Stil, mijn ziel, wees stil: Les 21
21 Verder gaan
Dit is dan de laatste les. Ik hoop van harte dat je steeds bij je verlangen bent gebleven om te groeien in het leren kennen en ervaren van Gods aanwezigheid, vooral door middel van de drie aangereikte contemplatieve praktijken.
In deze les zet ik ze nog een keer samenvattend onder elkaar. Ook vind je wat tips en handreikingen om hiermee bezig te blijven.
21.1 Lectio divina: gebedstekst
Lectio divina is het luisterend en liefdevol, biddend en aandachtig lezen van een bijbeltekst. De vier stappen die onderscheiden worden (maar die in de praktijk ook door elkaar heen lopen) zijn:
- Lezen (lectio): je leest de korte bijbeltekst herhaaldelijk en zorgvuldig, op zoek naar de woorden die je op dit moment speciaal raken.
- Mediteren (meditatio): je denkt na over die woorden en verbindt ze met je leven, je ervaring, je gevoel.
- Bidden (oratio): je spreekt met God en zegt wat er in je leeft.
- Rusten (contemplatio): je bent aandachtig stil in Gods aanwezigheid.
Het eigene van deze manier van bijbellezen is dat hij vanaf het begin gericht is op het einde: rusten in God. Tijdens de lectio, de meditatio en de oratio zijn er woorden, maar ook hier is het al goed om daar wat zuinig mee te zijn. De eerste drie stappen zijn bedoeld om een bijdrage te leveren aan de verstilling, het tot rust komen in Gods aanwezigheid. De tekst die centraal staat (vaak een korte tekst) is er niet allereerst om te doordenken (hoewel dat ook wel meekomt) maar om ermee te bidden. Vanaf het begin van de lectio divina is de bijbeltekst een gebedstekst, een tekst die je al biddend helpt om in Gods aanwezigheid te komen.
Daarom noem ik lectio divina ook bij voorkeur: contemplatief bijbellezen. Het gaat om een proces dat brengt in de sfeer van de contemplatie: de aandachtige, liefdevole, zegenende, zorgende en bemoedigende aanwezigheid van God, de Vader van Jezus Christus.
21.2 Jezusgebed: gebedszin
Het Jezusgebed heeft zijn wortels in de oosters-orthodoxe traditie. Het traditionele Jezusgebed luidt zo: ‘Heer Jezus Christus, Zoon van God, ontferm U over mij.’ Het is de bedoeling van dit gebed dat je het zo vaak bidt – eerst hardop en later in het hart – dat het op den duur als het ware altijd als vanzelf in het binnenste tot klinken komt. Dat is het onophoudelijke gebed.
Je kunt het Jezusgebed heel goed bidden op het ritme van je adem. Aandacht geven aan je ademhaling helpt je om met geest én lichaam in het hier en nu te zijn, en met je hele persoon mee te doen. De adem heb je ook altijd bij je: ademen is onze meest fundamentele ‘bezigheid’ die ons helpt om in leven te blijven. Maar het bijzondere is dat we ons er meestal niet van bewust zijn dat we ademen. De adem ademt zichzelf.
Als we aandacht voor onze adem combineren met het Jezusgebed dan kan dat zo:
- bij het inademen zeg je (in je hoofd, in je hart): Heer Jezus Christus, Zoon van God,
- bij het uitademen zeg je (in je hoofd, in je hart): ontferm u over mij.
In het kader van deze cursus staat het bidden met de woorden van het Jezusgebed model voor bidden met een (vaste) gebedszin. Andere zinnen, direct verwant met het Jezusgebed, zijn bijvoorbeeld:
- Heer Jezus Christus, Zoon van God, u aanbid ik.
- Heer Jezus Christus, Zoon van God, ik vertrouw op u.
- Heer Jezus Christus, Zoon van God, geef mij vrede.
- Heer Jezus, hier ben ik.
- Heer Jezus, U bent liefde.
Dit zijn ook voorbeelden van mogelijke gebedszinnen:
- God kom mij te hulp, Heer, haast U mij te helpen.
- Mijn Heer en mijn God.
- Uw wil geschiede.
- Zoek rust, mijn ziel, bij God alleen.
