Geworteld leven – Les 6

Nieuw leven 1 – De weg van de geboden

In het boekje ‘Geworteld leven’ waar deze cursus op teruggaat, was er één hoofdstuk met de titel ‘Nieuw leven’ waarin het ging over de Tien Woorden en het Onze Vader. In het kader van deze cursus maak ik van dat ene hoofdstuk nu drie lessen. Een over de Tien Woorden (deze les), een over het Onze Vader (Les 7) en een extra les (Les 8) over de Gelukkigprijzingen, omdat ik met name die Gelukkigprijzingen een steeds belangrijker bron ben gaan vinden voor spiritualiteit als nieuw leven door de Geest.

Koninkrijk van God

Deze woorden van Jezus zijn in de loop van de jaren steeds belangrijker voor me geworden:

De tijd is aangebroken, het koninkrijk van God is nabij: kom tot inkeer en hecht geloof aan dit goede nieuws.
(Marcus 1:15)

Hier geeft de evangelist Marcus een centrale samenvatting van de boodschap van Jezus. Hiervoor is Gods Zoon op aarde gekomen: om het koninkrijk van God zichtbaar en ervaarbaar te maken. Dat koninkrijk van God is overal waar Jezus is, waar hij erkend wordt als Heer en waar mensen ervoor kiezen om in zijn voetspoor te gaan. Het koninkrijk van God is het nieuwe leven vanuit de overvloed van de Geest van Christus.

In de geloofsbeleving van veel christenen lijkt het koninkrijk vooral een werkelijkheid in de toekomst te zijn: het is de hemel waar alles volmaakt is. Maar hoe juist het ook is om de volmaaktheid van het koninkrijk te plaatsen in de toekomst, dat koninkrijk is toch ook al hier op aarde. In gebrokenheid, dat wel, maar wel levensecht. Wie Jezus als koning erkent en onder zijn heerschappij gaat leven, ontvangt nieuw leven, overvloed van leven uit de volheid van de drie-enige God.

Ik raak steeds meer gefascineerd door dit koninkrijk van God waarvan Jezus het middelpunt vormt. En ik ontdek dat spiritueel leven alles te maken heeft met dit koninkrijk, met de ongedachte nieuwe mogelijkheden die er zijn gekomen op aarde door de dood en de opstanding van Jezus. Spiritualiteit betekent dat de Geest van Gods koninkrijk gaat waaien op aarde zoals in de hemel. Dit is het nieuwe leven dat ik in beeld wil proberen te brengen door te spreken over de weg van de geboden (deze les), de weg van het gebed (Les 7) en de weg van het geluk (Les 8).

Gehoorzaamheid: de Tien Geboden

Wie het koninkrijk leert kennen door verbondenheid met Jezus, ontdekt een overvloed van leven. Christen zijn betekent dat je put uit deze overvloed en zo leert leven in gehoorzaamheid. Vanouds ziet de christelijke traditie in verbondenheid met het volk Israël deze gehoorzaamheid concreet worden in de Tien Woorden van God. Deze geboden en verboden vormen een weg waarlangs Gods kinderen de vrijheid die de HEER hun biedt kunnen beleven. Zo zijn deze woorden ook voor vandaag nog altijd een bron van spiritueel leven.

Misschien klinkt dat je wat vreemd in de oren. De Tien Woorden van God, ook wel kortweg als ‘de wet’ aangeduid, zijn bij christenen niet altijd even populair omdat ze in hun beleving een sfeer van moeten ademen: ‘Je moet van alles en je mag niks’. Dat is begrijpelijk, helemaal als je de ervaring hebt dat er met deze woorden vaak moralistisch en wettisch wordt omgegaan.

Toch hebben deze Tien Woorden met oude papieren ook vandaag nog grote betekenis voor een leven in de Geest van Jezus. In wat nu volgt probeer ik (in alle kortheid) de woorden opnieuw aan te reiken als een veelbelovende weg om in de kracht van de Geest Jezus te volgen.

Gods Tien Woorden

Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit het slavenhuis heb bevrijd.

De inzet van de Tien Woorden wordt gekleurd door bevrijding: de God van Israël is een bevrijder. Alles wat verder volgt staat in dit licht. De ware gehoorzaamheid is de enige weg naar de vrijheid. Gehoorzaamheid is in de navolging van Jezus de ultieme vrijheid.

(1) Vereer naast mij geen andere goden.

De God van Israël is alleen God. Hij verdraagt het niet als zijn uniciteit wordt ontkend, als de glorie die alleen hem toekomt aan andere goden wordt gegeven. Afgoden (goden van vruchtbaarheid, succes, ego, macht en rijkdom bijvoorbeeld) zuigen mensen leeg, terwijl ze de indruk hebben dat ze gevuld worden. Er is maar één God die mensen werkelijk kan vervullen: de schepper van hemel en aarde die zich in Jezus voluit laat kennen.

(2) Maak geen godenbeelden, geen enkele afbeelding van iets dat in de hemel hier boven is of van iets beneden op de aarde of in het water onder de aarde.

