DOOR REMMELT MEIJER

Wie in de Maand van de Spiritualiteit een boekje publiceert over christelijk spiritueel leven, moet daarvoor een goede reden hebben, of is naïef. Zeker als je boekje tegelijk verschijnt met een essay van Kluun (God is gek) en aandacht voor een bonte verzameling van ‘nieuwe spiritualiteit’. Wil je daar tussen staan als christen?

Jos Douma heeft vanuit overtuiging ervoor gekozen op deze religieuze markt te gaan staan. In hetzelfde formaat als Kluun, en even goedkoop als ‘geschenkboekje’ gepresenteerd met het logo van de Maand van de Spiritualiteit 2009. Gewaagd? Wie de kleine moeite neemt het boekje bij de boodschappen te doen en in te zien, zal zich verbazen. Ja, het boekje is klein en dun. Maar de gedachte ‘veel kan het niet zijn’ houd je niet langer dan een paar bladzijden vol. Ik ben geraakt bij de inleiding, iets wat me niet vaak overkomt.

Ik geef woorden aan een zoekend verlangen dat gericht is op de Heer die mij al lang gevonden heeft. (6)

Naïef of oppervlakkig kan ik het boekje niet noemen. Ik proef eerder een diep verlangen bij de auteur om midden in de tijd waarin we leven te laten zien hoe diep de wortels van christelijk geloven gaan. Mijn grootste kritiek is dat deze bundel in de publiciteit in de schaduw dreigt te blijven. Het is opmerkelijk dat Ten Have het voortouw neemt met Kluun en dat Kok, waaraan Ten Have gelieerd is, dit initiatief niet meer in de etalage naast Kluun heeft weten te zetten. Ik las beide boekjes. Kluun verrast, maar Jos Douma is degene die het daadwerkelijk over spiritualiteit heeft.

Wortel schieten

De titel Geworteld leven sluit nauw aan bij het maandthema ‘Wortel schieten’. Even was ik bang dat de titel een cosmetische poging zou zijn om aan te sluiten. Als ik achteraf terugkijk naar wat mij het meest geraakt heeft in, is dat toch juist deze beweging naar de diepte.

Ik voel me uitgenodigd en meegenomen naar de binnenkant van geloven. Naar de wortels van mijn leven met God. En dat tegelijk niet bepaald los van het dagelijkse leven. Ook in die zin is het beeld mooi van Psalm 1, waar de bundel mee start: de boom aan water geplant. Wil je verwaaien in de wind of wil je wortelen waar water stroomt? Wil je zijn als kaf of wil je zijn als een boom? (9)

In het vervolg kom ik in aanraking met een manier van geloven die ‘aards’is te noemen: verbonden met je handelen en het dagelijkse leven. Tegelijk trekt het je mee de diepte in, naar het hart van geloven.

Inbedding

Wat opvalt is een heldere beknoptheid verdeeld in zeven korte hoofdstukken: spiritueel leven – de levende God – God en ik – gedisciplineerd leven – nieuwe leven – leven in verbondenheid – alledaags leven. Dit wordt omhelsd door twee onderdelen vanuit de metafoor van ‘wortelen’: wortelen waar water stroomt – wortelen in Jezus.

Wat kun je vervolgens verwachten bij zo’n thema dat ook onder christenen als ‘zweverig’ ervaren wordt en dat nogal beladen kan zijn zelfs? Mij valt op dat Jos Douma in ieder geval twee dingen vrij consequent toepast bij zijn schrijven.

Eigen geloofsbeleving

Het eerste is dat hij bewust vanuit zijn eigen geloofsbeleving schrijft. Het voorkomt dat het dwingerig wordt of te algemeen. Zelf denk ik dat het een bewijs is van waar het boekje over wil gaan: spiritueel leven. Met die persoonlijke toon is spiritualiteit iets dat het boekje zelf ademt.