21.3 Centrerend bidden: gebedswoord
Centrerend gebed is een manier van bidden waarin het gaat om zich volledig te richten op de aanwezigheid van God. Centrerend bidden is: in Gods aanwezigheid zijn met behulp van één gebedswoord. De volgende vier richtlijnen zijn bedoeld als hulp om deze manier van bidden te leren kennen en te beoefenen. Je hebt ze in de cursus al intensief bestudeerd en geoefend, maar het is steeds opnieuw goed om de richtlijnen voor ogen te hebben.
- Kies een gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in Gods aanwezigheid te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid binnenin jou.
- Ga ontspannen zitten, kom tot rust en maak contact met je verlangen om in Gods aanwezigheid te zijn. Introduceer vervolgens het gebedswoord.
- Als je merkt dat je bezig bent met gedachten of andere prikkels, keer dan telkens weer zachtjes terug naar je gebedswoord.
- Sluit deze tijd van gebed af met het bidden van het Onze Vader of met nog enkele momenten van stilte.
Deze manier van bidden kan een diepgaande werking hebben in je leven omdat stilte helende kracht heeft. Als mensen houden we allemaal pijn en gewondheid vast die niet de ruimte krijgt om te genezen. In de stilte komen er processen op gang waarin wel ruimte is voor het loslaten van wat ons belemmert in ons leven.
Reflectievragen
Aan het einde van de cursus is het goed om deze twee vragen voor jezelf te beantwoorden:
- Wat heeft deze cursus mij gebracht?
- Wat neem ik mij voor als het gaat om verder oefenen met lectio divina, Jezusgebed en centrerend bidden?
Het kan ook mooi zijn om je antwoorden met iemand te delen!
Verdieping
Hoe verhouden deze drie contemplatieve vormen zich nu tot elkaar? Kun je ze door elkaar heen gebruiken? Is het beter om ze af te wisselen? Bouwt de ene gebedspraktijk voort op de andere?
Deze vragen komen aan de orde in het derde webinar dat er is geweest en ook in een vervolgvideo:
Oefening
In deze laatste les geef ik nog maar een keer het onderstaande mee. Want het is belangrijk om te blijven oefenen, ook nu de cursus afgelopen is.
Maak elke dag een keuze voor een oefening met lectio divina, het Jezusgebed of centrerend gebed. Bepaal ook hoeveel tijd je daaraan wilt besteden met behulp van de stilte-audio’s:
4 minuten | 8 minuten | 15 minuten | 20 minuten
Voor een (nieuwe) tekst voor een lectio divina-oefening kun je terecht in de Oefenruimte lectio divina. Kies daar, als je dat wilt, zelf ook een lied uit om met volle aandacht naar te luisteren.
Je kunt ook terecht in deze twee nieuwe oefenruimtes: Oefenruimte Jezusgebed en Oefenruimte centrerend gebed.
Tips en handreikingen
Hoe kun je ervoor zorgen dat je hiermee verder gaat en dat het geen eenmalige periode is geweest?
- Spreek met iemand anders af om elkaar te helpen te blijven oefenen met deze contemplatieve praktijken.
- Maak met jezelf een afspraak op welk moment van de dag je hoeveel tijd wilt besteden aan het zoeken van Gods aanwezigheid.
- Als je geabonneerd bent op tijd met Jezus, ontvang je elk dag een korte lectio divina-oefening in je mailbox die je tegelijkertijd helpt om je bewust te blijven van het belang van (het oefenen met) de contemplatieve praktijken die je nu hebt leren kennen.
- Leg alvast ergens in je agenda een datum vast waarop je de cursus voor een tweede keer gaat doornemen. Herhaling is heel krachtig! Schrijf ergens in je agenda op: ‘vanaf vandaag ga ik voor een tweede keer de 21 lessen van de cursus doornemen’.
- Er dienen zich vaak gelegenheden aan om te oefenen met het Jezusgebed of centrerend bidden: een pauzemoment, ergens moeten wachten, een stiltemoment in een kerkdienst of een andere viering, als je ’s nachts wakker ligt, als je onderweg bent enzovoort. Maak gebruik van die gelegenheden.
Dank voor het meedoen
Hartelijk dank dat je de cursus tot het einde toe hebt gevolgd! Ik hoop dat het inspirerend en vernieuwend voor je is geweest. Mocht je iets willen delen of vragen, stuur dan gerust een mailtje naar jos@levenindekerk.nl!
Doneren
Bij de informatie over deze cursus staat vermeld: “Er zijn geen kosten aan de cursus verbonden. Wel zal na afloop van de cursus om een vrijwillige financiële bijdrage worden gevraagd.”