Spirituele gemeenteopbouw is gemeenteopbouw die zich richt op de geestelijke verdieping van het leven van christenen en het leven van de christelijke gemeente. Daarin speelt de prediking een rol. Ik formuleer het expres wat voorzichtig omdat je daar geen al te grote verhalen over moet houden. Vaak denk ik terug aan een gesprek dat ik al zo’n tien jaar geleden had met een pastoraal werker. Ze zei: ‘Jos, preken is prachtig hoor, maar er gaat niets boven een echte pastorale ontmoeting. Het effect daarvan op een mensenleven is vele malen groter dan het effect van een preek.’

Desalniettemin heb ik in de loop van de jaren ook ervaren dat de zondagse prediking een belangrijke rol speelt in het leven van heel veel christenen. Soms is het die ene preek. Vaker is het de prediking die in de loop van de tijd op je afkomt van een predikant die bepaalde accenten zet in zijn prediking, accenten  die langzamerhand beginnen door te dringen en je geloofservaring en christelijke leven beginnen te kleuren.

Daarom wijd ik een groot deel van mijn tijd aan prediking en het nadenken over de prediking, speciaal in relatie tot spiritualiteit. Ik verheug me dan ook op een retraite die ik binnenkort samen met dr. Paul Visser hoop te leiden (9 tot 11 juni, renoVita, Bleskensgraaf). Op de site van de IZB is daarover de volgende tekst te lezen:

Areopagus belegt retraite voor predikanten:
Herontdekken van de Schrift, voor leven en werk

Areopagus belegt begin juni een driedaagse retraite voor predikanten, onder leiding van dr. Paul Visser en dr. Jos Douma. Ze geven hieronder een korte toelichting:

Areopagus is een centrum voor contextuele en missionaire verkondiging van de IZB. Waarom organiseert juist dit centrum zo’n retraite?

Paul: ‘Tijdens de cursussen die Areopagus verzorgt, stuitten we meer dan eens op de vraag hoe je als predikant zelf met de Schrift omgaat. Je bent zo vaak ambtshalve met de teksten bezig, lukt het je nog om de teksten ter harte te nemen voor je persoonlijk leven? Tot onze verrassing gaven predikanten herhaaldelijk aan dat heel lastig te vinden. Je raakt er zo aan gewend om de bijbel ‘ambachtelijk’ te lezen – met het oog op de prediking of andere taken, dat de lezing voor je persoonlijk leven er bij inschiet. Dat was best een schokkende ontdekking. Tegelijk gaven ze aan wel te verlangen naar een nieuwe omgang met de Schrift.’

Aandacht voor retraite, onthaasten, verstilling, zit ook wel in de lucht.

‘Toen we hadden besloten om er expliciet aandacht aan te gaan besteden binnen Areopagus en ik de retraite voorbereidde, merkte ik dat ook. Alleen hebben wij wel onze eigen invalshoek. Het zoeken naar stilte kan ook een gevaarlijke kant hebben: dat we God alléén maar denken te kunnen ontmoeten in de afzondering. Hij wil juist in het alledaagse leven gediend worden. Daar word ik ook door Hem aangesproken, opgebeurd, terechtgewezen, etc. Stilte is geen doel op zich.

We zoeken de afzondering om een nieuwe impuls te geven aan de omgang met de Schrift, een hernieuwde beleving. In de hoop dat de beweging die in gang wordt gezet, zich ook voortzet in de tijd daarna. In de bijbel vind je dat trouwens ook: de woestijn als plek van de afzondering, bijvoorbeeld in Hosea, om opnieuw Gods stem te verstaan.’

Wat kunnen deelnemers verwachten?

‘We zijn drie dagen te gast in het nieuwe retraitecentrum RenoVita in de Alblasserwaard, in Bleskensgraaf. Het programma bevat inleidingen over de klassieke geestelijke manier van Schriftlezen, in de vorm van de Lectio Divina.

Jos: ‘De lectio divina is een manier van Bijbellezen die je kan helpen om een nieuwe spirituele verdieping van je preekvoorbereiding te vinden. Theoretische inleiding in deze thematiek gaat tijdens de retraite gelijk op met de praktische beoefening ervan. Tijdens de driedaagse retraite zijn er dagelijks ook vier momenten waarop we een kwartier doorbrengen in de kapel. Gewoon om stil te zijn, tot rust te komen en een Bijbelwoord op ons in te laten werken. Hopelijk gaan de ervaringen die de deelnemers opdoen mee naar huis om daar een concreet vervolg te krijgen in een spiritueel verdiepte preekvoorbereiding.’

Het gaat dus om de samenhang tussen het persoonlijke geloofsleven en de preekvoorbereiding.

Paul: ‘Ja, maar allereerst met het oog op hun persoonlijk geloofsleven. Hoe kun je het Woord doorgeven als het niet eerst door jezelf is heengegaan? Als dat is gebeurd, dat heeft het z’n doorwerking in je hele werk. We lezen de Schrift dus niet met de vraag: hoe kan ik hier een prekenserie over houden?, maar; Wat betekent dit voor mijn leven, hier en nu. En dat je er vervolgens een preek (of een serie) over houdt, is vers twee..’

Jos: ‘De driedaagse is een waardevolle gelegenheid om stil te staan bij je eigen spiritualiteit: Hoe is het tussen mij en God? Hoe diep gaat mijn bewondering voor de Here Jezus? Leeft er daadwerkelijk een diep verlangen in mij om me te laten leiden door de Geest?’