Brede inbedding

Het tweede wat Douma consequent doet, is het breed inbedden van spiritualiteit. Lees ik in de inleiding dat het wel ‘herkenbaar protestants’ zal zijn, maar minder direct ‘gereformeerd’, de degelijke inbedding is toch typerend voor het laatste. Het ‘nieuwe leven’ wordt met zoveel woorden verbonden met de tien geboden en het gebed. Maar ook wordt spiritualiteit verbonden met ‘leer’ en ‘leven’.

Voor mijzelf had de passage over de wet op het eerste gezicht het nadeel van de overbekendheid. De andere kant is dat het misverstanden uitsluit, en het sluit aan bij wat bekend en vertrouwd is en belicht van daaruit een minder bekende invalshoek: de spirituele.

En het is waar: ook de passages over de wet krijgen de warme kleur van persoonlijke omgang met God. Wie sceptisch aankijkt tegen het thema ‘spiritualiteit’ krijgt niet echt de kans om vooroordelen staande te houden tijdens het lezen. En dat is een verdienste die bewondering afdwingt.

Spiritualiteit: kernmomenten

Wat is het eigenlijk: spiritualiteit? Hier wordt een duidelijke keus gemaakt: leven in de Geest van Jezus. Hoofdstuk 2 en 3 laten het hart zien van die keus. Zo wordt gekozen bij het startpunt van spiritueel leven in God. Niet bij de eigen ervaring. De ‘ervaringskern’ ofwel de mystiek is belangrijk, maar het eerste is Gods stem en grootheid.

Spiritualiteit is geen doe-het-zelf-project van mensen die zin en diepgang zoeken, maar ten diepste een vorm van antwoordend leven omdat er een stem is gehoord van God. Spiritualiteit is de echo van die stem. (19)

Als mens in beeld

Hoe kom ik als mens dan in beeld? Hier proef ik een verademende ruimte. Ruimte voor menselijke ervaring en aandacht voor die mens zelf, inclusief gebrokenheid en zonde. De sleutel is het woord genade. Benoemd als de gulle goedheid van de gevende God. Meer dan vergeving. Ook genezing en bevrijding.

Het is een belichting waarin ook de schaduwkanten van je mens-zijn gezien kunnen gaan worden. Onze zwakheid wordt de plek waar God kan werken, waar wij afleren het zelf te doen en open gaan voor Gods genade.

Spirituele disciplines

Hier kun je stoppen. Iets wat Douma niet doet: hij gaat door met zijn beschrijving van de spirituele disciplines. Hoe doe je dit? Hoe kom je hierin dichter bij God? Meditatie en gebed. Maar ook oog voor de ervaring: de mystiek. Dat is het punt waar we misschien nogal eens iets zijn kwijtgeraakt.

En het heeft alles te maken met die omgang met woorden van God. Hier is Jos Douma voor mij te kort. Maar dat is meer een wens dan een verwijt.

Uitnodiging

Op dit punt is er meer, een ander nieuw boek van Jos Douma gaat verder waar dit boekje stopt: De 0ntmoeting. 12 uren met Jezus. Retraiteboek.

Duidelijk mag zijn dat ik blij ben met deze publicatie.
De wereld roept om spiritualiteit en juist vanuit christelijke wortels valt hier nog zoveel te winnen. Ikzelf hoop dat deze Maand van de Spiritualiteit dat besef bij veel christenen weer wakker heeft geroepen. Dit boekje zie ik als een kostbare uitnodiging daartoe.

Mystiek heeft te maken met mysterie: de dingen hebben hun geheim, de mensen ook, ikzelf ook en God helemaal. Spiritueel leven wortelt ten diepste in dit geheim (…) het is niet maakbaar. Maar ik geloof wel dat het beoefenen van de spirituele disciplines ons dichterbij dat geheim brengt, die mystieke kern van spiritualiteit, waar je tot je diepe verwondering ervaart dat je door God gevonden ben en dat hij je liefdevol omhelst. (39)

Remmelt Meijer schreef deze bespreking in het Nederlands Dagblad van 27 november 2009. Meer over Remmelt Meijer: www.crux.amsterdam.