tomenronaldIn de voorbije weken was er veel aandacht voor de theologie van Tom Wright. En het denkproces gaat verder. Vandaag een gastblog van de hand van Ronald Westerbeek. Hij doet promotieonderzoek naar de charismatische vernieuwing van New Wine. Meer over hem op zijn weblog.

Tom Wright vindt met zijn theologie van het Koninkrijk een goede voedingsbodem in orthodox-gereformeerd Nederland: de kerk is geroepen om Gods Koninkrijk in woord en daad te verkondigen. De charismatische vernieuwing van New Wine wordt in dezelfde kerken met veel meer argwaan bezien, zeker als de verkondiging van het Koninkrijk concreet verbonden wordt aan bedieningen van genezing en bevrijding. Het is interessant dat Wright zelf geen onderscheid wil maken. “Onze theologieën van het Koninkrijk komen behoorlijk op hetzelfde neer”, reageerde hij desgevraagd tijdens zijn bezoek aan de Theologische Universiteit Kampen, anderhalve week geleden. “En New Wine heeft natuurlijk gelijk dat de bedieningen van genezing en bevrijding thuishoren in de missie van elke kerk.”

Koninkrijk van God

Het Koninkrijk van God is natuurlijk geen nieuw thema binnen de theologie, maar er is wel uiteenlopend over gedacht. Lange tijd was er weinig aandacht voor. De nadruk lag sterker op Paulus en de leer van de rechtvaardiging (zie de blogs van Jos Douma en Hans Burger). Toen nieuwtestamentici in de negentiende eeuw herontdekten dat het Koninkrijk van God in het middelpunt staat van Jezus’ verkondiging, werd dit heel verschillend geïnterpreteerd. Volgens de één bedoelde Jezus dat het Koninkrijk spoedig zou komen, als Gods eeuwige vrederijk dat een einde maakt aan onrecht, ziekte en dood, maar aangezien het niet is gekomen is, heeft Jezus zich kennelijk vergist. Volgens de ander bedoelde Jezus dat het Koninkrijk al was aangebroken, maar dit Koninkrijk is puur innerlijk: het brengt een nieuwe gezindheid onder mensen. De pinksterbeweging die aan het begin van de twintigste eeuw opkwam, meende óók dat Gods Koninkrijk al was aangebroken, maar dan niet alleen als een innerlijke werkelijkheid: dankzij het bloed van Christus mogen christenen rekenen op genezing en overwinning. En dan was er nog de zogenaamde “Social Gospel”-beweging, die meende dat het Koninkrijk helemaal niet gaat om kruis en vergeving, en evenmin om genezing en wonderen: het Koninkrijk gaat om sociale gerechtigheid. En dit Koninkrijk moet doorbreken in de wereld door de sociale betrokkenheid van christenen.

De meningen verschilden dus over:
– het tijdstip van het Koninkrijk (toekomstig of tegenwoordig);
– de aard van het Koninkrijk (puur geestelijk of een verandering van de aardse werkelijkheid);
– en over de betrokkenheid van christenen in de komst van het Koninkrijk: Brengt God zijn Koninkrijk buiten menselijke inzet om, of door mensen heen?

Binnen de orthodox-gereformeerde theologie vond de hernieuwde bezinning op het Koninkrijk van God doorgaans niet veel weerklank. Dat het thema vooral werd gepropageerd door enerzijds liberale theologen (“horizontalisme”) en anderzijds de pinksterbeweging (“triomfalisme”), heeft vast niet geholpen. In de praktijk kwam het er vaak op neer dat het Koninkrijk van God werd gezien als een toekomstig vrederijk, dat pas aanbreekt bij de wederkomst van Christus. En waar Jezus lijkt te spreken over de tegenwoordigheid van dit Koninkrijk, daar spreekt Hij niet over dit vrederijk maar over “behouden” zijn: je bent gerechtvaardigd in Christus en daarom mag je erop vertrouwen dat je deel zal uitmaken van het toekomstige rijk (wat dit dan ook precies moge inhouden). In de Kuyperiaanse traditie was er natuurlijk wel aandacht voor de maatschappelijke verantwoordelijkheid van christenen: de hele wereld is immers van God.

