20 minuten

Voor een (nieuwe) tekst voor een lectio divina-oefening kun je terecht in de Oefenruimte lectio divina. Kies daar, als je dat wilt, zelf ook een lied uit om met volle aandacht naar te luisteren.

Inspirerend citaat

Een uitspraak van Kees Waaijman, hoogleraar spiritualiteit, te vinden op de achterkant van het genoemde boek van Karin Seethaler:

Het is onmogelijk te zeggen wat bidden is, maar het is wel zeer concreet. Bidden is: groeien in ontvankelijkheid voor alles wat zich in onze omgeving aandient. Een en al luisteren. Je niet isoleren voor de aanspraak die dit ogenblik op je maakt. Bidden is: alles ontvangen.

Verdieping

Ter verdieping deze keer twee tips:

Als je al iets meer over het boek van Karin Seethaler zou willen lezen, kun je hier terecht: Mediteren is je oefenen in 4 helende levenshoudingen.
Toen ik deze cursus voor het eerst gaf in de periode tussen Pasen en Pinksteren 2020 ontstond ook het idee om online te gaan oefenen met lectio divina: Lectio online. Je kunt hieronder het introductiefilmpje bekijken en de eerste Lectio terugzien.