Om nog wat scherper in beeld te krijgen wat ik bedoel met spirituele theologie, ga ik te rade bij Eugene Peterson. In zijn boek ‘Christ Plays in Ten Thousand Places. A Conversation in Spiritual Theology’ geeft hij een paar omschrijvingen van wat hij onder spirituele theologie verstaat. Ik geef het even vertaald door:
Spirituele theologie is de aandacht die we geven aan de details van het leven op de weg van Jezus. Het is een protest tegen tegen een theologie die is gedepersonaliseerd tot informatie over God; het is een protest tegen een theologie die is gefunctionaliseerd tot een programma van strategische planning voor God.
De term spirituele theologie verwijst naar de specifiek christelijke poging om de levende ervaring aan te spreken die wordt geopenbaard in de heilige schriften en in de rijke zienswijzen en praktijken van onze voorouders als wij deze ervaring in onze huidige samenleving, waarin een diffuse en ongerichte honger en dorst naar gerechtigheid leeft, in de praktijk brengen.
Spirituele theologie is de aandacht die we geven aan het aan het praktisch uitleven van wat we weten en geloven van God. Het is de bedachtzame en gehoorzame beoefening van het leven als aanbidding op onze knieën voor God de Vader, het leven als zelfovergave op onze voeten door God de Zoon na te volgen, en van het leven als de liefde die omhelst en die omhelsd wordt in de gemeenschap met God de Geest.
Als ik probeer het nu ook in eigen woorden te zeggen: spirituele theologie is een manier van theologiseren (creatief en zorgvuldig nadenken over God, Jezus, mens, openbaring, koninkrijk, toekomst) die levensecht is, gericht op de dagelijkse praktijk in de eigentijdse cultuur. Spirituele theologie houdt zich niet bezig met het bouwen en onderhouden van kathedralen van zeker weten maar is een zoektocht naar hoe je vandaag, geïnspireerd door de Geest van Jezus, relevant kunt spreken over God en mens, over leven en dood, over verleden en toekomst, over goed en kwaad.
Peterson schetst ook nog de eigen waarde van de beide begrippen in ‘spirituele theologie’ ten opzichte van elkaar:
‘Spiritueel’ bewaart ’theologie’ ervoor dat ze degenereert tot louter denken en praten en schrijven over God op afstand. ‘Theologie’ bewaart ‘spiritueel’ ervoor te verworden tot alleen maar denken en praten en schrijven over de gevoelens en gedachten die iemand heeft over God. De twee begrippen hebben elkaar nodig, omdat we weten hoe gemakkelijk het voor ons is om onze studie van God (theologie) te scheiden van onze manier van leven; we weten ook hoe gemakkelijk het is om om onze verlangens om een gaaf en bevredigend leven te leiden (spiritueel leven) los te maken van wie God werkelijk is en de manieren waarop hij onder ons werkt.
In de volgende blogpost een paar meer inhoudelijke lijnen van een spirituele theologie. Dit dus allemaal in het kader van een wat uitgebreidere reflectie op ‘Spirituele gemeenteopbouw’ waarbij ik aandacht geef aan 1. spirituele theologie, 2. spirituele vorming, 3. spirituele gemeenschap en 4. spirituele missie.
21/01/2010 op 11:57
Ik zit nu uit mijn raam te kijken en verwacht elk moment een oranje auto met een pakketje waarin dit boek zit =)
Hierin hoor ik mijn eigen zoektocht verwoord, Jos. Een protest tegen een theologie (of tegen welke geloofspraktijk dan ook) die is gedepersonaliseerd tot informatie over God (of actie voor God en regels van God).
