Dat ik al een tijdlang bezig ben met de Bergrede komt zeker ook doordat ik me zeer geïnspireerd voel door een uitspraak van Dietrich Bonhoeffer.

Ik geef direct maar even het citaat waar het om gaat. Ik gebruik nu de vertaling die ik vond in het recent verschenen boek van Kick Bras, ‘Voor het leven. De spiritualiteit van Dietrich Bonhoeffer‘ (blz. 117-118):

Ik geloof te weten dat ik eigenlijk dan pas innerlijk helder en werkelijk oprecht zou zijn als ik echt begon ernst te maken met de Bergrede. Hier is de enige krachtbron, die eenmaal al die magie en dat bedrog in de lucht kan laten vliegen, tot er van dat vuurwerk nog maar een paar uitgebrande resten overblijven. Het herstel van de kerk komt zeker weten voort uit een soort van nieuw kloosterleven, dat met het oude alleen een compromisloos leven volgens de Bergrede in de navolging van Christus gemeen heeft. Ik geloof dat het de hoogste tijd is hiervoor de mensen te verzamelen.

Klooster

Bonhoeffer was als docent theologie tot de overtuiging gekomen dat een academische opleiding voor predikanten niet voldoende is. En er groeit bij hem het verlangen om een predikanten-seminarie te gaan leiden (hij is dan inmiddels predikant in Londen geworden, in 1933). Bonhoeffer ziet “voor de vorming van theologische kandidaten meer in kerkelijk-kloosterlijke scholen, waarin de zuivere leer, de Bergrede en de cultus ernstig genomen worden” (Kick Bras, Voor het leven, blz. 117).

In de laatste maanden van zijn predikantschap in Londen bezoekt hij onder andere enkele kloosters om inspiratie op te doen. Die ervaringen neemt hij mee naar Duitsland als hij leiding gaat geven aan het seminarie in Finkenwalde. Aan zijn broer Karl-Friedrich Bonhoeffer schrijft hij dan in een brief van 14 januari 1935 het hieroven weergegeven citaat dat ik nu ook nog even in het oorspronkelijke Duits laat volgen (met de magie en het bedrog heeft Bonhoeffer het Nazirijk op het oog):

“Ich glaube zu wissen, dass ich eigentlich erst innerlich klar und aufrichtig sein würde, wenn ich mit der Bergpredigt wirklich anfinge, Ernst zu machen. Hier sitzt die einzige Kraftquelle, die den ganzen Zauber und Spuk einmal in die Luft sprengen kann, bis von dem Feuerwerk nur ein paar ausgebrannte Reste übrig blieben. Die Restauration der Kirche kommt gewiss aus einer Art neuen Mönchtums, das mit dem alten nur die Kompromisslosigkeit eines Lebens nach der Bergpredigt in der Nachfolge Christi gemeinsam hat. Ich glaube, es ist an der Zeit, hierfür die Menschen zu sammeln.”

De hoogste tijd

“Ich glaube, es ist an der Zeit, hierfür die Menschen zu sammeln.” Ik geloof dat het de hoogste tijd is om hiervoor de mensen bij elkaar te brengen. Uiteraard was de tijd van Bonhoeffer een heel andere. Maar de urgentie die doorklinkt in wat hij schrijft over het oprecht beginnen volgens de Bergrede te leven, die urgentie is vandaag herkenbaar. Moet het alom gehoorde en gevoelde verlangen om terug te gaan naar de basis van christen zijn en kerk zijn niet nog veel meer geconcretiseerd worden door te zeggen: we moeten terug naar de Bergrede? Zou deze uitspraak van Bonhoeffer ons vandaag niet heel veel te zeggen hebben?

Ik geloof te weten dat ik eigenlijk dan pas innerlijk helder en werkelijk oprecht zou zijn als ik echt begon ernst te maken met de Bergrede. Hier is de enige krachtbron (…).

Monastiek

Het citaat van Bonhoeffer over een nieuw soort monnikendom wordt vaak gebruikt in de zoektocht die er vandaag in en rond de kerken gaande is rond de vraag hoe kloosters kerken kunnen inspireren en hoe de monastieke spiritualiteit van betekenis kan zijn voor kerken en christenen in de wereld. Maar het lijkt me goed om niet alleen aan te haken bij dat ‘monastieke’ maar ook gehoor te geven aan de focus die Bonhoeffer legt op de Bergrede in dit kader.

50 dagen de Bergrede

Vandaar dat ik al een tijd intensief bezig ben met de Bergrede. De cursus die ik ga geven en het project ‘50 dagen de Bergrede‘ tussen Pasen en Pinksteren 2018 hebben dus deze achtergrond. Het is tijd om mensen bij elkaar te brengen om samen weer ernst te maken met de Bergrede. Niet de Bergrede-als-tekst zozeer (want dan blijven we al snel steken in lezen zonder dat het doorwerkt in ons leven). Maar: de Bergrede-als-de-Stem-van-Christus die ons wegroept uit de wereld die we zelf maken naar die nieuwe wereld die in Jezus gestalte kreeg en krijgt, de wereld die tevoorschijn komt omdat Jezus zegt ‘Alles maak ik nieuw’: het koninkrijk van God op aarde zoals in de hemel.