Ridderbos en Ladd

In de jaren vijftig kwamen twee bijbelgetrouwe nieuwtestamentici met een verbeterd voorstel: Herman Ridderbos (Kampen) in De komst van het Koninkrijk (1950) en George E. Ladd (Fuller Seminary) in Crucial Questions About the Kingdom of God (1952; herziene uitgaven in 1974 en 1996, onder de titel The Presence of the Future. The Eschatology of Biblical realism). Allebei benadrukken ze dat het werk van Christus niet alleen gaat om vergeving van zonden (rechtvaardiging), maar dat Hij kwam om Gods Koninkrijk te brengen. Het Koninkrijk is niet één van vele bijbelse beelden, maar hét perspectief om de hele Bijbel te begrijpen: van Genesis tot Openbaring draait alles om de doorbraak van Gods Koninkrijk in de wereld.

Dit Koninkrijk van God
– is zowel toekomstig als nu al tegenwoordig. Het zal pas volkomen aanbreken en vervuld worden bij de wederkomst van Jezus, als de hemel op aarde zal neerdalen. Maar toch is het Koninkrijk al tegenwoordig: Het is aangebroken in de verkondiging, kruisdood en opstanding van Jezus – niet slechts als een belofte voor de toekomst (“je bent gerechtvaardigd en daarom ben je er straks bij”), maar daadwerkelijk (het heil van het Koninkrijk wordt zichtbaar, in termen van heelmaking van de aardse werkelijkheid);
– is zowel geestelijk als “materieel”. Het gaat zowel om onze rechtvaardiging en eeuwig behoud, als om het doorbreken van Gods daadwerkelijke regering over de aardse werkelijkheid, die een einde maakt aan onrecht, ziekte en dood;
– is een heilsdaad van God, maar God brengt zijn Koninkrijk door mensen heen.

Zowel in het onderwijs van Jezus als in de brieven van Paulus klinkt door dat er sprake is van twee “eeuwen” of “tijden”: de tegenwoordige eeuw, waarin de wereld gebukt gaat onder zonde en kwaad, en de toekomende eeuw van Gods vrederijk. Een nauwkeurige lezing van het Nieuwe Testament, zeggen Ridderbos en Ladd, leert dat volgens zowel Jezus als Paulus die “toekomende eeuw” is aangebroken in het leven en sterven van Jezus, terwijl er tegelijk nog geen einde is gekomen aan de “tegenwoordige eeuw”. De kerk leeft als het ware “tussen de tijden”. De kerk leeft van de “krachten van de toekomende eeuw”, en mag al proeven van het heil van die toekomende eeuw, terwijl de machten van de tegenwoordige eeuw nog voortwoekeren en er nog geen einde is gekomen aan onrecht, lijden, ziekte en dood.

De kerk leeft dus in een voortdurende spanning: Het Koninkrijk is er “reeds” en tegelijk ook “nog niet”. Het heil van het Koninkrijk – in termen van heelmaking (gerechtigheid, herstel, genezing) – is niet louter toekomstig: Het kan nu al geproefd worden en de kerk is geroepen om dit heil in woord en daad te verkondigen. Maar het kan nooit “geclaimd” worden – het zijn nog maar glimpen die we ervan opvangen en vaak zien we nog maar weinig van de heelheid van Gods toekomst. Christenen die leven vanuit dit spanningsveld van het Koninkrijk, zeggen Ridderbos en Ladd, zullen zich vol verwachting uitstrekken naar het heil van het Koninkrijk en tegelijk niet verbaasd zijn als het vaak nog onzichtbaar blijft en op zich laat wachten. Ondertussen is de kerk geroepen om “de werken van het Koninkrijk” te doen en zo het heil van God te verkondigen.

Betrokken in de komst van het Koninkrijk

Deze theologie van het Koninkrijk zien we terug bij zowel N.T. Wright als New Wine. Wright spreekt van “geïnaugureerde eschatologie”: het toekomstige Koninkrijk van God is “geïnaugureerd” in het leven en de bediening van Jezus – Gods “toekomstige eeuw” is begonnen, maar nog niet vervuld. Het Koninkrijk is tegenwoordig en toekomstig, in een voortdurende spanning. De kerk is geroepen om dit Koninkrijk te verkondigen in woord en daad. Niet dat mensen het Koninkrijk kunnen bouwen. Maar we mogen wel meewerken. God brengt zijn Koninkrijk door zijn nieuwe volk. Zoals de Vader de Zoon zond, zo zendt de Zoon zijn volgelingen de wereld in om de werken van het Koninkrijk te doen in de kracht van de Heilige Geest (zie bijvoorbeeld Verrast door hoop; en Hoe God koning werd).