Dit is voor mij zo essentieel geworden in mijn zoektocht. En daarin heb ik nooit goed aan kunnen haken bij veel bestaande theologie (en kerken). Daarom heb ik het meer gezocht in pastoraat, psychologie, existentiele filosofie en ook in spiritualiteit. Misschien te extreem omdat ik niet gevangen wilde raken in rationele dominante systemen. Misschien ook te overgevoelig…
Ik ben voor de vruchtbare aanvullende verhouding tussen spiritualiteit en theologie. Deze verhouding kan er echter snel (weer) een worden waarin de theologie (dogmatiek) kan domineren. Helemaal als het gaat om spiritualiteit als academisch aandachtsgebied. Dit lijkt me een klassieke fout. Een hedendaags voorstel lijkt me om deze twee aandachtsgebieden gelijkwaardigheid toe te kennen waartussen wederzijdse beinvloeding bestaat. In orthodoxe sfeer zal zowel theologie als spiritualiteit plaatsvinden vanuit regulerende overtuigingen vanuit een orthodoxe consensus. Deze consensus bevat niet alleen overtuigingen mbt de geloofsinhoud , maar ook overtuigingen mbt de dynamiek hoe deze geloofsinhoud tot stand komt. Gods Geest werkt ‘veelal’ door de bijbel, maar vanuit het ‘geestelijk’ hart wordt de geloofsinhoud herkend en onderling bevestigd. Deze kant lijkt me onderbelicht zodat de klassieke opvatting teveel neigt naar het rationalisme van onpersoonlijke geloofswaarheden die topdown reguleren. Dit lijkt me niet het hele verhaal van de bijbel. Zeker niet als we Jezus zien optreden tegen de schriftgeleerden en ons bedenken dat de liefde centraal staat in het nieuwe testament.
Daarom wil ik ook de ervaring een plek geven in spiritualiteit. Niet als maatgevend, maar wel als aandachtspunt. Voor het verstand en de ratio geldt immers ook dat het nooit maatgevend kan zijn. De Geest van God is maatgevend en daarvan worden wij ons bewust door toewijding vanuit een gelovig hart in onze ervaring. Het lezen van de bijbel is immers ook een ervaring. En ervaring moet hier niet worden verward met gevoel. Dat kan een onderdeel zijn van de ervaring… Als je dit bij het lezen tot nu toe wel hebt verward dan moet je deze alinea nog even opnieuw lezen met dit onderscheid.
Goed tot zover mij reactie. Ik ben benieuwd naar je volgende blogposten. Met natuurlijk extra aandacht voor de dynamiek van de ervaring waarbinnen de spirituele theologische reflectie vorm krijgt. Descriptief of prescriptief…
hartelijke groet,
Ronald
21/01/2010 op 13:06
ik hoor een hoop theologie hier. = )
22/01/2010 op 13:27
En daar heb jij met je achternaam weer een steentje aan bijgedragen =)
Maar ik ben het met je eens, er is geen ontkomen aan theologie. En dat hoeft ook niet. Maar de houding en de beleving (individueel en gezamenlijk) waarin ons theologiseren plaatsvindt lijkt me hier op de voorgrond komen. En dat lijkt me meer dan praktische theologie… En dat lijkt me ook de uitdaging van de hermeneutische cirkel die onze houding/kennis vooraf, onze ervaring en onze reactie achteraf wil verbinden aan onze persoonlijke houding, die met God verbonden is. Deze dynamiek heeft voor mij te maken met spiritualiteit. Dat maakt onze theologiseren menselijk.
En zo werd het toch nog een serieus antwoord op een grapje.
h.gr.
Ronald
23/01/2010 op 12:54
hoezo achternaam??? 😉
inderdaad een prachtige uiteenzetting. en laten we het inderdaad gewoon praktisch houden en dat wat we door de woorden van elkaar en aan elkaar vanuit Gods woord kunnen leren ook gaan uitvoeren. onze houding daarbij richtend op Hem.
groet erik
30/01/2010 op 18:21
@Ronald
Het heeft even geduurd, maar ik begin je nu aardig te begrijpen. De hermeneutische circel, is dat een standaard begrip binnen theologenland, of is het een vinding van jezelf? Toont mijn gebrek aan kennis, helaas, maar ik heb dat begrip nooit eerder opgemerkt. Op je eigen site noemde je het ook een aantal keer, vandaar mijn vraag.
Ik begin me wel steeds meer af te vragen waar jij ooit lid van bent geweest en/of persoonlijk geconfronteerd bent met gedepersonaliseerde theologie. Waar vind ik dat? Welke kerk. spreker, schrijver? Je bent toch niet lid geweest van de Apostolische Kerk of zo?