God laat zich niet in beelden vangen. Hij is altijd weer groter en anders. Een beeld (van steen of van woorden gemaakt) kan altijd maar heel beperkt iets van Gods eindeloze grootheid zichtbaar maken. Het is ook niet nodig om beelden te maken: Jezus Christus is het ultieme beeld van God. In hem straalt Gods glorierijke luister. Sterker nog: wij mogen zelf steeds meer beeld van God worden als we in de Geest van Jezus leren leven.

(3) Misbruik de naam van de HEER, uw God, niet, want wie zijn naam misbruikt laat hij niet vrijuit gaan.

Kostbaar is de naam van God. Nooit mag die naam te grabbel worden gegooid. Want in zijn naam is God zelf present in deze wereld. Ik ben, die ik ben. Ik ben er, helemaal voor jou. Ga op weg, dan ga ik met je mee. Ik ben erbij, altijd. Dat is zo ongelooflijk kostbaar en uniek. Wie aan Gods naam komt, komt aan God zelf. Zo is dat ook met de naam van Jezus: de naam die elk naam te boven gaat. Hoe kostbaar is zijn naam op heel de aarde!

(4) Houd de sabbat in ere, het is een heilige dag. Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet werken.

Op de zevende dag heeft God de rust geschapen. Heerlijk gewoon. Maar telkens moeten we eraan herinnerd worden. De zes dagen lijken zo vaak onvoldoende. Zomaar overwoekeren ze de zevende dag, die ene dag waarop God rustte en genoot. Leven in de Geest van de Heer is ook: op zijn tijd genieten van de rust. Even niets doen. Stoppen met alles, om stil te staan bij wat er echt toe doet in mensenlevens.

(5) Toon eerbied voor uw vader en uw moeder. Dan wordt u gezegend met een lang leven in het land dat de HEER, uw God, u geven zal.

De allereerste naasten die je tegenkomt op aarde zijn je ouders. Zij verwelkomen je in de wereld. Zij zijn geroepen om je tot het licht te brengen. Dat is hun allereerste taak: hun kinderen vertrouwd te maken met de God van hun leven. Dat is ook de reden waarom kinderen hun ouders eerbied moeten tonen: zij zijn hun eerste naasten die de weg wijzen naar het koninkrijk waar de zegen van de Heer ontvangen wordt.

(6) Pleeg geen moord.

God houdt zielsveel van het leven. Daar is hij de levende God voor. Hij gunt ieder mens het leven dat zo volop stroomde en stroomt in zijn enige Zoon. ‘Ik ben het leven’, zei hij. Hoe kun je een ander dan nog doodwensen? Hoe kun je een ander het licht in de ogen dan niet gunnen? Waarom zou jij wel en de ander niet mogen genieten van het nieuwe leven?

(7) Pleeg geen overspel.

In een wereld waarin seksualiteit te grabbel wordt gegooid, leren volgelingen van de Heer dat de meest intieme verbondenheid die tussen een man en een vrouw beleefd kan worden een rechtstreekse verwijzing is naar de eenheid tussen Christus en zijn gemeente. ‘Made in heaven.’ Dat stempel staat op de seksuele beleving. Een ring van liefde en trouw beschermt deze kostbare eenheid.

(8) Steel niet.

Als je iets van een ander pakt terwijl het niet van jou is, neem je iets wat God niet aan je gegeven heeft. Het gebod om niet te stelen is een oefening om te leren leven in afhankelijkheid van God. En van wat hij wel aan je gegeven heeft, geldt dit: deel het met je naaste. Leven is delen.

(9) Leg over een ander geen vals getuigenis af.

Leugen en bedrog zijn in de wereld aan de orde van de dag. Met kwaadsprekerij en roddel worden mensenlevens stukgemaakt. Woorden kunnen dodelijke pijlen zijn. Nieuw leven heeft ook alles te maken met nieuw spreken: we mogen onze woorden gebruiken om onze naasten op te hemelen, te bemoedigen en te verbinden met de naam van Jezus.

(10) Zet uw zinnen niet op het huis van een ander, en evenmin op zijn vrouw, op zijn slaaf, zijn slavin, zijn rund of zijn ezel, of wat hem ook maar toebehoort.

Het nieuwe leven begint in het hart. Daar huist vaak jaloersheid: we kunnen het niet hebben dat de ander iets gekregen heeft wat wij niet hebben. Maar een veranderend hart, dat de gulle genade heeft leren kennen van de bevrijdende God, gaat de naaste gunnen wat hij heeft. Jaloers zijn leidt tot een verkrampte levenshouding. Gunnen schept ruimte

Jezus

Jezus zelf heeft deze Tien Woorden geleefd. Daarom kon hij ze op onnavolgbare wijze voor ons samenvatten:

Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf.
(Matteüs 22:37-39)

Liefde als kern

Over het nieuwe leven in de Geest van Jezus, dat begint te stromen via de bedding van gehoorzaamheid aan de geboden, van het gebed en van de Gelukkigprijzingen, is nog veel meer te vertellen (zie ook de volgende twee lessen). Jezus raakt dat aan in deze woorden waarmee hij zijn leerlingen krachtig aanspreekt:

Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn.
(Johannes 13:34-35)

De liefde is de kern van het nieuwe leven dat overvloedig stroomt in het koninkrijk van God dat gestalte krijg op aarde zoals in de hemel. Ik sluit deze les af met de woorden die zo stralend en uitnodigend en uitdagend op ons afkomen in het hoogste lied van de liefde. Deze woorden wijzen de weg van nieuw leven in het voetspoor van Jezus:

De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. Ze is niet grof en niet zelfzuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent het kwaad niet aan, ze verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid. Alles verdraagt ze, alles gelooft ze, alles hoopt ze, in alles volhardt ze. De liefde zal nooit vergaan.
(1 Korintiërs 13:4-8)

---

Reflectievragen

(1) “In de geloofsbeleving van veel christenen lijkt het koninkrijk vooral een werkelijkheid in de toekomst te zijn: het is de hemel waar alles volmaakt is.” Herken je dat? Hoe zou jij zelf omschrijven wat ‘het koninkrijk van God is’? (zie ook deel-formulier)

(2) Welke plaats nemen de Tien Geboden in in jouw geloofsbeleving? Lees of hoor je ze regelmatig? Waar en wanneer?

(3) Wat zijn jouw asscoiaties en gedachten bij het woord ‘wet’? Heeft het woord voor jou een positieve of eerder een negatieve klank? (zie ook het deel-formulier)

(4) “Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief.” Hoe kun jij dit nieuwe gebod van Jezus vandaag in de praktijk brengen? Welke mensen komen vandaag op jouw weg om lief te hebben?

Oefeningen

(1) Psalm 119 is de langste Psalm uit het Psalmenboek. Het is één lang loflied op de wet van God als het woord waarmee hij de weg wijst in onze levens. Er is een Psalmen voor Nu-versie van deze Psalm (‘Geen woord teveel’) die maar liefst 22 minuten duurt (zoveel coupletten heeft de Psalm trouwens in de Hebreeuwse bijbel: 22). Ik nodig je uit om er aandachtig naar te luisteren en voor jezelf op te schrijven welke zin of zinnen je mooi vindt. Hier vind je de complete tekst. (zie ook het deel-formulier)

(2) Lees de Tien Woorden en de uitleg die hierboven gegeven wordt deze week op twee momenten nog eens langzaam en aandachtig door. Sla de woorden op in je hoofd en je hart. Probeer als je de krant leest, het journaal kijkt of op social media aanwezig bent te ontdekken welke geboden heel actueel zijn.

(3) In de dagelijkse Podcast Tijd met Jezus komt ook een serie voor op Psalm 119. Op deze pagina heb ik er zeven bij elkaar gezet. Je zou er elke dag één kunnen luisteren om iets te proeven van de schoonheid van Gods wet en van zijn richtlijnen, geboden, woorden en regels. Je kunt je hier ook abonneren op de dagelijkse mail van Tijd met Jezus.

Deel-formulier

Bij elke les zit een ‘deel-formulier’. Dat is een Google Formulier waar je antwoorden kwijt kunt op vragen die gesteld zijn, waar je vragen kunt stellen en waar je andere opmerkingen of ideeën kunt achterlaten of gewoon iets kunt delen.

Met wat daar te lezen zal zijn, hoop ik als begeleider van de cursus mijn winst te doen bij het verder vorm en inhoud geven aan deze cursus. Geen enkele vraag hoeft verplicht te worden beantwoord. Je hoeft ook je naam niet door te geven (dat mag wel).

Extra

1 Gezocht: leefregel

De Tien Woorden worden ook regelmatig aangeduid met het woord ‘leefregels’. Dat woord komt ook in een andere context voor: die van het klooster of een andere monastieke gemeenschap waar de monniken of deelnemers hun leven proberen in te richten volgens een afgesproken leefregel. Recebt heb ik in een paar blogs ervoor gepleit dat de kerk zich nu niet allereerst richt op de kerkdiensten (die een tijd min of meer stil hebben gelegen) maar op het samen creëren van een Leefregel. Via onderstaande links kun je daar meer over lezen:

• Na corona als kerk terug naar de kern: creëer samen een leefregel!
• Focus op een leefregel, niet op kerkelijke activiteiten
• Eerst dit: een element van een leefregel

2 Webinar terugkijken

Afgelopen dinsdag gaf ik een webinar over de plaats en het belang van geestelijke oefeningen en was er een llive sessie met vragen en antwoorden. Hieronder kun je alles terugkijken. Hopelijk ervaar je het als verrijkend!

3 Aanmelden voor de Dag van de Stilte

Los van deze cursus biedt de School voor Spiritualiteit op zondag 31 oktober – De Dag van de Stilte – drie online stiltevieringen aan. Een mooie kans om te oefenen met de geestelijke discipline van het stil-zijn. Via onderstaande afbeelding kun je er meer over lezen. Je kunt je ook direct aanmelden.