De charismatische vernieuwing van New Wine, zoals die in de jaren tachtig opkwam binnen de Anglicaanse Kerk in Groot-Brittannië, is direct geworteld in het werk van Ladd. Het doen van “de werken van het Koninkrijk” wordt binnen New Wine vertaald in termen van sociale gerechtigheid (zoals Wright ook doet), maar ook in termen van bedieningen van genezing en bevrijding. Zoals Jezus de twaalf en de zeventig uitzond om het Koninkrijk te verkondigen, zieken te genezen en boze geesten uit te werpen, zo zendt Hij ook ons uit. In het mission statement van New Wine International lezen we bijvoorbeeld: “We willen het goede nieuws van het Koninkrijk van God verkondigen en bevestigd zien in tekenen en wonderen, terwijl we tegelijk weten dat lijden deel zal blijven van ons leven tot Jezus terugkomt en alles nieuw maakt” (www.new-wine.org).

Genezing en bevrijding?

N.T. Wright staat niet bekend als een charismatisch theoloog. Dus hoe kijkt hij aan tegen de invulling die New Wine geeft aan de “verkondiging van het Koninkrijk”? Scheiden hier de wegen, ondanks een gedeelde theologie van het Koninkrijk?
Tijdens zijn bezoek aan de Theologische Universiteit Kampen vroeg ik hem ernaar. “God vervult zijn doel met de schepping en vernieuwt zijn volk door zijn Geest. Soms zien we dit terug in de vorm van innerlijke en lichamelijke genezing”, antwoordde Wright. “Het is mijn ervaring dat we soms genezing zien op ons gebed, en soms ook niet. Maar de bediening van genezing is onlosmakelijk verbonden met het priesterschap van alle gelovigen en de opdracht die we hebben om voorbede te doen (“intercession”). We moeten niet afzien van de bediening van genezing omdat we bang zijn teleurgesteld te worden. Je mag altijd verwachten dat God het onverwachte doet.”

Wright wil geen onderscheid maken tussen zijn visie op het Koninkrijk en die van New Wine. “Onze theologieën komen behoorlijk op hetzelfde neer. En New Wine heeft natuurlijk gelijk dat de bedieningen van genezing en bevrijding thuishoren in de missie van elke kerk. Dat is ook altijd zo geweest, door de hele geschiedenis van de kerk heen. In de Oosters-Orthodoxe Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk is het nooit weggeweest, en ook binnen de Anglicaanse Kerk hebben we het altijd gekend.”

“Er zijn natuurlijk charismatische christenen die niet uitgaan van een ‘geïnaugureerde eschatologie’ maar van een ‘gerealiseerde eschatologie’, en die beweren dat Gods toekomstige heil al beschikbaar voor wie maar gelooft is en in Jezus’ naam ‘geclaimd’ kan worden. Sommige charismatische christenen zeggen eenvoudigweg: ‘God wil niet dat jij ziek bent, dus we gaan bidden en dan zal je genezing ontvangen.’ Daar heb ik grote bezwaren tegen. Ik heb meegemaakt dat mensen genezen werden op gebed. Ik herinner me een jonge vrouw die ernstig ziek was en volgens de artsen nog maar enkele dagen te leven zou hebben. We hebben met haar gebeden en ze genas volledig. Maar vaak blijft genezing uit. Het Koninkrijk is aangebroken maar nog niet vervuld.” Zolang New Wine trouw blijft aan haar theologische wortels – het spanningsveld van zowel het ‘reeds’ als het ‘nog niet’ – vermijdt ze die charismatische valkuil, wil Wright maar zeggen.

Bidt Wright zelf om genezing en bevrijding? “Natuurlijk. Toen ik bisschop van Durham was, bad ik regelmatig onder handoplegging met en voor zieken in de parochie. Genezing hoort bij het Koninkrijk van God. In de parochie van Durham was ook een team dat bevrijdingspastoraat deed. Toen ik aantrad, heb ik met hen gesproken om te horen vanuit welke visie en om welke wijze ze dit deden. Ik kon me daar goed in vinden. Soms hadden we in het reguliere pastoraat contact met mensen die te maken hadden met demonische manifestaties, of met occulte gebeurtenissen in hun huis of directe omgeving. Dan verwezen we door naar dit team. Vanuit ons moderne rationalistische dingen hebben we moeite met zoiets als demonie of exorcisme, maar het is een voluit Bijbelse bediening. Het vraagt om een voorzichtige en zorgvuldige benadering. Maar demonie is uiterst reëel.”

[Binnenkort hoopt Ronald Westerbeek op zijn eigen blog een serie te starten over New Wine en de theologie van het Koninkrijk, n.a.v. zijn promotieonderzoek.]