30/01/2010 op 21:30
De hermeneutische cirkel is een interpretatiecirkel. Een theorie hoe jij en ik kennis opdoen vanuit de ervaring. Simpel gezegd in mijn eigen woorden: in onze beweging naar onze ervaring nemen we onze voorkennis mee in toepassingen en vooringenomenheid. Dit kleurt onze ervaring, die we na waarneming analyseren en interpreteren. Hierna brengen we het in verband met onze bestaande overtuigingen (en gevoelens, etc), die onze op een nieuwe manier naar onze ervaring brengt. En zo is de cirkel rond. Dit vind je niet alleen bij Arie Zwiep, maar dit vind je bij veel theologen, psychologen en andere wetenschappers. Je kunt zeggen dat Hans George Gadamer een belangrijk filosofische aanzet heeft gegeven voor de hermeneutiek als een manier van leven. Zelf kwam ik het voor het eerst tegen in de psychosociale hulpverleningsmethodiek en heeft het mij geholpen in mijn werk als maatschappelijk werker. Het geeft een open en transparante manier van interpretatie en communicatie waar mensen mee zijn geholpen. Het klinkt misschien heel moeilijk, maar als je het in je ervaring herkent is het juist heel eenvoudig. Heel bewust en heel dichtbij. En het helpt mij ook om zo met de bijbel om te gaan. Het lijkt voor de hand liggend, maar deze persoonlijke manier van interpreteren is heel lang niet zo voor de hand liggen geweest en is nog steeds niet bij iedereen zo voor de hand liggend. Het was altijd in strijd met de zgn zuivere wetenschappen of de objectiviteit van de scientia. En de echo hiervan is nog hardnekkig aanwezig onder ons… Voor die andere vraag kom je maar eens buurten bij mij op mn blog.
Hartelijke groet,
Ronald
31/01/2010 op 14:37
Inmiddels heb ik wat meer op je site rondgekeken. EH en CHE. Ik vat nu e.e.a. beter. Wijsbegeerte der Wetsidee. Lijkt me eng. Rouvoet in het kwadraat? Ik ben decennia geleden kort geabonneerd geweest op hun blad, Beweging, maar denk niet dat ik er ooit iets van begrepen heb. Te gereformeerd en zo.
Je SA verhaal vind ik interessanter, alleen al omdat ik mijn tweede dochter dat t.z.t. zie doen. Daar wil ik wel eens over babbelen met je, ook al wens ik haar geen halve filosofiestudie toe. Is ook niet zo van deze tijd, denk ik…
De hermeneutische circel moet ik even laten bezinken. Op je eigen site leg je het ook ergens uit en toen meende ik het te begrijpen. Nu moeten mijn hersenen overwerk doen. Ik ga er even verder op broeden. Wederom bedankt voor de moeite.
31/01/2010 op 15:21
Je illustreert hier precies waarom ik moeite heb om deze dingen met name te noemen.
Met de WdW hoeft op zich niets fout te zijn. En dat geldt zeker voor de CHE, de EH. Zeker hoe ze zich inmiddels hebben ontwikkeld. En ook Rouvoet en gereformeerd is voor mij zeker niet fout. Het gaat om de houding van geslotenheid en normering daarin. Dit zit al snel in ons allemaal, uit welke gezinte we ook komen. Ik heb sterk de indruk dat jij erg snel dingen als fout bestempeld met het localiseren ervan. Dat is misschien wel zo simpel, maar dat lijkt me geen recht doen aan mensen. Het plaats het foute ook te makkelijk buiten jezelf. Als ik deze indruk wekt dan mag je mij daar op aan spreken.
Wees gerust de filosofie-studie krijg je niet op de SA. Dat is mijn persoonlijk gebrek.
hartelijke groet,
Ronald
31/01/2010 op 16:02
@Ronald
Ik heb de EH jaren financieel gesteund en ik sta zeer positief t.o.v. de CHE. Een goede vriend van mij geeft daar les. Ik weet dus ook ietsje van het interne reilen en zeilen. Van huis uit ben ik gereformeerd en mijn toenmalige bijbelstudievrienden waren tuk op Beweging-achtige zware kost. Maar met dat geslotene en de normering kan ik ook niet uit de voeten. Treffend weergegeven van je. Rouvoet heb ik laatst op gestemd.
Meestal met die clubs is als je er te diep in zit, werkt het vroeg of laat tegen je en uiteindelijk verstikkend.
Van jou geleerd dat het foute ook in onszelf zit (gister gelezen op je site :-). Mensen noemen kan inderdaad gevaarlijk zijn (beschadigend), maar hoe publieker de persoon, hoe meer dat mag (het noemen). Anders worden we monddood gemaakt en dat vind ik niet prettig.
Mijn volgende vraag zou zijn, welk specifiek aspect van de voorschrijvende theologie hebben we het over? Maar laten we er hier maar over stoppen. Ik heb nog minstens één posting gedaan op jouw eiegn site, maar die is niet gepubliceerd. In de spambak misschien?