De afgelopen dagen heb ik het boek ‘Total Church. A Radical Reshaping around Gospel and Community’ zitten lezen. Ik heb het nu bijna uit. Het is een mooi boek, vooral omdat er een grote passie voor de kerk van Jezus uit spreekt! De kerngedachte is dat de kerk zichzelf moet verstaan en beleven en organiseren rond twee centrale principes: het evangelie en de gemeenschap. Een dragende gedachte is er een van Lesslie Newbigin:

The local church is the hermeneutic of the gospel.

Ik vind het een mooi boek om te lezen en heb talloze passages onderstreept omdat er heel waardevolle dingen worden gezegd. Even een greep daaruit (in het Engels nog, want pas op zaterdag 9 april is de Nederlandse vertaling beschikbaar):

Church is not another ball for me to juggle but that which defines who I am and gives Christlike shape to my life. (45)

We need to be communities of love. And we need to be seen to be communities of love. People need to encounter the church as a network of relationships rather than a meeting you attend or a place you enter. Mission must involve not only contact between unbelievers and individual Christians, but between unbelievers and the Christian community. (59)

Most gospel ministry involves ordinary people doing ordinary things with gospel intentionality. (63)

Professionalism is alwys the enemy of authentic gospel leadership. Leaders are not a special class set apart on their own, having to face burdensome responsibilities and forced to endure a lonely existance. Leader cannot be detached. They must be visible believers who live their lives openly in the midst of the believing community. (123)

Maar er zijn al lezend ook wat vragen opgekomen en enkele irritaties ontstaan. Al een half jaar geleden had ik het boek in huis. Ik was er toen in begonnen, maar had ook snel even het hoofdstuk over Spirituality opgeslagen (hoofdstuk 9). Daar ben ik toen toch even afgehaakt omdat ik er een nogal zwart-witte denktrant tegenkom die ik ook wel eens aantref (in wat heftiger vorm) bij fundamentalistische evangelicalen die erg aanslaan op woorden als contemplatie, rust, stilte en eenzaamheid. Dat zwart-witte denken ziet er in Total Church zo uit:

Biblical spirituality is not about contemplation; it is about reading and meditating on the word of God. It is not about detached silence; it is about passionate petition. It is not about solitude; it is about participation in community.

the Bible intead of contemplation = word-centered spirituality
petition instead of silence = mission-centered spirituality
community instead of solitude = community-centered spirituality (141)

Biblical spirituality does not take place in silence; it takes place in bearing a cross. It is not a spirituality of withdrawal but a spirituality of engagement. You do not practice it on retreat in a secluded house; you practice it on the streets in the midst of broekn lives. (146)

Ik kan deze zwart-witte of-of denktrant niet zo goed begrijpen. Heeft Dietrich Bonhoeffer er dan niets van begrepen toen hij zijn boek ‘Gemeinsames Leben’ schreef waarin hij een krachtig pleidooi voert voor gemeenschap én eenzaamheid, voor zwijgen én spreken? Even luisteren naar deze Duitse stem uit de vorige eeuw (in Nederlandse vertaling):

Velen zoeken de gemeenschap uit angst voor de eenzaamheid. Omdat zij niet alleen kunnen zijn, worden ze onder de mensen gedreven. (…) Wie niet alleen kan zijn moet oppassen voor de gemeenschap! (…) Maar omgekeerd geldt evenzeer: wie geen deel heeft aan de gemeenschap moet oppassen voor het alleen-zijn! (…) Wij ontdekken: slechts levend in de gemeenschap, kunnen we alleen zijn; en slechts hij, die alleen is, kan leven in de gemeenschap. Beide dingen horen bij elkaar. (Leven met elkander, blz.69-70).

Dát lijkt me een gezonde, evenwichtige, Bijbelse benadering. Ik heb het boek nu dus wel helemaal gelezen en veel moois gevonden, maar vanuit dit ene hoofdstuk, dat ik toch echt wel een beetje een uitglijder vind binnen het geheel van het boek, zijn er ook wat andere aandachtspunten naar boven gekomen.

1. Total Church heeft niet de sprankelende theologische en/of missiologische creativiteit die ik tegenkom in de boeken van bijvoorbeeld Tom Wright, Graham Tomlin en Alan Hirsch. De theologie is wat aan de braaf-evangelische kant, is in elk geval niet vernieuwend en verrassend. Het is heel goed mogelijk dat juist daarom dit boek nu wordt vertaald omdat het zo goed toepasbaar is in de Nederlandse context.

2.  Ik mis een doordenking van de keuze voor de tien aandachtsvelden die in Total Church worden besproken nadat de fundamenten zijn neergezet in de twee hoofdstukken over Evangelie en Gemeenschap. Waarom wel over kinderen en jongeren schrijven en niet over ouderen? Waarom ontbreekt er een apart hoofdstuk over gebed?

3. In aansluiting bij wat ik al schreef over spiritualiteit: hoe kan het dat er in het boek geen enkele invloed merkbaar is van de monastieke beweging (new monasticism) en van meer contemplatief-geörienteerde benaderingen als die van Dallas Willard, Richard Foster en Eugene Peterson? En ook: waarom is het gedachtegoed dat we in Nederland nu kennen via Jouw Spiritualiteit en dat oorspronkelijk bij Gary Thomas vandaan komt (Sacred Pathways) niet verwerkt? Nu wordt de nogal eenzijdig georienteerde spiritualiteit van de auteurs als de dwingende Bijbelse norm opgelegd.

4. In het hoofdstuk dat gewijd aan aan Theology (waarin de 20e eeuwse theoloog Herman Bavinck opvallend prominent figureert) krijgt de academische theologie er nogal van langs. Voor een deel begrijp ik dat wel omdat er veel academische theologie bestaat die volledig is losgezongen van de geloofsgemeenschap waarin theologie zou moeten gedijen. Maar ik proef ook enige vijandigheid ten opzicht van academische theologie überhaupt (‘a critique of professional theology’) die voor mij zou verklaren waarom ik bovenstaande bezwaren heb geformuleerd: de theologische creativiteit en creatieve theologie die nodig is voor een doordenking van kerk-zijn vandaag (de culturele context komt in het boek ook maar nauwelijks in beeld) wordt in dit boek onvoldoende gehonoreerd. Oftewel: als er wat meer theologische denkkracht was geweest, had dit boek aan zeggingskracht en diepgang gewonnen.

Desalniettemin zie ik uit naar de studiedag van volgende week zaterdag. Ik wil de komende tijd erg graag werken aan een missionaire cultuur in de Fonteinkerk in Haarlem en zie zonder meer dat ik dan heel veel kan leren van de benadering van Total Church, juist ook (dat is zowel de zwakte als de kracht) omdat de benadering redelijk gemakkelijk aansluit bij de Nederlandse evangelisch-protestantse cultuur.