Stil, mijn ziel, wees stil: Les 4

4 Biddend bijbellezen

Intro

Ik hoop dat deze cursus je inspireert en helpt om Gods aanwezigheid te zoeken! In de eerste les heb ik aangekondigd dat er drie manieren van bidden aan de orde zullen komen die helpend zijn in het zoeken en ervaren van Gods aanwezigheid: 1. biddend bijbellezen (ook wel: lectio divina), 2. het Jezusgebed en 3. centrerend gebed. In deze les starten we met de eerste vorm: lectio divina.

4.1 Wat is lectio divina?

Lectio divina is een manier van biddend bijbellezen die al vele eeuwen beoefend wordt door monniken in kloosters. Monniken gingen het klooster in om God te zoeken. Dat deden ze door dagelijks samen te bidden (bijvoorbeeld zeven keer) en door ook dagelijks (naast de arbeid) tijd door te brengen met luisteren naar Gods Woord. Lectio divina komt dus uit de kloostertraditie.

Het woord ‘lectio’ betekent: lezing. Het woord ‘divina’ betekent: goddelijk. Letterlijk betekent lectio divina dus: goddelijke lezing. Maar zo wordt het nooit vertaald. Ik vertaal het zelf ook niet, omdat ik het mooi vind dat in zo’n uitdrukking voelbaar blijft dat het niet iets is van vandaag of gisteren, maar een geloofspraktijk met een heel lange traditie. Wie de lectio divina beoefent, gaat in die lange traditie van biddend bijbellezen staan.

Een omschrijving die je op Wikipedia kunt vinden, luidt zo: Lectio divina is een spirituele praktijk bij monniken, waarbij Gods Woord aandachtig en indringend wordt gelezen. Deze praktijk behoort tot het gebed van de monniken. Hier wordt al meteen duidelijk hoe wezenlijk is dat het hier om gebed gaat. Monniken zeggen dat ze de bijbel bidden. Daarom hoort deze manier van bijbellezen ook thuis in een cursus die gaat over gebed. Ik hoop dat je de komende weken leert om de bijbel te bidden.

Van groot belang is daarbij ook dat je je toevertrouwt aan de leiding van de heilige Geest. De Geest die het Woord van God heeft geïnspireerd is de Geest die er ook bij is als jij de bijbel bidt!

4.2 Langzaam, liefdevol, luisterend

Straks introduceer ik de vier stappen die kenmerkend zijn voor de lectio divina. Maar eerst wil ik met drie woorden de sfeer van deze manier van omgaan met de bijbel aangeven.

Langzaam | Je leest de bijbeltekst langzaam. We zijn in onze tijd zo gewend geraakt aan het snel lezen van berichten en teksten (op websites en onze smartphones of voor onze studie) dat we nauwelijks meer weten hoe je langzaam leest (‘slow reading’ zou je het kunnen noemen, te vergelijken met ‘slow food’). Het is dus de bedoeling dat je de tijd neemt om heel rustig de woorden van de (meestal korte) tekst voor de lectio divina op je in te laten werken.

Liefdevol | De bijbel is een liefdesbrief. God vertelt je steeds opnieuw dat hij van je houdt. Daarom is het ook belangrijk dat je liefdevol leest, dat je als geliefd kind van een liefhebbende Vader de bijbel open doet om zijn liefdesstem te horen.

Luisterend | Het is belangrijk om een luisterhouding te hebben: open en ontvankelijk willen horen wat de heilige Geest door de bijbeltekst tegen jou wil zeggen. Je analyseert de tekst niet, maar opent je voor de tekst. ‘Spreek, Heer, uw dienaar luistert.’

4.3 Vier stappen

Kenmerkend voor lectio divina is dat er vier stappen worden onderscheiden (ook wel: aspecten of dimensies). Hier noem ik ze nu kort. In de volgende vier lessen zal steeds één van de vier stappen extra aandacht krijgen.

Lezen (lectio): je leest de korte bijbeltekst herhaaldelijk en zorgvuldig, op zoek naar de woorden die je op dit moment speciaal raken.
Mediteren (meditatio): je denkt na over die woorden en verbindt ze met je leven, je ervaring, je gevoel.
Bidden (oratio): je spreekt met God en zegt wat er in je leeft.
Rusten (contemplatio): je bent aandachtig stil in Gods aanwezigheid.

Reflectievragen

Neem nu wat tijd om deze vragen te beantwoorden:

Wat is tot nu toe kenmerkend voor jouw manier van omgaan met de bijbel als je bijbelleest of bijbelstudie doet?
Wat spreekt je in de bovenstaande eerste uitleg van lectio divina het meeste aan? Wat wil je het liefst leren: liefdevoller, langzamer of luisterender lezen?

Oefening

Ik nodig je uit om vandaag een eerste oefening te doen met lectio divina door de vier genoemde stappen (lezen, mediteren, bidden en rusten) te zetten bij het biddend lezen van dit vers uit Psalm 143 (je mag, als je wilt, ook de hele psalm eerst lezen):

Laat mij in de morgen uw liefde horen,
in u stel ik mijn vertrouwen,
wijs mij de weg die ik gaan moet,
mijn ziel verlangt naar u.

Je kunt die bijbelvers ook beluisteren:

Je kunt deze eerste lectio divina-oefening vooraf laten gaan door het luisteren naar een lied van Sela: ‘Zegen mij’. Daar komt een zin in voor, die wat mij betreft precies aangeeft waar het in lectio divina om gaat: dat je er met een ‘hart vol vrede’ uit tevoorschijn komt, en niet met een ‘hoofd vol kennis’.

Luister naar ‘Zegen mij’ van Sela:

Inspirerend citaat

In mijn bezig zijn met lectio divina word ik al jaren geïnspireerd door een uitspraak van de vorige paus, Benedictus XVI. Hieronder staat een filmpje waarin ik dat citaat voorlees en er iets meer over vertel. Het gaat onder meer over ‘een nieuwe geestelijke lente’!

Verdieping

Heb je ruimte om nog wat meer te lezen? Hier volgen twee tips.

Nog een korte toelichting op het langzame, liefdevolle en luisterende leren lezen van de lectio divina vind je hier: Langzaam, liefdevol en luisterend leren lezen.
In 2009 verscheen het boek ‘Samen luisteren in de stilte. Lectio divina en 40 oefeningen’. Een van de lectio divina-oefeningen die ik schreef in dat boek, kun je hier lezen: Als uw woorden opengaan.