Heel die lange lijdensweg

Onderstaande overdenking hield ik Goede Vrijdag 2020 in de Plantagekerk Zwolle.

Lieve mensen, het raakt me vandaag als ik zie dat er tussen het lijden in deze wereld en het lijden van Jezus zoveel verbinding is. Meer dan ooit ervaren we dat het lijden van ons mensen diep verbonden is met het lijden van Gods Zoon. Dat is op twee manieren zo. 

In de eerste plaats lijdt Jezus met ons mee: Hij leed wat wij nu lijden. 

En in de tweede plaats lijdt Jezus vóór ons: zijn lijden was ook uniek, hij leed wat wij niet kunnen lijden.

Jezus lijdt wat wij nu lijden

Als wij kijken naar Jezus die lijdt, dan zien we dat Hij met ons lijdt. Hij lijdt aan de wereld die vol gebrokenheid is. Meer dan ooit ervaren we dat in deze coronacrisis. Er is duisternis net als op Golgotha. We voelen het mee als mensen, geconfronteerd met ziekte en lijden en dood, ook vandaag het uitroepen naar God: ‘mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten’. Er wordt geschreeuwd, zoals Jezus deed. Er sterven mensen, veel mensen, ze geven de geest, vaak in diepe eenzaamheid.

Jezus komt vanavond heel dichtbij ons. Dat vind ik ook zo krachtig tot uitdrukking komen in de kruiswegstatie die in beeld is, geschilderd door de Limburgse kunstenaar Sjef Hutschemakers. Het gezicht van Jezus, getekend door lijden en verdriet vlakbij het gezicht van een vrouw, een moeder, het verdriet in haar ogen. En een een kind met een holle, een vragende blik. Waarom?

Ja, waarom is er zoveel lijden? Waarom is dit lijden er dat we nu door de wereldwijde pandemie ervaren? Het hebben als christenen niet de taak om daarop een sluitend antwoord te geven. Dat antwoord hebben we niet. Dit is onze roeping: te midden van al het lijden, liefde laten zien, zoals het lijden van Jezus ook de ultieme uitdrukking was van God onuitputtelijke liefde voor een wereld waar al sinds mensenheugenis een pandemie heerst, die van de zonde.

Jezus is deelgenoot van ons lijden, hij lijdt midden in deze wereld mee met alle mensen die lijden. Dat moeten we op Goede Vrijdag ook zeggen tegen elkaar. Het christelijk geloof is er niet alleen om ons een goed gevoel te geven, niet alleen om een schuilplaats te bieden, niet alleen om tegemoet te komen aan onze behoefte aan geborgenheid.

Dietrich Bonhoeffer

Gisteren was het 75 jaar geleden dat de theoloog Dietrich Bonhoeffer werd omgebracht door de Duitsers. Deze Bonhoeffer heeft diep nagedacht over het lijden in deze wereld en de navolging van Christus. God lijdt aan deze wereld. Christus volgen betekent: meelijden aan diezelfde wereld. ‘Je wordt geen christen door religieus te handelen, maar door – levend in de wereld – te delen in Gods lijden’ (18 juli 1944). Wie Jezus volgt, zoekt niet allereerst geborgenheid maar lijdt met God mee aan deze wereld. In juli 1944 schrijft hij in een brief:

“Later heb ik ervaren en ik ervaar het tot op dit moment, dat je pas leert geloven als je midden in de áárdsheid van dit leven staat; als je er volledig vanaf ziet iets te maken van jezelf – een heilige, een bekeerde zondaar, een man van de kerk, een rechtvaardige óf een onrechtvaardige, een zieke of een gezonde. Je leert pas geloven als je áárds leeft, dus met alle taken en problemen, alle successen en mislukkingen, met alle ervaringen en twijfels. Want dan geef je je helemaal over aan God. Dan neem je niet meer je eigen lijden, maar Gods lijden in de wereld serieus. Dan waak je met Christus in Getsemané.”

Goede Vrijdag betekent voor christenen die daadwerkelijk Christus willen navolgen: mee lijden, áárds leven, met alle gebrokenheid en lijden die daarbij hoort. Mee sterven met Christus. De coronacrisis vraagt niet om een oplossing allereerst, maar om mensen die mee lijden. Heel die lange lijdensweg…

Dat was het eerste: Jezus lijdt met ons mee: Hij leed wat wij nu lijden. En ook: als we hem navolgen, dan lijden wij met hem aan deze wereld en zijn we niet allereerst op zoek naar een oplossing voor al onze moeiten en ziekten en problemen.

Jezus’ lijden is uniek

Maar het tweede is er ook. Jezus lijdt vóór ons: zijn lijden was ook uniek, hij leed wat wij niet kunnen lijden.

Net toen ik vanmorgen met deze overdenking bezig was en op dit punt was aangekomen, kreeg ik een mailtje van Jedi Noordegraaf, die van die ikoon van Jezus’ intocht in Jeruzalem waar we afgelopen zondag naar keken.

Hij stuurde een nieuwe ikoon toe, deze week gemaakt, van de kruisiging van Christus. Kijk maar. Ik ga de ikoon nu niet uitgebreid toelichten, maar wat hier opvalt is meer een sfeer van kalmte, aanvaarding, aanbidding. Hier wordt iets tot uitdrukking gebracht van wat we lazen in het evangelie: ‘Hij was werkelijk Gods Zoon.’

Het lijden van Jezus was ook een uniek lijden. Als hij sterft, gaan er graven open en staan er doden op.

Dat zien wij vandaag niet gebeuren. 

Voorhangsel

En terwijl hier in ziekenhuizen achter gordijnen en onder tl-licht doodzieke mensen de laatste benauwde adem uitblazen, scheurt  als Jezus sterft in de ​tempel​ het voorhangsel van boven tot onder in tweeën. De weg naar God is weer open. Dat is de betekenis daarvan. Het lijden en de dood van Jezus openen de weg naar Gods Vaderhart. Het lijden en sterven dat wij op aarde meemaken is alleen maar dat: lijden en sterven. 

Maar het lijden en sterven van Jezus heeft wereldwijde betekenis. Zie je bovenaan op die ikoon het universum? Jezus’ kruisiging heeft kosmische betekenis. Heel de wereld wordt verzoend met God. Ook dat is de boodschap van Goede Vrijdag. 

Verzoening

Zoals Paulus het zegt: “God heeft door ​Christus​ de wereld met zich verzoend: hij heeft de wereld haar overtredingen niet aangerekend. (…) God heeft hem die de ​zonde​ niet kende voor ons één gemaakt met de ​zonde, zodat wij door hem ​rechtvaardig​ voor God konden worden.”

Jezus leed wat wij niet konden lijden. Zijn lijden heeft universele betekenis. Naast de wereldwijde pandemie van de zonde is er sinds Goede Vrijdag (en meer nog sinds Pasen) de realiteit van de verzoening voor ieder die daar graag mee besmet wil worden, aangeraakt door God die midden in het lijden van deze wereld ons hart zoekt, door de gekruisigde Jezus, en die zegt: lijdt mee in deze wereld én laat je met Mij verzoenen.

Ja, lieve mensen, lijdt mee én laat je met God verzoenen. 

Hoe zwaar ons leven hier ook is, het is door hem volbracht! 

Amen.

Na de overdenking klonk dit lied: Sela, Door hem volbracht.